Уйғурчә Муқәддәс Китап җәмийити

Маркус баян қилған Хуш Хәвәр

1

Чөмүлдүргүчи Йәһияниң тәлим бериши

¹Худа Оғли^* Әйса Мәсиһ тоғрисидики Хуш Хәвәр мундақ баш­линиду: ²Йәшая пәйғәмбәрниң Язмисида Худаниң мону сөзлири хатириләнгән:

«Мана алдиңда әлчимни әвәтимән.

У Сениң йолуңни алдин-ала тәйярлайду».

³У болса «Баяванда: ‹ Униң йоллирини түз қилиңлар! › » дәп җар салидиған кишидур.

⁴Дәрвәқә, чөмүлдүргүчи Йәһия чөл-баяванда пәйда болуп, кишиләргә:

— Яман йоллириңлардин йенип, товва қилиңлар! Товва қилған­лиғиң­ларни билдүрүш үчүн чөмүлдүрүшни қобул қилиңлар. Шундақ қилғанда, Худа силәрни кәчүрүм қилиду! — дәп җакалиди.

⁵Кишиләр Йерусалим шәһиридин, җүмлидин пүтүн Йәһудийә өлкисидин униң алдиға келишип, гуналирини иқрар қилишти вә униң өзлирини Иордан дәриясида чөмүлдүрүшини қобул қилишти. ⁶Йәһия пәйғәмбәр төгә жуңидин кийим кийгән, белигә көн тасма бағлиған еди. Йәйдиғини чекәткә билән явайи һәрә һәсили еди. ⁷У мундақ дәп җакалатти:

— Мәндин кейин техиму қудрәтлик Бири келиду. Мән һәтта иңи­шип Униң айиғиниң жиплирини йешишкиму лайиқ әмәсмән! ⁸Мән силәрни суғила чөмүлдүримән, лекин У силәрни Муқәддәс Роһқа чөмдүриду.

Һәзрити Әйсаниң чөмүлдүрүлүши вә синилиши

⁹Шу күнләрдә һәзрити Әйса Җәлилийә өлкисиниң Насирә шәһи­ридин келип, Йәһия пәйғәмбәр тәрипидин Иордан дәриясида чөмүл­дүрүлди. ¹⁰У судин чиқипла, асманниң ечилип, Муқәддәс Роһниң кәптәр һалитидә асмандин чүшүп, Өз үстигә қонуватқан­лиғини көрди. ¹¹Андин асмандин Худаниң: «Сән Мениң сөйүмлүк Оғлум, Мән Сәндин хурсәнмән!» дегән авази аңланди.

¹²Муқәддәс Роһ һәзрити Әйсани шу ан чөл-баяванға елип кәлди. ¹³У чөлдә қириқ күн туруп, шәйтан тәрипидин синалди. У явайи һайванатлар яшайдиған йәрдә болған шу җәриянда периштәләр Униң хизмитидә болди.

Һәзрити Әйсаниң төрт белиқчини чақириши

¹⁴Йәһия пәйғәмбәр тутқун қилинғандин кейин, һәзрити Әйса Җәлилийә өлкисиниң һәр қайси җайлириға берип: ¹⁵«Вақит-саат йетип кәлди. Худаниң Падишалиғи намайән болуш алдида туриду! Шуңа товва қилиңлар, Хуш Хәвәргә ишиниңлар!» дәп Худаниң Хуш Хәвирини җакалашқа башлиди.

¹⁶Бир күни һәзрити Әйса Җәлилийә көли бойида кетиветип, Симун билән иниси Әндәрни көрди. Улар белиқчи болуп, көлгә тор селивататти. ¹⁷Һәзрити Әйса уларға:

— Маңа әгишиңлар, Мән силәрни белиқ тутушниң орниға Маңа адәм тутидиған қилимән, — деди. ¹⁸Улар шу ан белиқ торлирини ташлап, һәзрити Әйса билән маңди. ¹⁹Көл бойида бир аз маңғандин кейин, һәзрити Әйса Зәбәдийниң оғуллири Яқуп билән Юһаннани көрди. Улар кемидә торлирини оңшавататти. ²⁰Һәзрити Әйса дәрһал уларни шагиртлиққа чақирди. Улар атиси Зәбәдийни ялланған ишчилар билән биллә кемидә қалдуруп, өзлири һәзрити Әйса билән маңди.

Җин чаплашқан адәмниң сақайтилиши

²¹Улар Кәпәрнаһум шәһиригә кирди. Дәм елиш күни һәзрити Әйса ибадәтханиға кирип, тәлим беришкә башлиди. ²²Халайиқ Униң тәлимлиригә һәйран қелишти. Чүнки һәзрити Әйсаниң тәлимати Тәврат устазлириниңкидин пәриқләнгән болуп, У Худадин кәлгән алаһидә һоқуқ билән тәлим бәрди.

²³Ибадәтханида җин чаплашқан бир киши бар еди. Дәл шу чағда у:

²⁴— Әй насирәлик Әйса, биз билән кариң болмисун! Бизни йоқат­мақчимусән? Мән Сениң Кимлигиңни билимән. Сән Худаниң әвәткән Муқәддисисән! — дәп вақирап кәтти.

²⁵Һәзрити Әйса уни сөзлитиватқан җинға буйруқ қилип:

— Ағзиңни жум, бу адәмниң тенидин чиқ! — деди.

²⁶Җин һелиқи адәмниң бәдинини қаттиқ тартиштурди вә пәрият көтәргиничә униң тенидин чиқип кәтти.

²⁷Буниңдин һәйран болған көпчилик бир-биригә:

— Бу қандақ иш? Бу йеңила бир тәлимғу! У дәрвәқә җинларға буйруқ қилиш һоқуқиға егә екән! Уларму Униң сөзигә бойсунидикән, — дейишти. ²⁸Буниң билән һәзрити Әйса тоғрисидики хәвәрләр тезликтә пүтүн Җәлилийә өлкисигә тарқалди.

Һәзрити Әйсаниң нурғун бемарларни сақайтиши

²⁹Һәзрити Әйса ибадәтханидин чиқипла, Симун вә Әндәр билән биллә уларниң өйигә барди. Яқуп вә Юһаннаму улар билән биргә барди. ³⁰Симунниң қейинаниси қизитма ичидә ятатти. Униң әһвали һәзрити Әйсаға дәрһал мәлум қилинди. ³¹Һәзрити Әйса бемарниң қешиға кирип, қолидин тутуп йөләп, өрә турғузди. Аялниң қизитмиси дәрһал йенип, уларни күтүшкә башлиди.

³²Кәчқурун күн патқанда, кишиләр барлиқ бемарларни вә җин чаплаш­қанларни һәзрити Әйсаниң алдиға елип келишти. ³³Пүтүн шәһәрдикиләр ишик алдиға топлашқан еди. ³⁴Һәзрити Әйса һәр хил кесәлләргә гириптар болған нурғун кишиләрни сақайтти. Нурғун кишиләрниң тенидики җинларни һайдап, җинларниң Өзи һәққидә еғиз ечишиға йол қоймиди. Чүнки җинлар һәзрити Әйсаниң Ким екәнлигини билишәтти.

Җәлилийәдә тәлим бериш

³⁵Әтиси әтигән таң техи сүзүлмәстинла, һәзрити Әйса орнидин туруп, шәһәр сиртидики хали бир йәргә берип, дуа-тилавәт қилди. ³⁶Симун билән униң һәмралири һәзрити Әйсани издәп чиқип, ³⁷Уни тапқанда:

— Һәммиси Сизни издишиватиду! — дейишти. ³⁸Бирақ һәзрити Әйса уларға:

— Йеқин әтраптики йезиларғиму бармисақ болмайду. У йәрдиму Худаниң сөзини йәткүзүшүм керәк. Чүнки Мән мошу иш билән кәлдим, — деди. ³⁹Шундақ қилип, һәзрити Әйса Җәлилийә өлкиси­ниң һәммә йеригә берип, ибадәтханиларда тәлим бәрди һәм киши­ләрниң тенидики җинларни һайдиди.

Һәзрити Әйсаниң мохо кесәлни сақайтиши

⁴⁰Мохо^* кесилигә гириптар болған бир киши һәзрити Әйсаниң алдиға келип, тизлинип туруп:

— Тәхсир, әгәр халисиңиз, мени кесилимдин сақайтип пак қил­ғайсиз! — дәп ялвурди.

⁴¹Ичи ағриған һәзрити Әйса қолини униңға тәккүзүп туруп:

— Халаймән, пак болғин! — девиди, ⁴²у адәм шу ан мохо кесили­дин сақийип, пак-пакиз болди. ^43-44Һәзрити Әйса униңға:

— Һазир бу ишни һеч кимгә ейтма, лекин удул мәркизий ибадәт­ханиға берип, роһанийға өзәңниң сақайғанлиғиңни көрсәт. Андин буни башқиларға испатлаш үчүн, Муса пәйғәмбәрниң әмри бойичә мохо кесилидин сақайғанлар қилишқа тегишлик қурванлиқни қил, — дәп уни қаттиқ агаһландуруп йолға салди.

⁴⁵Бирақ у адәм чиқип, бу ишни һәммә йәргә йейивәтти. Нәтиҗидә халайиқниң Өзиниң әтрапиға топлинивалмаслиғи үчүн, һәзрити Әйса һеч қандақ шәһәргә ашкарә баралмай, шәһәр сиртидики хали җайларда турушқа мәҗбур болди. Шундақтиму һәр йәрдин кәлгән хәлиқ Уни йәнила издәп турди.

2

Һәзрити Әйсаниң паләч адәмни сақайтиши

¹Бир нәччә күндин кейин, һәзрити Әйса Кәпәрнаһумдики бурун турған өйгә йәнә кәлди. Униң кәлгәнлиги тоғрисидики хәвәр тарқилиш биләнла, ²у йәргә шунчилик көп адәм жиғилдики, һәтта ишик алдидиму пут қойғидәк йәр қалмиған еди. Һәзрити Әйса уларға Худаниң сөзини йәткүзүвататти. ³Шу чағда Униң йениға паләч бир адәмни төрт киши көтирип елип кәлди. ⁴Улар адәмниң толилиғидин һәзрити Әйсаниң йениға баралмай, У тәлим бериватқан өйниң өгүзини тешип, бемарни ятқан орун-көрписи билән һәзрити Әйсаниң алдиға чүшәрди. ⁵Уларниң ишәнчини көргән һәзрити Әйса һелиқи паләчкә:

— Оғлум, сениң гуналириң кәчүрүм қилинди, — деди.

⁶У йәрдә олтарған бәзи Тәврат устазлири көңлидә: ⁷«Бу адәм немә үчүн мундақ дәйду? Бу күпүрлүкқу! Худадин башқа һеч кимниң гуналарни кәчүрүм қилиш һоқуқи йоққу!» дейишти.

⁸Уларниң немә ойлаватқанлиғини шу ан билгән һәзрити Әйса уларға мундақ деди:

— Силәр буни немә үчүн күпүрлүк дәйсиләр? ⁹«Гуналириң кәчүрүм қилинди!» дейиш асанму яки «Орнуңдин тур, орун-көрпәңни жиғиш­туруп маң!» дейишму? Әлвәттә, ейтмақ асан, қилмақ тәс. ¹⁰Амма һазир Инсан Оғлиниң^* йәр йүзидә гуналарни кәчүрүм қилиш һоқу­қиға егә екәнлигини испатлап берәй, — деди. Андин паләч кесәлгә:

¹¹— Орнуңдин тур, орун-көрпәңни жиғиштуруп өйүңгә қайт! — дәп буйриди. ¹²Һелиқи адәм орнидин дәс туруп, орун-көрписини жиғиштурди вә һәммисиниң көз алдида өйдин чиқип кәтти. Һәйран қалған халайиқ Худани мәдһийилишип:

— Бундақ ишни әзәлдин көрүп бақмиған едуқ, — дейишти.

Һәзрити Әйсаниң Лавийни шагиртлиққа чақириши

¹³Һәзрити Әйса йәнә көл бойиға қарап маңди. Нурғун кишиләр Униң әтрапиға топлишивалди. Һәзрити Әйса уларға тәлим бәрди.

¹⁴Һәзрити Әйса йолдин өтүп кетиветип, баҗ жиғидиған җайда олтарған Алфайниң оғли Лавийни көрүп, униңға:

— Маңа әгәшкин, — деди. Лавий орнидин туруп, Униңға әгәшти.

¹⁵Кейин һәзрити Әйса Лавийниң өйидә меһмандарчилиқта болуват­қанда, тәклип қилинған нурғун баҗгирлар^* вә шулардәк гунакар, дәп қаралған бир қисим кишиләрму һәзрити Әйса вә шагиртлири билән һәмдәстихан болди. Һәзрити Әйсаға әгәшкәнләр ичидә гунакар дәп қаралған бундақ кишиләр хелә көп еди. ¹⁶Пәрисий^* диний еқимидики бәзи Тәврат устазлири Униң гунакар дәп қаралғанлар вә баҗгирлар билән бир дәстиханда олтарғанлиғини көрүп, шагиртлириға:

— Униң баҗгир вә гунакарлар билән бир дәстиханда олтарғини қандақ гәп?! — дейишти. ¹⁷Буни аңлиған һәзрити Әйса уларға:

— Сағлам адәм әмәс, бәлки кесәл адәм тевипқа муһтаҗдур. Мән өзлирини дурус һесаплайдиғанларни әмәс, бәлки өзлириниң гуна­лирини тонуйдиғанларни чақирғили кәлдим, — деди.

Кониға есиливалмаслиқ

¹⁸Йәһия пәйғәмбәрниң шагиртлири билән пәрисийләр роза тутатти. Бәзи кишиләр һәзрити Әйсаниң алдиға келип:

— Йәһия пәйғәмбәрниң шагиртлири вә пәрисийләр роза тутиду, Сизниң шагиртлириңиз немишкә тутмайду? — дәп сорашти.

¹⁹Һәзрити Әйса җававән мундақ деди:

— Тойи болуватқан жигит техи той зияпитидә турған чағда, меһманлар һәсрәт чекиватқан адәмләрдәк роза тутса қандақ болғини?! Әлвәттә болмайду! ²⁰Амма жигитниң улардин елип кетилидиған күни келиду, әйнә шу чағда улар қайғу-һәсрәт чәккинидин роза тутиду.

²¹Һеч ким кона көйнәккә киришип кетидиған йеңи рәхттин ямақ салмайду. Ундақ қилса, кийим жуюлғанда йеңи ямақ киришип, кийим­ни житип ташлайду. Нәтиҗидә житиқ техиму йоғирип кетиду.

²²Шуниңдәк, һеч ким йеңи шарапни кона тулумға қачилимайду. Әгәр ундақ қилса, йеңи шарапниң көпүши билән тулум йерилидудә, шарапму, тулумму кардин чиқиду. Шуниң үчүн йеңи шарапни йеңи тулумларға қачилаш керәк.

Дәм елиш күни һәққидики мәсилә

²³Бир дәм елиш күни һәзрити Әйса буғдайлиқтин өтүп кетива­татти, биллә кетиватқан шагиртлири башақларни үзүвелип, йейишкә башлиди. ²⁴Пәрисийләр һәзрити Әйсаға:

— Шагиртлириңиз немишкә дәм елиш күни чәкләнгән ишни^* қилиду, — дейишти.

²⁵Һәзрити Әйса уларға:

— Падиша Давут вә униң һәмралириниң ач вә муһтаҗлиқта қалғанда қандақ қилғанлиғини Муқәддәс Язмилардин оқумиғанму? ²⁶Баш роһаний Авиятарниң вақтида падиша Давут ибадәтханидики муқәддәс җайға кирип, Худаға аталған нанларни роһанийдин сорап йегән һәм һәмралириғиму бәргән. Һалбуки, бу нанларни роһанийлардин башқа һәр қандақ кишиниң йейиши Тәврат қануниға хилап еди, — деди. ²⁷Һәзрити Әйса уларға йәнә:

— Инсан дәм елиш күни үчүн әмәс, дәм елиш күни инсан үчүн яритилди. ²⁸Шуниң үчүн Мән Инсан Оғли дәм елиш күниниңму Егисидурмән, — деди.

3

Қоли қуруп кәткән бемарниң сақайтилиши

¹Һәзрити Әйса йәнә ибадәтханиға кирди. Ибадәтханида бир қоли қуруп кәткән бир адәм бар еди. ²Бәзиләр һәзрити Әйсаниң үстидин әризә қилиш үчүн банә издәш мәхситидә Униң дәм елиш күниму кесәл сақайтидиған яки сақайтмайдиғанлиғини пайлап жүрүшәтти. ³Һәзрити Әйса қоли қуруп кәткән кесәлгә:

— Орнуңдин туруп, алдиға чиқ! — деди.

⁴Андин ибадәтханидикиләрдин:

— Қандақ қилиш Тәврат қануниға уйғун? Дәм елиш күни яхши­лиқ қилишму яки яманлиқ қилишму? Җанни қутқузушму яки һалак қилишму? — дәп сориди. Улар зуван сүрүшмиди.

⁵Һәзрити Әйса әтрапидикиләргә ғәзәп билән көз жүгәртти. Уларниң тәрсалиғи Уни ечиндурған еди. Андин кейин У һелиқи кишигә:

— Қолуңни узарт! — деди. У адәм қолини узитиши биләнла қоли әслигә кәлди. ⁶Буниң билән пәрисийләр ташқириға чиқип, һәзрити Әйсани қандақ қилип йоқитиш һәққидә Һирод падишаниң тәрәпдарлири билән мәслиһәтлишишкә башлиди.

Көл бойидики халайиқ

⁷Һәзрити Әйса шагиртлири билән биллә у йәрдин айрилип көл бойиға кәтти, Җәлилийә өлкисидин нурғун халайиқ Униңға әгишип барди. ⁸Униң қилған ишлирини аңлиған йәнә нурғун халайиқ Йерусалим шәһири, пүтүн Йәһудийә өлкиси, Идумея өлкиси, Иордан дәриясиниң қарши тәрипи, Тир вә Сидон шәһәрлириниң әтрапидики җайлардин сәлдәк еқип, Униң алдиға келишти. ⁹Һәзрити Әйса халайиқниң арисида қистилип қалмаслиқ үчүн, шагиртлириға кичик бир кемә тәйярлап қоюшни буйриди. ¹⁰Чүнки У нурғун бемарларни сақайтқачқа, һәр хил кесәлликләргә гириптар болғанларниң һәммиси Униң учисини силавелиш үчүн қистишип келишкән еди. ¹¹Қачанла болмисун, җин чаплишивалғанлар һәзрити Әйсани көрсә, Униң айиғиға баш қоюп: «Сән Худа Оғлисән!» дәп вақиришатти. ¹²Лекин һәзрити Әйса уларға Өзиниң Ким екәнлигини ашкарилимаслиқни қаттиқ җекиләтти.

Һәзрити Әйсаниң он икки әлчини таллиши

¹³Һәзрити Әйса бир таққа чиқип, Өзи халиған кишиләрни йениға чақирди. Чақирғанлар Униң йениға келишти. ¹⁴Һәзрити Әйса улар­дин он икки кишини әлчи дәп атап, уларни Өзи билән биллә болуш, Худаниң сөзини йәткүзүш ¹⁵вә җинларни һайдаш һоқуқиға егә қилиш үчүн таллиди.

¹⁶Бу он икки киши: Симун (һәзрити Әйса уни Петрус дәпму атиған), ¹⁷Зәбәдийниң оғли Яқуп вә униң қериндиши Юһанна (һәзрити Әйса уларни «Бени рәгәш», йәни «Гүлдүрмома оғуллири» дәпму атиған), ¹⁸Әндәр, Филип, Бартоломай, Мәтта, Томас, Һалпайниң оғли Яқуп, Тадай, вәтәнпәрвәр дәп аталған Симун ¹⁹вә һәзрити Әйсаға сатқунлуқ қилидиған Йәһуда Ишқарийотлардин ибарәт.

Һәзрити Әйса шәйтандин күчлүктур

²⁰Һәзрити Әйса өйгә қайтип кәлгәндин кейин, у йәргә йәнә шунчә нурғун халайиқ топландики, һәзрити Әйса билән шагиртлириниң ғизалинишқиму чолиси тәгмиди. ²¹Һәзрити Әйсаниң аилисидикиләр буни аңлап, Уни қайтуруп кәлгили беришти. Чүнки улар Уни «Әқилдин езипту», дәп ойлашқан еди.

²²Йерусалимдин кәлгән Тәврат устазлири болса «Униңға шәйтан чаплишивапту», «У җинларни уларниң башлиғи болған шәйтанға тайинип һайдайдикән», дейишәтти.

²³Шуниң үчүн һәзрити Әйса Тәврат устазлирини йениға чақирип, уларға тәмсилләр билән мундақ деди:

— Шәйтан шәйтанни қандақму қоғлисун? ²⁴Әгәр бир дөләттикиләр икки груһқа бөлүнүп соқушса, у дөләт пут тирәп туралмайду. ²⁵Бир аилидикиләр өз ара җедәл-маҗра қилишса, у аилә вәйран болуштин сақлиналмайду. ²⁶Шуниңға охшаш, шәйтанму өз-өзигә қарши чиқип, өз башқурушида болған җинлар билән соқушса, уму пут тирәп туралмайду, җәзмән һалак болиду. ²⁷Һеч ким қавул адәмниң өйигә кирип, униң мелини булап кетәлмәйду. Пәқәт шу қавул адәмни бағлалиғанларла униң өйини булаң-талаң қилалайду.

²⁸Билип қоюңларки, инсанларниң өткүзгән гунайи вә қилған күпүрлүклириниң һәммисини кәчүрүшкә болиду. ²⁹Лекин Муқәддәс Роһқа күпүрлүк қилған адәм һәргиз кәчүрүм қилинмайду, чүнки у адәм мәңгү кәчүрүм қилинмайдиған гуна қилған болиду.

³⁰Һәзрити Әйса бу сөзләрни бәзиләрниң «Униңға җин чаплишипту» дегинигә қарита ейтқан еди.

Һәзрити Әйсаниң аниси вә инилири

³¹Шу чағда һәзрити Әйсаниң аниси билән инилири кәлди. Улар ташқирида туруп, Уни чақиришқа адәм киргүзди. ³²Һәзрити Әйсаниң әтрапида олтарған җамаәттин бәзилири:

— Аниңиз, инилириңиз {вә сиңиллириңиз} сизни сиртта чақири­ватиду, — дейишти.

³³Һәзрити Әйса буниңға җававән:

— Кимләр Мениң анам вә инилирим? — деди. ³⁴Андин У чөрисидә олтарғанларға қарап мундақ деди:

— Мана булар Мениң анам вә инилирим! ³⁵Чүнки ким Худаниң ирадисигә әмәл қилса, шу Мениң ака-иним, һәдә-сиңлим вә анамдур.

4

Уруқ чечиш тоғрисидики тәмсил

¹Һәзрити Әйса йәнә көл бойида хәлиққә тәлим беришкә башлиди. Униң әтрапиға топланған халайиқ интайин көп болғачқа, У бир кемигә чиқип олтарди. Халайиқ болса көл бойида турушатти. ²Һәзрити Әйса уларға тәмсил билән нурғун һекмәтләрни үгәтти. У тәлимидә мундақ деди:

³— Қулақ селиңлар! Бир дехан уруқ чачқили етизиға чиқипту. ⁴Чачқан уруқлириниң бәзилири чиғир йол үстигә чүшүпту, қушлар келип уларни йәп кетипту. ⁵Бәзилири тописи кам ташлиқ йәрләргә чүшүпту. Тописи непиз болғанлиқтин, тезла үнүп чиқипту, ⁶лекин чоңқур йилтиз тартмиғачқа, күн чиқиш биләнла солишип қуруп кетипту. ⁷Бәзилири тикәнләрниң арисиға чүшүпту, тикәнләр өсүп майсиларни бесивапту. Нәтиҗидә майсилар һосул берәлмәпту. ⁸Бәзилири болса үнүмлүк топиға чүшүпту. Улар үнүп чиққандин кейин, өсүп чоң болуп, яхши һосул берипту. Уларниң бәзилири оттуз, бәзилири атмиш, йәнә бәзилири болса йүз һәссә һосул берипту.

⁹Һәзрити Әйса йәнә мундақ деди:

— Бу сөзләрни қулиғиңларда чиң тутуңлар!

Тәмсилләрниң мәхсити

¹⁰Халайиқ кәткәндин кейин, һәзрити Әйсаниң он икки шагирти билән әгәшкүчилири Униңдин тәмсилләрниң мәнасини сорашти. ¹¹Һәзрити Әйса уларға мундақ деди:

— Худаниң Падишалиғиниң сири силәрниң билишиңларға берилди. Лекин Падишалиқниң сиртидикиләргә һәммә иш тәмсилләр билән уқтурулиду. ¹²Буниң билән Худаниң мону сөзлири әмәлгә ашурулди:

«Қилғанлиримға қарайду, қарайду, мәнасини уқмайду.

Сөзлиримни аңлайду, аңлайду, чүшәнмәйду.

Ундақ болмисиди, Маңа қайтатти.

Мәнму уларни кәчүрүм қилаттим».

Уруқ чечиш тоғрисидики тәмсилниң чүшәндүрүлүши

¹³Андин һәзрити Әйса уларға мундақ деди:

— Силәр мошу тәмсилниму чүшәнмидиңларму? Ундақта, башқа тәмсилләрни қандақму чүшинисиләр? ¹⁴Дехан чачқан уруқ Худаниң сөзидур. ¹⁵Чиғир йолға чүшкән уруқлар мундақ адәмләргә тәмсил қилинған болуп, Улар Худаниң сөзини аңлиған һаман шәйтан келип, уларниң қәлбигә чүшкән сөзни елип кетиду. ¹⁶Тописи кам ташлиқ йәрләргә чүшкән уруқлар мундақ кишиләргә тәмсил қилинған. Улар Худаниң сөзини аңлиған һаман хошаллиқ билән қобул қилиду. ¹⁷Һалбуки, Худаниң сөзи уларда йилтиз тартмиғачқа, улар узунға бәрдашлиқ берәлмәйду. Худаниң сөзигә ишәнгәнлигидин қийинчилиқ яки зиянкәшликкә учриса, дәрһал Худа йолидин чәтнәп кетиду. ¹⁸Йәнә бәзи кишиләр болса тикәнликкә чүшкән уруқларға тәмсил қилинған. ¹⁹Ундақ кишиләрниң көңлигә бу дунияниң әндишилири, байлиқниң езиқтуруши вә башқа нәрсиләргә болған һәвәсләр киривелип, Худаниң сөзини боғуветидудә, улар һосулсиз қалиду. ²⁰Йәнә бәзи кишиләр үнүмлүк топиға чүшкән уруқларға тәмсил қилинған. Улар Худаниң сөзини аңлап, қобул қилиду. Худаниң сөзи уларда оттуз, атмиш, һәтта йүз һәссә һосул бериду.

Дас астидики чирақ

²¹Һәзрити Әйса уларға йәнә мундақ деди:

— Ким чирақни йеқип, уни дас яки каривәт астиға йошуруп қойиду? У әлвәттә чирақни чирақдан үстигә қоймамду? ²²Һәр қандақ мәхпий иш ашкариланмай қалмайду; йошурун тутулған һәр қандақ иш паш болмай қалмайду. ²³Бу сөзләрни қулиғиңларда чиң тутуңлар!

²⁴Аңлиғанлириңларға зеһин қоюңлар! Силәр қанчилик көп зеһин қойсаңлар, силәргә шунчә көп чүшәнчә берилиду, һәтта йетип ашқи­дәкму берилиду. ²⁵Чүнки кимдә әқил-парасәт болса, униңға техиму көп берилиду. Лекин кимдә әқил-парасәт болмиса, униңда бар болғиниму елип кетилиду.

Үнгән уруқ тоғрисидики тәмсил

²⁶Кейин һәзрити Әйса мундақ деди:

— Худаниң Падишалиғи йәнә буниңға охшайду: Дехан топиға уруқ чачиду. ²⁷У кечиси ухлайду, күндүзи туриду. Уруқ үнүп йетишиду. Лекин у дехан қандақсигә бундақ болғанлиғини билмәйду. ²⁸Топа тәбиий һалда һосул бериду. Уруқ авал үниду, кейин баш чиқириду, ахирда башақлар толуқ дан тутиду. ²⁹Дан пишип йетилгәндә, у дехан дәрһал оғақ салиду, чүнки һосул жиғиш вақти кәлгән болиду.

Қича уруғи тоғрисидики тәмсил

³⁰Һәзрити Әйса йәнә мундақ деди:

— Худаниң Падишалиғини немигә охшитай? Қандақ бир тәмсил билән сүрәтләп берәй? ³¹У гоя бир тал қича уруғиға охшайду. Қича уруғи пүтүн уруқларниң ичидә әң кичик болсиму, ³²терилгәндин кейин, һәр қандақ зираәттин егиз өсүп^* шундақ шахлайдуки, қуш­ларму униң сайисидә угилайду.

³³Һәзрити Әйса Худаниң сөзини буниңға охшаш нурғун тәмсилләр билән җамаәт чүшинәлигидәк қилип чүшәндүрәтти. ³⁴Тәмсил кәлтүрмәй туруп һеч қандақ тәлим бәрмәтти. Өз шагиртлири билән ялғуз қалғинида, уларға һәммини чүшәндүрүп берәтти.

Һәзрити Әйсаниң боранни тохтитиши

³⁵У күни кәчқурун һәзрити Әйса шагиртлириға:

— Көлниң у қетиға өтәйли, — деди. ³⁶Шагиртлар халайиқтин айри­лип, һәзрити Әйса олтарған кемигә чүшүп, Уни елип жүрүп кетишти. Улар билән биллә маңған башқа кемиләрму бар еди. ³⁷Қаттиқ боран чиқип, долқунлар шундақ урдики, кемигә су тошай дәп қалған еди. ³⁸Һәзрити Әйса кеминиң аяқ тәрипидә ястуққа баш қоюп уйқиға кәткән еди. Шагиртлар Уни ойғитип:

— Устаз, биз ғәриқ болуш алдида туруватсақ, кариңиз йоқму? — дейишти.

³⁹Һәзрити Әйса орнидин туруп, боранға буйруқ қилди вә долқун­ларға: «Тохта! Тиничлан!» деди. Буниң билән боран тохтап, долқун пәсләп, җим-җит болуп қалди.

⁴⁰Һәзрити Әйса шагиртлириға:

— Неманчә қорқисиләр! Техичә ишәнчиңлар йоқму? — деди.

⁴¹Улар болса қаттиқ қорқунуч ичидә бир-биригә:

— Бу Адәм зади Кимду? Һәтта боран вә долқунларму Униң гепини аңлайдикән һә! — дәп кетишти.

5

Җин чаплашқан герасалиқ адәмниң сақайтилиши

¹Улар көлниң у қетидики герасалиқлар туридиған йәргә барди. ²Һәзрити Әйса кемидин чүшүши биләнла, җин чаплашқан бир адәм гөр қилинидиған өңкүрләрниң биридин чиқип, Униң алдиға жүгәрди. ³У адәм өңкүрләрни макан тутқан болуп, һеч ким уни һәтта зәнҗир биләнму бағлап қоялматти. ⁴Бир нәччә қетим қоллири зәнҗирлинип, путлириға кишәнләр селинған болсиму, зәнҗирләрни үзүп, кишәнләрни чеқивәткән еди. Һеч ким уни бойсундуралмиған еди. ⁵Кечә-күндүз мазарлиқ вә далаларда вақирап-җақирап жүрәтти. Өз-өзини таш билән уруп яриландуратти.

⁶У һәзрити Әйсани жирақтин көрүп, жүгригән пети Униң алдиға берип, йәргә баш қойди ⁷вә қаттиқ вақирап:

— Улуқ Худа Оғли Әйса, ишимға арилашма! Худа алдида Сәндин өтүнүп сораймәнки, мени қийнима! — деди. ⁸Сәвәви һәзрити Әйса: «Һәй җин, бу адәмниң тенидин чиқ!» дәп буйруған еди.

⁹Андин һәзрити Әйса бу адәмдин:

— Исмиң немә? — дәп сориди.

— Исмим «Миңлиған», чүнки санимиз көп, — дәп җавап бәрди бу адәмни сөзлитиватқан җин ¹⁰вә һәзрити Әйсадин өзлирини у зиминдин чиқиривәтмәсликни тәләп қилип, көп өтүнүп ялвурди.

¹¹Шу әтраптики тағ бағрида чоң бир топ тоңғуз падиси озуқлинип жүрәтти. ¹²Җинлар һәзрити Әйсаға:

— Бизни мошу тоңғуз падисиға һайдавәткин, уларниң ичигә кирип кетишкә иҗазәт бәргин, — дәп ялвурушти. ¹³Һәзрити Әйсаниң иҗазити билән җинлар чиқип, тоңғузларниң тенигә кирип кәтти. Икки миңға йеқин тоңғуз терә-перәң болуп, жүгригән пети тик ярдин чүшүп, көлгә ғәриқ болди.

¹⁴Тоңғуз баққучилар у йәрдин қечип шәһәр-йезиларда бу хәвәрни тарқатти. Халайиқму әһвални көргили чиқишти. ¹⁵Улар һәзрити Әйсаниң йениға кәлгинидә, илгири миңлиған җинларға әсир болған һелиқи адәмниң кийимлирини кийип, әс-һоши җайида һалда олтар­ғинини көрүп, қорқуп кетишти. ¹⁶Бу мөҗүзини көргәнләр җин чаплашқан адәмниң қутқузулғанлиғи вә тоңғузларниң ақивитини халайиққа сөзләп бәрди. ¹⁷Буниң билән хәлиқ һәзрити Әйсаниң уларниң зиминидин чиқип кетишини тәләп қилди.

¹⁸Һәзрити Әйса кемигә чиқиватқанда, илгири җин чаплашқан һелиқи адәм Униңға:

— Мәнму Сиз билән биллә кетәй, — дәп ялвурди.

¹⁹Лекин һәзрити Әйса униңға рухсәт қилмай:

— Уруқ-туққанлириңниң йениға берип, уларға Рәббиңниң саңа нәқәдәр чоң ишларни қилип бәргәнлигини вә қанчилик меһир-муһәббәт көрсәткәнлигини йәткүзгин, — деди. ²⁰У адәм қайтип берип, һәзрити Әйсаниң өзигә қилип бәргән чоң ишларни Он шәһәр районида тарқитишқа башлиди. Буни аңлиғанларниң һәммиси һәйран қелишти.

Тирилдүрүлгән қиз вә сақайтилған аял

²¹Һәзрити Әйса кемә билән көлниң у қетиға қайтқинида, нурғун халайиқ көл бойида йәнә Униң йениға жиғилди. ^22-23Бу чағда мәлум бир ибадәтханиниң Яир исимлиқ бир җавапкәр адими кәлди. У һәзрити Әйсани көрүп, айиғиға жиқилип:

— Кичик қизим сәкратқа чүшүп қалди. Берип униңға қолуңизни тәккүзүп қойсиңиз, у сақийип өмүр сүрсә! — дәп ялвурди.

²⁴Һәзрити Әйса у адәм билән биллә барди. Униң әтрапиға олиши­валған халайиқму кәйнидин әгишип меңишти.

²⁵Топниң ичидә хун тәврәш кесилигә гириптар болғиниға он икки жил болған бир аял бар еди. ²⁶У нурғун тевипларниң қолида көп азап чекип, бар-йоқини сәрип қилған болсиму, кесили яхшиланмақ түгүл техиму еғирлишип кәткән еди. ²⁷Бу аялму һәзрити Әйса һәққидики гәп-сөзләрни аңлиған еди. Шуниң үчүн халайиқниң арисидин қистилип кирип, арқа тәрәптин Униң чапинини силап қойди. ²⁸Чүнки у ичидә «Һәзрити Әйсаниң чапинини тутсамла, чоқум сақийип кетимән», дәп ойлиған еди. ²⁹Хун шу ан тохтап, аял өзиниң кесәл азавидин қутулғанлиғини һис қилди. ³⁰Дәл шу вақитта һәзрити Әйса вуҗудидин қудритиниң чиққанлиғини сәзди. У халайиқниң ичидә кәйнигә бурулуп:

— Кийимимни тутқан ким? — дәп сориди.

³¹Шагиртлири Униңға:

— Өп-чөриңиздики халайиқниң қистап келиватқанлиғини көрүп туруп, йәнә: «Мени тутқан ким?» дәп сорайсизғу? — дейишти.

³²Бирақ һәзрити Әйса Өзини тутқан кишини тепиш үчүн давамлиқ әтрапиға қариди. ³³Өзидә немә әһвалниң йүз бәргәнлигини сәзгән аялму қорққинидин титригән һалда һәзрити Әйсаниң алдиға келип, айиғиға жиқилди вә Униңға һәқиқий әһвални ейтти. ³⁴Һәзрити Әйса униңға:

— Қизим, ишәнчиң сени сақайтти! Теч-аман қайт. Давамлиқ сала­мәт бол, — деди.

³⁵Һәзрити Әйса бу сөзни қиливатқанда, ибадәтханиниң җавапкәр адиминиң өйидин кишиләр келип, ибадәтханиниң җавапкәр адимигә:

— Қизиңиз җан үзди. Әнди Устазни аварә қилишниң һаҗити йоқмикин, — дейишти.

³⁶Һәзрити Әйса бу сөзләргә қаримай, ибадәтханиниң җавапкәр адимигә:

— Қорқмиғин! Пәқәт ишәнгин, — деди. ³⁷Шуниң билән һәзрити Әйса Петрус, Яқуп вә Яқупниң иниси Юһаннани елип йолға чиқти. Улардин башқа һеч кимниң Өзи билән биллә беришиға рухсәт қилмиди. ³⁸Улар ибадәтханиниң җавапкәр адиминиң өйи алдиға кәлгәндә, һәзрити Әйса қаттиқ дат-пәрият көтәргән кишиләр топини көрди. ³⁹Һәзрити Әйса өйгә кирип, уларға:

— Немишкә дат-пәрият көтирип жиғлайсиләр? Бала өлмиди, ухлап қапту, — деди. ⁴⁰Бирақ улар һәзрити Әйсани мәсқирә қилишти.

Һәзрити Әйса һәммисини ташқириға чиқиривәткәндин кейин, балиниң ата-анисини вә биллә кәлгән шагиртлирини елип, бала бар өйгә кирди. ⁴¹У балиниң қолидин тартип, униңға: «Талита куми», деди. Бу сөзниң мәнаси «Қизим, саңа ейтимәнки, орнуңдин тур» дегәнлик еди. ⁴²Он икки яшлиқ бу қиз шу ан орнидин туруп, меңишқа башлиди. У йәрдикиләр бу ишқа интайин һәйран болушти. ⁴³Һәзрити Әйса уларға бу ишни һеч кимгә ейтмаслиқни қаттиқ тапилиди вә уларға қизниң қосиғиға бир нәрсә беришни буйриди.

6

Насирәликләрниң һәзрити Әйсани рәт қилиши

¹Һәзрити Әйса у йәрдин чиқип, Өз жутиға қайтти. Шагирт­лириму Униң билән биллә еди. ²Дәм елиш күни һәзрити Әйса ибадәтханида тәлим беришкә башлиди. Униң сөзлирини аңлиған җамаәт һәйран болушуп:

— Бу Адәм буларни нәдин үгәнгәнду? Униңға мунчивала әқил-парасәтни ким бәргәнду? Бу мөҗүзиләрни қандақ яритидиғанду? ³У пәқәт аддий бир яғашчиғу? Мәрийәм Униң аниси, Яқуп, Йосә, Йәһуда вә Симун Униң қериндашлири әмәсму? Сиңиллири бу йәрдә Өз ичимиздиғу? — дейишәтти. Шуниң билән улар Уни рәт қилди.

⁴Һәзрити Әйса уларға:

— Пәйғәмбәр өз жути, уруқ-туққанлири арисида вә өз өйидә һөр­мәткә сазавәр болмайду, — деди. ⁵Шуңа һәзрити Әйса у йәрдә бир қанчә бемарни уларниң учисиға қоллирини тәккүзүп сақайтқандин башқа, һеч қандақ мөҗүзә көрситишни тоғра тапмиди. ⁶У бу кишиләрниң Өзигә ишәнмигәнлигидин һәйран қалди.

Һәзрити Әйсаниң он икки әлчини әвәтиши

Кейин һәзрити Әйса әтраптики йеза-кәнтләрни айлинип тәлим беривататти. ⁷У он икки шагиртини йениға чақирип, уларға җинларни һайдаш һоқуқини бәрди вә хәлиқ арисиға икки-иккидин әвәтти. ⁸Һәм уларға сәпәрдә йениға һасидин башқа нәрсә еливалмаслиқ, нә нан, нә хурҗун көтәрмәслик, пулму селивалмаслиқни ейтти. ⁹Путиға аяқ кийишкә иҗазәт бәрди, бирақ бирәр артуқ көйнәк еливалмаслиқни буйриди. ¹⁰У йәнә:

— Бир жутқа барғиниңларда, қайси аилидә қарши елинсаңлар, у йәрдин кәткичә шу аилидила туруңлар. ¹¹Әгәр бирәр йәрдики кишиләр силәрни қарши алмиса вә сөзүңларни аңлимиса, у йәрдин қайтишиңларда, уларни агаһландуруш үчүн айиғиңлардики топини қеқиветиңлар! — деди.

¹²Шундақ қилип, шагиртлар йолға чиқип, кишиләрни гуналириға товва қилишқа чақирди. ¹³Улар нурғун җинларни һайдиди, нурғун бемарларға зәйтун йеғини сүркәп сақайтти.

Чөмүлдүргүчи Йәһияниң өлүми

¹⁴Һирод хан һәзрити Әйса һәққидики һәммә ишлардин хәвәр тапти, чүнки һәзрити Әйсаниң даңқи һәммә йәргә пур кәткән еди. Бәзиләр: «Бу Адәм өлүмдин тирилгән чөмүлдүргүчи Йәһия болса керәк. Униң пәвқуладдә қудрәтләргә егә болғанлиғиниң сәвәви әйнә шу», дейишәтти. ¹⁵Бәзиләр: «У Илияс пәйғәмбәр» десә, йәнә бәзиләр: «Бурунқи пәйғәмбәрләрдәк бир пәйғәмбәр болса керәк», дейишәтти.

¹⁶Буларни аңлиған Һирод хан:

— Мән каллисини алдурған Йәһия тирилипту! — деди. ^17-18Һиродниң бундақ дейишиниң сәвәви, у өгәй акиси Филипниң аяли Һиродийәни тартивалғанда, у аялниң тәливи билән Йәһияни тутқун қилип, зинданға ташлиған еди. Чүнки Йәһия Һиродқа: «Акаңниң аялини тартивелишиң Тәврат қануниға хилаптур», дәп кәлгән еди.

¹⁹Һиродийә шу сәвәптин Йәһия пәйғәмбәргә өчмәнлик сақлап, уни өлтүрүвәтмәкчи болсиму, лекин әмәлгә ашуралмиған еди. ²⁰Чүнки Йәһия пәйғәмбәрниң дурус вә Худаға аталған бир адәм екәнлигини билидиған Һирод хан униңдин қорқатти вә уни муһапизәт қилатти. Һирод Йәһия пәйғәмбәрниң сөзлирини аңлиған чағлирида немә қилишини биләлмәй қалатти. Бирақ униң сөзлирини йәнила қизиқип аңлатти.

²¹Һиродийә күткән пурсәт ахир йетип кәлди. Һирод өзиниң туғул­ған күнини хатириләш үчүн чоң зияпәт өткүзүп, қол астидики әмәл­дарлар, команданлар вә Җәлилийә өлкисидики жут чоңлирини күтүвалди. ²²Һиродийәниң бурунқи еридин болған қизи кирип уссул ойнап бәрди. Бу Һирод билән меһманларға бәкму йеқип кәтти. Һирод хан қизға:

— Мәндин немә тәләп қилсиңиз, шуни беримән, — деди. ²³Арқидин­ла у қәсәм қилип йәнә:

— Мәндин немә тәләп қилсиңиз, һәтта ханлиғимниң йеримини десиңизму, мәрһәмәт, — деди.

²⁴Қиз ташқириға чиқип, анисидин:

— Немә тәләп қилай? — дәп сориди.

— Чөмүлдүргүчи Йәһияниң каллисини тәләп қил, — деди аниси.

²⁵Қиз шу ан Һирод ханниң алдиға жүгрәп кирип:

— Чөмүлдүргүчи Йәһияниң каллисини дәрһал бир тәхсигә қоюп кәлтүрүшиңизни тәләп қилимән, — деди.

²⁶Һирод хан буниңға наһайити оңайсизланған болсиму, меһман­ларниң алдида қилған қәсими түпәйлидин, қизниң тәливини рәт қилишни рава көрмиди. ²⁷У дәрһал бир җаллат әвәтип, Йәһия пәйғәм­бәрниң каллисини елип келишни буйриди. Җаллат зинданға берип Йәһия пәйғәмбәрниң каллисини елип, ²⁸уни бир тәхсигә қоюп, қизниң алдиға елип кәлди. Қиз уни анисиға тапшурди. ²⁹Буниңдин хәвәр тапқан Йәһия пәйғәмбәрниң шагиртлири келип, җәсәтни елип берип йәрликкә қойди.

Һәзрити Әйсаниң бәш миң кишини тойдуруши

³⁰Йеза-қишлақларға әвәтилгән әлчиләр қайтип келип, һәзрити Әйсаниң алдиға жиғилди вә қилған ишлири һәм бәргән тәлимлирини Униңға мәлум қилишти. ³¹Келип-кетиватқанлар наһайити көп болған­лиқтин, һәзрити Әйса вә шагиртларға ғизалинишқиму вақит чиқ­миди. Шуңа һәзрити Әйса уларға:

— Җүрүңлар, Мән билән хали бир җайға берип, бир дәм арам елиңлар, — деди. ³²Буниң билән улар кемигә чүшүп, хали бир йәргә қарап йол алди. ³³Бирақ уларниң кетиватқанлиғини көргән бир мунчә кишиләр уларни тонувалған еди. Халайиқ әтраптики пүтүн йезилардин бәс-бәс билән пиядә йолға чиқип, улардин бурун у йәргә йетип беришти. ³⁴Һәзрити Әйса кемидин чүшүп, нурғун халайиқни көрди. Қойчисиз қой падисиға охшайдиған бу инсанларға ич ағритти вә уларға көп нәрсиләрни үгитишкә башлиди.

³⁵Вақит бир йәргә берип қалған еди. Шагиртлири һәзрити Әйса­ниң алдиға келип:

— Бу хали бир җай екән, кәч кирип кәтти. ³⁶Халайиқни тарқити­вәткән болсиңиз, улар әтраптики йеза-қишлақларға берип, өзлиригә йәйдиған бир нәрсә сетивалсун, — деди.

³⁷Лекин һәзрити Әйса:

— Уларға өзәңлар тамақ бериңлар, — деди.

Шагиртлар һәзрити Әйсадин:

— Йерим жиллиқ киримни хәшләп, уларға нан әкелип бөлүп берәм­дуқ? — дәп сориди.

³⁸— Қанчә нениңлар бар? Қарап беқиңлар, — деди һәзрити Әйса уларға. Улар тәкшүрүп кәлгәндин кейин:

— Биздә бәш нан билән икки белиқ бар екән, — дейишти.

³⁹Һәзрити Әйса уларға халайиқни топ-топ қилип йешил чимлиқта олтарғузушни буйриди. ⁴⁰Халайиқ йүздин, әлликтин болуп олтиришти. ⁴¹Һәзрити Әйса бәш нан билән икки белиқни қолиға елип, асманға қарап Худаға шүкүр ейтти. Андин нанларни уштуп, көпчиликкә тарқитип бериш үчүн шагиртлириға бәрди. Икки белиқниму шундақ қилди. ⁴²Һәммә йәп тойди. ⁴³Шагиртлар ешип қалған нан вә белиқ парчилирини он икки севәткә лиқ жиғивалди. ⁴⁴Тамақ йегән әрләрниң санила бәш миң еди.

Һәзрити Әйсаниң су үстидә меңиши

⁴⁵Буниң кәйнидинла, һәзрити Әйса шагиртлириниң кемигә олти­рип, Өзидин авал көлниң у қетидики Бәйтсайда йезисиға өтүшини буйриди. Бу арида Өзи халайиқни тарқитивәтти. ⁴⁶Уларни узатқандин кейин, дуа-тилавәт қилиш үчүн таққа чиқти.

⁴⁷Кәчқурун кемә көлниң оттурисиға барған еди. Қуруқлуқта Өзи ялғуз қалған һәзрити Әйса ⁴⁸шагиртлириниң палақни наһайити тәстә уруватқанлиғини көрди, чүнки қарши тәрәптин шамал чиқивататти. Таң етишқа аз қалғанда, һәзрити Әйса көлниң үстидә меңип, шагирт­лири тәрәпкә кәлди вә уларниң йенидин өтүп кәтмәкчи болди. ⁴⁹Шагиртлар һәзрити Әйсаниң көлниң үстидә меңип келиват­қан­лиғини көрүп, Уни алвасти, дәп ойлап вақиришип кәтти. ⁵⁰Һәммиси Уни көрүп интайин алақзадә болушқан еди.

Лекин һәзрити Әйса дәрһал уларға:

— Хатирҗәм болуңлар, бу Мән, қорқмаңлар! — деди.

⁵¹Һәзрити Әйса кемигә чиқип уларға қошулғанда, шамал тохтиди. Шагиртлар буниңдин интайин һәйран қелишти. ⁵²Чүнки улар нан тоғрисидики мөҗүзини техичә чүшәнмигән еди, уларниң қәлблири болса қетип кәткән еди.

⁵³Һәзрити Әйса билән шагиртлири көлниң қарши қетиға бери­шида, Гинәсар дегән йәрдә қуруқлуққа чиқип кемини бағлиди. ⁵⁴Улар кемидин чүшүши биләнла, хәлиқ һәзрити Әйсани тонувалди. ⁵⁵Улар жүгришип жүрүп, бу хәвәрни әтраптики җайларға йәткүзди. Һәзрити Әйса қәйәрдә болса, кишиләр бемарларни зәмбилләргә селип, шу йәргә елип беришти. ⁵⁶Һәзрити Әйса мәйли йеза, мәйли шәһәр яки қишлаққа барсун, халайиқ бемарларни асаслиқ кочиларға елип чиқип ятқузуп, һәзрити Әйсадин бемарларниң һеч болмиғанда Униң тониниң пешигә болсиму қолини тәккүзүвелишиға рухсәт қилишини сорап ялвуратти. Униңға қолини тәккүзгән кесәлләрниң һәммиси сақайди.

7

Худаниң әмрини йоққа чиқармаслиқ

¹Бир күни Йерусалимдин кәлгән бәзи пәрисийләр вә Тәврат устазлири һәзрити Әйсаниң чөрисигә жиғилди. ²Улар һәзрити Әйсаниң шагиртлири ичидә бәзилириниң тамақтин бурун қол жуюш диний қаидисини ада қилмайла тамақ йәватқанлиғини көрди. ³(Пәрисийләр, җүмлидин пүтүн йәһудийлар әҗдатлириниң әнъәниси бойичә қоллирини пакиз жуймай туруп тамақ йемәйду. ⁴Шуниңдәк, базардин алған нәрсиләрниму жуймай йемәйду. Униңдин башқа, қәдәһ, чөгүн вә мис қачиларни жуюш тоғрисидиму бир мунчә әнъәниләргә риайә қилиду.)

⁵Пәрисийләр вә Тәврат устазлири һәзрити Әйсадин:

— Шагиртлириң немишкә әҗдатлиримизниң әнъәнилиригә риайә қилмайду? Немишкә напак қоллири билән тамақ йәйду? — дәп сорашти.

⁶Һәзрити Әйса уларға мундақ җавап бәрди:

— Худа Йәшая пәйғәмбәр арқилиқ алдин-ала ейтқан мону сөзләр силәр сахтипәзләргә немә дегән мас келиду һә?! Униң Язмисида мун­дақ йезилған:

«Бу хәлиқ Мени ағзидила һөрмәтләйду,

Лекин қәлби Мәндин жирақ.

⁷Маңа қилған ибадити бекардур.

Чүнки үгәткәнлири Худаниң әмирлири әмәс,

Бәлки өзлири чиқиривалған пәтивалардур».

⁸Силәр Худаниң әмрини бир яққа қайрип қоюп, инсанларниң әнъәнисигә есиливалидикәнсиләр.

⁹Һәзрити Әйса уларға йәнә мундақ деди:

— Өз әнъәнәңларни сақлап қелиш үчүн, Худаниң әмирлирини бир яққа қайрип қоюшта неманчә устилиқ қилисиләр! ¹⁰Муса пәйғәмбәр «Ата-анаңни һөрмәт қил» вә «Атиси яки анисини һақарәтлигәнләргә өлүм җазаси берилсун», дәп буйруған. ¹¹Лекин силәр: «Ата-анисиға: ‹ Мәндин алидиған пүтүн маддий ярдимиңларни қурван қилдим, йәни Худаға атавәттим › десә, ¹²у адәм өз ата-анисиниң һалидин хәвәр алмисиму болиду», дәп үгитисиләр. ¹³Шундақ қилип, әвлаттин-әвлатқичә давамлаштуруп кәлгән әнъәнилириңларни дәп Худаниң әмрини йоққа чиқирисиләр. Силәр бундақ ишларни көп қилисиләр.

Инсанни немә напак қилиду?

¹⁴Һәзрити Әйса халайиқни йәнә йениға чақирип, уларға:

— Һәммиңлар сөзүмгә қулақ селиңлар вә шуни чүшиниңларки, ¹⁵инсанниң сиртидин ичигә киридиған нәрсиләрниң һеч қандиғи уни напак қилмайду, инсанни напак қилидиғини инсанниң ичидин чиқидиғинидур. { ¹⁶Бу сөзләрни қулиғиңларда чиң тутуңлар!} — деди.

¹⁷Һәзрити Әйса халайиқтин айрилип өйгә киргәндә, шагиртлири Униңдин бу тәмсилниң мәнасини сориди. ¹⁸Һәзрити Әйса уларға:

— Силәрму техичә чүшәнмәйватамсиләр? Сирттин инсанниң ичигә киридиған һәр қандақ нәрсиниң уни напак қилалмайдиғанлиғини чүшәнмәмсиләр? ¹⁹Сирттин киргән нәрсә инсанниң қәлбигә әмәс, ашқазиниға бариду. У йәрдин тәрәт болуп чиқип кетиду, — деди. Һәзрити Әйса бу сөзләр арқилиқ йемәкликләрниң һәммисиниң һалал екәнлигини билдүргән еди.

²⁰Һәзрити Әйса сөзини давамлаштуруп мундақ деди:

— Инсанни напак қилидиғини инсанниң ичидин чиқидиғинидур. ²¹Чүнки яман нийәт, җинсий әхлақсизлиқ, оғрилиқ, қатиллиқ, ²²нека садиқлиғини бузуш, ачкөзлүк, яманлиқ, һелигәрлик, шәһванийлиқ, көрәлмәслик, төһмәтхорлуқ, тәкәббурлуқ вә һамақәтликләр инсанниң ичидин, йәни қәлбидин чиқиду. ²³Бу яманлиқларниң һәммиси инсан­ниң ичидин чиқип, инсанни напак қилиду.

Йәһудий әмәс бир аялниң ишәнчи

²⁴Һәзрити Әйса у йәрдин чиқип Тир шәһириниң әтрапидики районларға барди. У йәрдә бир өйгә кирди. Әслидә У буни һеч кимниң билишини халимиған болсиму, лекин йошуралмиди. ²⁵Җин тәккән кичиккинә бир қизниң аниси һәзрити Әйса тоғрисидики хәвәрни аңлиған һаман йетип келип, һәзрити Әйсаниң айиғиға жиқилди. ²⁶Сурийә өлкисиниң Фәникийә дегән йеридә туғулған йәһудий әмәс бу аял һәзрити Әйсадин қизидики җинни һайдаветишни өтүнди. ²⁷Һәзрити Әйса униңға:

— Алди билән балилар йәп тойсун, балиларниң ненини иштларға ташлап бериш тоғра әмәс,^* — деди.

²⁸Һелиқи аял буниңға җававән:

— Шундақ, Тәхсир, бирақ иштларму үстәл астида балилардин чүш­кән нан угаклирини йәйдиғу, — деди.

²⁹Һәзрити Әйса униңға:

— Тоғра ейттиңиз. Мошу сөзүңиз үчүн җин қизиңиздин чиқип кәтти, әнди қайтиң, — деди.

³⁰Аял өйигә қайтқинида, қизиниң каривәттә ятқанлиғини көрди. Җин униң тенидин чиқип кәткән еди.

Һәзрити Әйсаниң бир паң-кекәч адәмни сақайтиши

³¹Һәзрити Әйса Тир шәһириниң әтрапидики районлардин чиқип, Сидон шәһири вә Он шәһәр районидин өтүп, йәнә Җәлилийә көлигә кәлди. ³²Кишиләр Униң алдиға паң һәм тили еғир бир адәмни елип келип, униң учисиға қолини тәккүзүп сақайтип қоюшни тәләп қилишти. ³³Һәзрити Әйса бу адәмни халайиқ ичидин бир чәткә тартип, униң қулақлириға бармақлирини тиқти вә бармиғиға түкүрүп, униң тилиға тәккүзди.

³⁴Андин асманға қарап чоңқур тинивалғандин кейин, у адәмгә: «Әффата» (мәнаси «ечил»), деди. ³⁵У адәмниң қулақлири шу ан ечилип, тили зуванға келип бемалал гәп қилишқа башлиди.

³⁶Һәзрити Әйса у йәрдикиләргә буни һеч кимгә ейтмаслиқни буйри­ди. Лекин һәр қанчә буйруған болсиму, кишиләр бу хәвәрни шунчә кәң йейивәтти. ³⁷Халайиқ интайин һәйранлиқ ичидә қалған еди. Улар:

— У қилған ишларниң һәммиси яхши! Һәтта паңларниң қулақ­лирини ечип, кекәчләрни зуванға кәлтүрди, — дейишти.

8

Һәзрити Әйсаниң төрт миң кишини тойдуруши

¹Шу күнләрниң биридә йәнә нурғун халайиқ жиғилған еди. Улар­ниң йәйдиғини болмиғанлиғи үчүн, һәзрити Әйса шагирт­лирини йениға чақирип:

²— Бу халайиққа ичим ағрийду. Улар үч күндин бери йенимдин кәтмиди, йәйдиған бир нәрсисиму қалмиди. ³Уларни өйлиригә ач қосақ қайтурсам, йолда жиқилип қелиши мүмкин. Униң үстигә, бәзилири жирақ йәрләрдин кәлгән екән, — деди.

⁴Шагиртлири буниңға җававән:

— Бундақ хали бир йәрдә бунчивала кишини тойдурғидәк нанни нәдин тапқили болсун? — дейишти.

⁵— Қанчә нениңлар бар? — дәп сориди һәзрити Әйса.

— Йәттә, — дейишти улар.

⁶Буниң билән һәзрити Әйса халайиқни йәрдә олтиришқа буй­риди. Андин йәттә нанни қолиға алди вә Худаға шүкүр ейтип уштуп, көпчиликкә тарқитип бериш үчүн шагиртлириға бәрди. Улар көпчиликкә тарқатти. ⁷Шагиртларда йәнә бир қанчә кичик белиқму бар еди. Һәзрити Әйса булар үчүнму Худаға шүкүр ейтип, шагиртлириға буларниму тарқитишни ейтти. ⁸Һәммиси йәп тойғандин кейин, шагиртлар ешип қалған парчиларни йәттә севәткә жиғивалди. ⁹У йәрдә төрт миңчә киши бар еди. Һәзрити Әйса уларни йолға салғандин кейин, ¹⁰шагиртлири билән биллә дәрһал кемигә чүшүп, Далманута райониға кәтти.

Пәрисийләрниң карамәт көрүшни тәләп қилиши

¹¹Пәрисийләр келип һәзрити Әйса билән муназирилишишкә башлиди. Улар һәзрити Әйсаниң Худа тәрипидин әвәтилгәнлигини синап беқиш мәхситидә, Униңдин бир карамәт көрситишни тәләп қилишти. ¹²Һәзрити Әйса чоңқур бир улуқ-кичик тинип:

— Бу заманниң адәмлири немә үчүн карамәт көрсәт дәпла тури­ди­ғанду? Билип қоюңларки, уларға көрситилидиған карамәт йоқ, — деди. ¹³Андин улардин айрилип, йәнә кемигә олтирип, көлниң у қетиға өтүп кәтти.

Сахта тәлимдин сақлиниш

¹⁴Шагиртлар нан еливелишни унтуған болуп, кемидә бир нандин башқа йемәклик йоқ еди. ¹⁵Һәзрити Әйса уларни агаһландуруп:

— Һошияр болуңлар, пәрисийләр билән Һирод ханниң ечитқу­сидин^* еһтият қилиңлар, — деди.

¹⁶Шагиртлар бир-биригә:

— Нан әкәлмигәнлигимиз үчүн шундақ дәватса керәк, — дейишти.

¹⁷Уларниң немә дейишиватқанлиғини билгән һәзрити Әйса улардин:

— Силәр немә үчүн нан әкәлмигәнлигиңлар тоғрисида сөзлиши­силәр? Техичә чүшәнмәйватамсиләр? Қәлбиңлар техичила қат­тиқму? ¹⁸Көзүңлар туруп көрмәйватамсиләр? Қулиғиңлар туруп аңлимай­ватамсиләр? Есиңларда йоқму? ¹⁹Бәш нанни бәш миң кишигә бөлүп бәргинимдә, ешип қалған нан парчилирини қанчә севәткә жиғивалған едиңлар? — дәп сориди.

— Он икки севәткә, — дейишти улар.

²⁰— Йәттә нанни төрт миң кишигә бөлүп бәргинимдә, ешип қалған нанларни қанчә севәткә жиғивалған едиңлар? — деди һәзрити Әйса.

— Йәттә севәткә, — дейишти улар.

²¹Һәзрити Әйса уларға:

— Ундақта, йәнә чүшәнмидиңларму? — деди.

Бәйтсайдадики бир корниң сақайтилиши

²²Һәзрити Әйса билән шагиртлири Бәйтсайда йезисиға кәлди. У йәрдә кишиләр һәзрити Әйсаниң алдиға бир кор адәмни елип келип, униңға қолини тәккүзүп сақайтип қоюшни өтүнди. ²³Һәзрити Әйса кор адәмниң қолидин йетиләп йезиниң сиртиға елип барди вә униң көзлиригә түкүрүп, қоллирини тәккүзүп:

— Бир нәрсә көрүватамсән? — дәп сориди.

²⁴У адәм бешини көтирип:

— Кишиләрни көрүватимән. Бирақ улар худди меңип жүридиған дәрәқләрдәк көрүнүватиду, — деди.

²⁵Андин һәзрити Әйса қоллирини у адәмниң көзлиригә йәнә бир қетим тәккүзди. Шуниң билән униң көзлири ечилип, һәммә нәрсини ениқ көрди. ²⁶Һәзрити Әйса бу ишни һеч кимниң уқмаслиғи үчүн уни өйигә қайтуруш алдида униңға:

— Өйгә қайтиш йолуңда йезиға кирмә, — дәп тапилиди.

Петрусниң һәзрити Әйсани Қутқазғучи-Мәсиһ дәп тонуши

²⁷Һәзрити Әйса шагиртлири билән биллә Филип Қәйсәрийәси дегән районға қарашлиқ йезиларға барди. У йолда шагиртлиридин:

— Кишиләр Мени Ким дәп билидикән? — дәп сориди.

²⁸Шагиртлири Униңға:

— Бәзиләр Сизни чөмүлдүргүчи Йәһия, бәзиләр Илияс пәйғәмбәр вә йәнә бәзиләр башқа қедимки пәйғәмбәрләрдин бири дәп били­дикән, — дәп җавап беришти.

²⁹Һәзрити Әйса йәнә улардин:

— Силәрчу, силәр Мени Ким дәп билисиләр? — дәп сориди.

— Сиз Қутқазғучи-Мәсиһ^* екәнсиз, — дәп җавап бәрди Петрус.

³⁰Һәзрити Әйса уларға бу һәқтә һеч кимгә ейтмаслиқни тапилиди.

Һәзрити Әйсаниң өлүп тирилидиғанлиғини алдин-ала ейтиши

³¹Андин һәзрити Әйса Инсан Оғлиниң нурғун азап-оқубәт тар­тиши, ақсақаллар, алий роһанийлар вә Тәврат устазлири тәрипидин рәт қилиниши, өлтүрүлүши вә үч күндин кейин тирилдүрүлүши керәклигини шагиртлириға уқтурушқа башлиди. ³²У буни шагиртларға очуқ-ашкарә сөзлиди. Буниң билән Петрус һәзрити Әйсани бир чәткә тартип, Мәсиһниң бешиға бундақ келишмәсликләрниң кәлмәй­диғанлиғини ейтип, Уни әйиплиди. ³³Лекин һәзрити Әйса бурулуп шагиртлириға қариди вә Петрусни әйипләп:

— Йоқал көзүмдин, шәйтандәк сөзләватисән! Ойлиғанлириң Худа­ниң әмәс, инсанниң хиялидур, — деди.

³⁴Андин У шагиртлири билән биллә халайиқниму чақирип мундақ деди:

— Кимду-ким Маңа әгишишни халиса, өз хаһишидин ваз кечип, өзиниң чапрас яғичини көтирип,^* Маңа әгәшсун! ³⁵Чүнки өзи үчүнла яшайдиғанлар әксичә һаятидин мәһрум болиду. Бирақ өз хаһишидин ваз кечип, Мән вә Хуш Хәвәр үчүн яшайдиғанлар һаятини сақлалайду. ³⁶Бир адәм пүтүн дунияға егә болуп һаятидин мәһрум қалса, буниң немә пайдиси болсун?! ³⁷Немини төләпму һаятлиққа еришкили болсун?! ³⁸Бу заманниң вапасиз вә гунакар кишилири алдида кимду-ким Мәндин вә Мениң сөзлиримдин номус қилса, Инсан Оғли болған Мәнму Атамниң шан-шәриви ичидә муқәддәс периштәләр билән биллә қайтип кәлгинимдә, униңдин номус қилимән.

9

¹Һәзрити Әйса уларға йәнә:

— Билип қоюңларки, бу йәрдә турғанларниң бәзилири Худа­ниң Падишалиғиниң күч-қудрәт билән аян болғинини көрмигичә өлмәйду.

Һәзрити Әйсаниң нурға чөмүши

²Алтә күндин кейин, һәзрити Әйса пәқәт Петрус, Яқуп вә Юһанна­нила елип, егиз бир таққа чиқти. У йәрдә һәзрити Әйсаниң қияпити уларниң көз алдидила өзгәрди. ³Кийимлири көзни шунчилик қамаш­­тур­ғидәк аппақ болуп кәттики, дуниядики һәр қандақ ақарт­қучму кирни унчилик ақарталматти. ⁴Тосаттин шагиртларға Илияс пәйғәм­бәр вә Муса пәйғәмбәрниң һәзрити Әйса билән сөзлишиват­қанлиғи көрүнди.

⁵Петрус һәзрити Әйсаға:

— Устазим, бу йәрдә болғинимиз немә дегән яхши! Бири Сизгә, бири Муса пәйғәмбәргә, йәнә бири Илияс пәйғәмбәргә дәп, бу йәргә үч кәпә ясайли, — деди. ⁶Петрус немә дейишини билмәй қалған еди, чүнки шагиртлар наһайити қорқушуп кәткән еди.

⁷Шу чағда бир парчә булут пәйда болуп, уларни қаплавалди. Булуттин Худаниң: «Бу Мениң сөйүмлүк Оғлум. Униң сөзигә қулақ селиңлар!» дегән авази кәлди. ⁸Шагиртлар шу ан әтрапиға қарашти, лекин йенида һәзрити Әйсадин башқа һеч ким көрүнмиди.

⁹Тағдин чүшүветип, һәзрити Әйса шагиртлириға Инсан Оғли өлүмдин тирилдүрүлмигичә, көргәнлирини һеч кимгә ейтмаслиқни буйриди. ¹⁰Улар һәзрити Әйсаниң сөзини көңлигә пүкүп, «Өлүмдин тирилиш» дегәнниң мәнасиниң немә екәнлиги тоғрисида өз ара пикирләшти.

¹¹Шагиртлар һәзрити Әйсадин йәнә:

— Тәврат устазлири немә үчүн: «Илияс пәйғәмбәр Қутқазғучи-Мәсиһ келиштин авал қайтип келиши керәк» дейишиду? — дәп сорашти.

^12-13Һәзрити Әйса уларға мундақ деди:

— Әлвәттә, Илияс пәйғәмбәр чоқум Қутқазғучи-Мәсиһтин авал келип, һәммини қелипиға салиду. Ундақта, Муқәддәс Язмиларда Инсан Оғли көп азап-оқубәт чекиду вә рәт қилиниду, дәп йезилғиниға қандақ қарайсиләр? Билип қоюңларки, Илияс пәйғәмбәр һәқиқәтән кәлди^* вә худди Муқәддәс Язмиларда у һәққидә йезилғандәк, кишиләрниң униңға қилмиған әскилиги қалмиди.

Җин чаплашқан балиниң сақайтилиши

¹⁴Улар башқа шагиртларниң йениға қайтип барғинида, нурғун халайиқниң уларниң әтрапиға олишивалғанлиғини, бир мунчә Тәврат устазлириниң улар билән муназирилишиватқанлиғини көрди. ¹⁵Халайиқ һәзрити Әйсани көрүп интайин һәйран болушти вә жүгрәп келип Униң билән саламлашти. ¹⁶Һәзрити Әйса шагиртлиридин:

— Улар билән немә тоғрилиқ муназирилишиватисиләр, — дәп сориди. ¹⁷Көпчиликтин бири Униңға:

— Устаз, мән оғлумни Сизниң алдиңизға елип кәлдим, чүнки униңға җин чаплишивелип, гәп қилалмас қилип қойди. ¹⁸Җин һәр қетим оғлумға чаплашса, уни йәргә жиқитиветиду. Балиниң ағзидин көвүк чиқип, чишлири киришип кетиду. Пүтүн әзайи қетип қалиду. Шагиртлириңиздин җинни һайдаветишни сориған едим, бирақ уларниң қоллиридин кәлмиди, — деди.

¹⁹— Әй ишәнчи йоқ әвлат! Силәр Маңа ишәнгичә, Мән силәр билән йәнә қанчилик биллә болушум керәк? Йәнә қачанғичә бәрдашлиқ берәй? — деди һәзрити Әйса. — Балини алдимға елип келиңлар.

²⁰Улар балини һәзрити Әйсаниң алдиға елип кәлди. Җин һәзрити Әйсани көрүш биләнла балиниң пүтүн бәдинини тартиштурувәтти.

Бала жиқилип, ағзидин көвүк чиқип, йәрдә домилашқа башлиди.

²¹Һәзрити Әйса балиниң атисидин:

— Униң бешиға бу күн кәлгинигә қанчилик вақит болди? — дәп сориди.

— Кичигидин тартип шундақ. ²²Җин уни йоқитиш үчүн көп қетим отқа вә суға ташлиди. Қолуңиздин кәлсә бизгә шапаәт қилип, һалимизға йәткәйсиз! — деди балиниң атиси.

²³— Сиз немишкә қолуңиздин кәлсә дәйсиз? Ишәнчи бар болған адәмгә һәммә иш мүмкин! — деди һәзрити Әйса униңға.

²⁴— Ишәнчим бар, лекин аҗиз. Ишәнчимни күчәйткәйсиз! — деди балиниң атиси шу ан. ²⁵Һәзрити Әйса халайиқниң жүгришип кәлгән­лигини көрүп җинни әйипләп:

— Әй адәмләрни паң вә кекәч қилидиған җин! Буйруқ қилимәнки, балиниң тенидин чиқ, иккинчи киргүчи болма! — деди.

²⁶Шуниң билән җин бир пәрият көтәрдидә, балиниң бәдинини қаттиқ тартиштуруп, униң тенидин чиқип кәтти. Бала өлүктәк җим болуп қалди. У йәрдикиләрниң көпчилиги балини «Өлди!» дейишти. ²⁷Лекин һәзрити Әйса балини қолидин тутуп турғанда, бала орнидин турди.

²⁸Һәзрити Әйса өйгә кирип, шагиртлири билән ялғуз қалғанда, улар Униңдин:

— Биз немә үчүн җинни һайдалмидуқ? — дәп сорашти.

²⁹Һәзрити Әйса уларға:

— Бу хил җинни пәқәт дуа биләнла һайдиғили болиду, — дәп җавап бәрди.

Һәзрити Әйсаниң өлүп тирилидиғанлиғини йәнә алдин-ала ейтиши

³⁰Улар бу йәрдин чиқип, Җәлилийә өлкиси арқилиқ жүрүп кәтти. Һәзрити Әйса өзлириниң қәйәрдә екәнлигини һеч кимниң билишини халимиди. ³¹Чүнки У шагиртлириға тәлим бериватқан болуп, Өзи һәққидә:

— Инсан Оғли башқиларниң қолиға тапшурулуп өлтүрүлиду. Лекин өлтүрүлүп үч күндин кейин тирилиду, — дегән еди. ³²Шагирт­лар бу сөзләрни чүшәнмиди, бирақ һәзрити Әйсадин сорашқиму петиналмиди.

Худаниң нәзәридә ким әң улуқ?

³³Улар Кәпәрнаһум шәһиригә кәлди. Өйгә киргәндин кейин, һәзрити Әйса шагиртлиридин:

— Йолда немә тоғрисида талаш-тартиш қилиштиңлар? — дәп сориди. ³⁴Уларниң һеч қайсиси зуван сүрмиди, чүнки улар йолда кимниң әң улуқ екәнлиги тоғрисида талаш-тартиш қилишқан еди.

³⁵Һәзрити Әйса олтирип он икки шагиртини йениға чақирип, уларға:

— Ким алдинқиси болушни халиса, әң ахирқиси вә һәммисиниң хизмәткари болсун, — деди. ³⁶Андин У кичик бир балини оттурида турғузди вә уни қучиғиға елип туруп, уларға мундақ деди:

³⁷— Ким Мени дәп, бундақ кичик балини қобул қилса, у Мениму қобул қилған болиду. Ким Мени қобул қилса, у Мени әмәс, бәлки Мени Әвәткүчиниму қобул қилған болиду.

Қарши турмаслиқ қоллиғанлиқтур

³⁸Юһанна һәзрити Әйсаға:

— Устаз, Сизниң намиңиз билән җинларни һайдаватқан бирсини көрдуқ. Лекин у бизгә охшаш Сизгә әгәшмигәнлиги үчүн, уни тосидуқ, — деди.

³⁹— Уни тосимаңлар, — деди һәзрити Әйса, — чүнки Мениң намим билән мөҗүзә яратқан киши арқидинла Мениң үстүмдин яман гәп қилмайду. ⁴⁰Бизгә қарши турмиғанлар бизни қоллиғанлардур. ⁴¹Билип қоюңларки, Қутқазғучи-Мәсиһкә мәнсүп болғанлиғиңлар үчүн, силәргә һәтта бирәр чинә су бәргән кишиму җәзмән Мениң мукапитимдин мәһрум қалмайду.

Гунаниң езитқулуғи

⁴²— Кимду-ким Маңа ишәнгән бундақ кичикләрдин бирини гунаға аздурса, шу адәм үчүн ейтқанда бойниға йоған түгмән теши есилған һалда деңизға чөктүрүлгини әвзәл. ^43-44Әгәр қолуң сени гунаға аздурса, уни кесип ташла. Икки қолуң бар һалда дозаққа, мәңгү өчмәс отқа киргиниңдин көрә, чолақ һалда мәңгүлүк һаятқа еришкиниң әвзәл. ^45-46Әгәр путуң сени гунаға аздурса, уни кесип ташла. Икки путуң бар һалда дозаққа ташланғиниңдин көрә, току һалда мәңгүлүк һаятқа еришкиниң әвзәл. ⁴⁷Әгәр көзүң сени гунаға аздурса, уни оюп ташла. Икки көзүң бар һалда дозаққа ташланғиниңдин көрә, бирла көзүң билән болсиму Худаниң Падишалиғиға киргиниң әвзәл. ⁴⁸Дозақта қурт-қоңғуз өлмәйду, ялқунлуқ от өчмәйду.^*

⁴⁹Һәр бир қурванлиқ тузланғандәк, һәммә адәм оттин өтиду.^*

⁵⁰Туз яхши нәрсидур. Бирақ туз өз күчидин қалса, уни қандақ әслигә кәлтүргили болиду? Шуниңға охшаш, силәрму туздәк болуп араңлардики инақлиқни сақлаңлар.

10

Талақ тоғрисидики тәлим

¹Һәзрити Әйса у йәрдин кетип, Йәһудийә өлкисини бесип өтүп, Иордан дәриясиниң у қетидики районларға барди. Униң әтрапиға йәнә топ-топ адәм жиғилған еди. У көпчиликкә һәр қетимқидәк тәлим беришкә башлиди.

²Һәзрити Әйсаниң йениға кәлгән бәзи пәрисийләр Уни қапқанға чүшириш мәхситидә:

— Бир адәмниң аялини талақ қилиши Тәврат қануниға уйғунму? — дәп сориди.

³— Муса пәйғәмбәр силәргә немә дәп буйруған? — деди һәзрити Әйса.

⁴— Муса пәйғәмбәр әрләрниң аялини бир парчә талақ хети йезипла талақ қилишиға рухсәт қилған, — дейишти улар.

⁵Һәзрити Әйса уларға:

— Тәрсалиғиңлардин Муса пәйғәмбәр бу буйруқни язған. ⁶Худа аләмни яратқанда, инсанларни «әр вә аял қилип яратти». ⁷«Бир адәмниң ата-анисидин айрилип, аяли билән бирлишип, ⁸бир тән болуши, әйнә шу сәвәптиндур». Шундақ екән, әр-аял айрим-айрим икки тән болмастин, бир тәндур. ⁹Шуниң үчүн Худа қошқанни инсан айримисун, — деди.

¹⁰Улар өйгә киргәндин кейин, шагиртлири бу һәқтә һәзрити Әйса­дин йәнә сориди. ¹¹Һәзрити Әйса уларға:

— Аялини талақ қилип, башқа бирини әмригә алған киши нека садиқлиғини бузған болиду. ¹²Еридин аҗришип, башқа әргә тәккән аялму нека садиқлиғини бузған болиду, — деди.

Һәзрити Әйсаниң кичик балиларға бәхит тилиши

¹³Қоллини тәккүзүп бәхит тилисун дәп, кишиләр кичик балили­рини һәзрити Әйсаниң алдиға елип кәлди. Бирақ шагиртлар уларни әйиплиди. ¹⁴Буни көргән һәзрити Әйса хапа болуп, шагиртлириға:

— Балилар алдимға кәлсун, уларни тосимаңлар. Чүнки Худаниң Падишалиғиға киридиғанлар дәл мошуларға охшашлардур. ¹⁵Билип қоюңларки, кимду-ким Худаниң Падишалиғини сәби балилардәк қобул қилмиса, Униңға һәргиз кирәлмәйду, — деди. ¹⁶Шуниң билән У балиларни қучиғиға елип, уларға қоллирини тәккүзүп бәхит тилиди.

Мүлүкдардики мүшкүлат

¹⁷Һәзрити Әйса сәпәргә чиқиш алдида, бир киши жүгрәп келип, Униң алдида тиз пүкүп:

— Әй яхши Устаз, мәңгүлүк һаятқа еришиш үчүн қандақ қилишим керәк? — дәп сориди.

¹⁸Һәзрити Әйса униңға:

— Мени немишкә яхши дәйсиз? Ялғуз бир Худадин башқа яхши йоқ. ¹⁹Сиз Тәвратта буйрулған «Қатиллиқ қилма, нека садиқлиғини бузма, оғрилиқ қилма, ялған гувалиқ бәрмә, башқиларни алдима, ата-анаңни һөрмәт қил» дегән пәризләрни ада қилиң, — деди.

²⁰— Устаз, буларға кичигимдин тартип әмәл қилип келиватимән, — деди һелиқи адәм.

²¹Һәзрити Әйса униңға меһриванлиқ билән қарап:

— Сиздә қилишқа тегишлик йәнә бир иш кам. Пүтүн мал-мүлкиңизни сетип, пулини кәмбәғәлләргә бериң. Шундақ қилсиңиз асманда ғәзниңиз болиду. Андин келип Маңа әгишиң! — деди.

²²Бу сөзни аңлаш биләнла бу адәмниң чирайи өзгирип, қайғу ичидә у йәрдин кетип қалди. Чүнки униң мал-дунияси наһайити көп еди.

²³Һәзрити Әйса өп-чөрисигә көз жүгәртип чиққандин кейин, шагиртлириға:

— Мал-дунияси көпләрниң Худаниң Падишалиғиға кириши немә дегән тәс һә! — деди.

²⁴Шагиртлар Униң сөзлиригә һәйран болушти. Лекин һәзрити Әйса уларға йәнә:

— «Балилирим, Худаниң Падишалиғиға кириш немә дегән тәс һә! ²⁵Байларниң Худаниң Падишалиғиға кириши төгиниң жиңнә төшүгидин өтүшидинму тәс екән! — деди.

²⁶Шагиртлар техиму һәйран болушуп, бир-биридин:

— Ундақта, ким қутқузулушқа еришәләйду? — дәп сорашти. ²⁷Һәз­рити Әйса уларға қарап:

— Бу инсанларниң қолидин әмәс, Худаниңла қолидин келидиған иштур, чүнки Худа һәммигә қадирдур, — деди.

²⁸— Мана биз һәммини ташлап Сизгә әгәштуқ. Сизчә, биз қутқузу­ламдуқ? — деди Петрус кәйнидинла.

²⁹— Билип қоюңларки, Мени вә Хуш Хәвәрни дәп, өйи, ака-укилири, һәдә-сиңиллири, ата-аниси, бала-җақилири яки йәр-зиминлиридин ваз кәчкәнләрниң һәммиси ³⁰бу дунияда зиянкәш­ликкә учраш билән биргә йүз һәссиләп өй, ака-ука, һәдә-сиңил, ана, бала-җақа вә йәр-зиминларға еришиду. Келидиған дуниядиму мәңгүлүк һаятқа еришиду. ³¹Лекин шу чағда нурғун алдинқи қатар­дикиләр ахирқилар болиду, нурғун ахирқилар алдинқи қатарға чиқиду, — деди һәзрити Әйса.

Һәзрити Әйсаниң өлүп тирилидиғанлиғини йәнә алдин-ала ейтиши

³²Улар Йерусалимға баридиған йолда еди, һәзрити Әйса һәмминиң алдида кетивататти. Шагиртлири Униң хәтәр йүз бериш мүмкинчилиги болған у шәһәргә алдирап маңғанлиғидин һәйран еди, уларға әгәшкәнләрму қорқунуч ичидә кетивататти. Һәзрити Әйса он икки шагиртини йәнә бир чәткә тартип, уларға Өз бешиға келидиғанларни уқтуруп:

³³— Мана биз һазир Йерусалимға кетиватимиз. Инсан Оғли алий роһанийлар вә Тәврат устазлириға тапшурулиду. Улар Уни өлүм җаза­сиға мәһкүм қилип, римлиқларға тапшуруп бериду. ³⁴Римлиқ­лар Уни мәсқирә қилиду, йүзигә түкүриду, Уни қамчилайду вә өлтүриду. Бирақ У үч күндин кейин қайта тирилиду, — деди.

Яқуп билән Юһаннаниң тәливи

³⁵Зәбәдийниң оғуллири Яқуп билән Юһанна һәзрити Әйсаниң алдиға келип:

— Устаз, бизниң бир тәливимиз бар еди. Орунлап беришиңизни өтүнимиз, — дейишти.

³⁶— Силәргә немә қилип беришимни тәләп қилисиләр? — дәп сориди һәзрити Әйса.

³⁷— Сиз шан-шәрәпкә еришкиниңиздә, биримизни оң йениңизда, биримизни сол йениңизда олтарғузғайсиз, — дейишти улар.

³⁸— Силәр немә тәләп қилғанлиғиңларни билмәйватисиләр, — деди һәзрити Әйса, — Мән ичидиған азап қәдиһини вә Мән қобул қилиди­ған чөмүлдүрүшни силәрму қобул қилаламсиләр?^*

³⁹— Қобул қилалаймиз, — дейишти улар.

Һәзрити Әйса уларға:

— Силәр һәқиқәтәнму Мениң азап қәдиһимгә вә чөмүлдүрү­лүшүмгә ортақ болисиләр. ⁴⁰Бирақ оң яки сол йенимда олтиришиң­ларға рухсәт қилиш Мениң ихтияримда әмәс. Бу орунлар кимләргә тәйярланған болса, шулар олтириду, — деди.

⁴¹Буниңдин хәвәр тапқан башқа он шагирт Яқуп билән Юһаннаға хапа болушқа башлиди. ⁴²Һәзрити Әйса уларни йениға чақирип, мундақ деди:

— Силәргә мәлум, бу дуниядики һөкүмран дәп қаралғанлар қол астидики хәлиқ үстидин рәһимсизлик билән һакимийәт жүргүзиду. Әмирлири уларни қаттиқ қоллуқ билән башқуриду. ⁴³Бирақ силәрниң араңларда бундақ иш болмисун. Силәрдин ким мәртивилик болушни халиса, у қалғанларға хизмәт қилсун. ⁴⁴Ким биринчи болушни халиса, у һәммә адәмниң қули болсун. ⁴⁵Чүнки Инсан Оғлиму башқиларни Өзигә хизмәт қилдурғили әмәс, башқиларға хизмәт қилғили вә җенини пида қилиш төләмигә нурғун адәмләрни гунадин азат қилғили кәлди.

Қарғу Бартимайниң көзиниң сақайтилиши

⁴⁶Кейин улар Ериха шәһиригә кәлди. Һәзрити Әйса шагиртлири вә нурғун халайиқ билән биллә Ерихадин қайтқан вақитта Тимайниң Бартимай исимлиқ қарғу оғли йол бойида олтирип, тиләмчилик қиливататти. ⁴⁷У насирәлик Әйсаниң у йәрдә екәнлигини аңлап:

— Әй падиша Давутниң Әвлади^* Әйса, маңа рәһим қилғайсиз! — дәп вақирашқа башлиди.

⁴⁸Нурғун адәмләр уни әйипләп, үнини чиқармаслиғини ейтти. Лекин у:

— Әй падиша Давутниң Әвлади, рәһим қилғайсиз, — дәп техиму вақириди.

⁴⁹Һәзрити Әйса қәдимини тохтитип:

— Уни чақириңлар, — деди. Чақирғили барғанлар қарғуға:

— Қорқма! Орнуңдин тур, У сени чақириватиду! — дейишти. ⁵⁰У адәм чапинини селип ташлап, орнидин дәс туруп, һәзрити Әйсаниң алдиға кәлди.

⁵¹Һәзрити Әйса униңдин:

— Мәндин немә тәләп қилисән? — дәп сориди.

Қарғу:

— Устаз, көзүмниң ечилишини тәләп қилимән, — деди.

⁵²Һәзрити Әйса:

— Қайтсаң болиду, Маңа бағлиған ишәнчиң сени сақайтти, — девиди, у адәмниң көзи шу ан ечилди. Шуниң билән у адәм йол бойи һәзрити Әйсаға әгишип маңди.

11

Һәзрити Әйсаниң тәнтәнә билән Йерусалимға кириши

¹Һәзрити Әйса шагиртлири билән Йерусалимға йеқинлишип, Зәйтун теғиниң етигидики Бәйтпаҗи вә Бәйтания дегән йези­ларға кәлгәндә, икки шагиртини ²мундақ дәп алдин-ала әвәтти:

— Силәр алдимиздики йезиға бериңлар. Йезиға кирипла, техи минилип бақмиған бир тәхәйниң бағлақлиқ турғанлиғини көрисиләр. Уни йешип, йетиләп келиңлар. ³Әгәр бири силәрдин: «Немишкә бундақ қилисиләр?» дәп сорап қалса, «Рәббимизниң буниңға һаҗити чүшти, бир дәмдин кейин қайтуруп бериду», дәңлар.

⁴Улар берип, йол үстидики бир өйниң дәрвазиси йенида бағлақ­лиқ турған бир тәхәйни көрди. Улар чулвурини йешиватқан чағда, ⁵у йәрдә турған бәзи кишиләр:

— Тәхәйни йешип немә қилисиләр? — дейишти. ⁶Шагиртлар һәз­рити Әйсаниң дегәнлирини ейтқанда, һелиқи кишиләр уларға йол қойди. ⁷Шагиртлар тәхәйни һәзрити Әйсаниң алдиға йетиләп келип, үстигә өз чапанлирини салди. Һәзрити Әйса тәхәйгә минди. ⁸Нурғун халайиқниң бәзилири чапанлирини, бәзилири өп-чөридики етиз­лардин кәскән шах-шумбиларни йолға паяндаз қилип салди. ⁹Алдида маңған вә кәйнидин әгәшкәнләр:

«Худаға шүкүр!

Пәрвәрдигаримизниң намида Кәлгүчигә мубарәк болсун!

¹⁰Әҗдадимиз Давутниң падишалиғиниң Избасариға Әҗдадимиз Давутниң падишалиғиниң мубарәк болсун!

Әң бүйүктики Худаға шүкүрләр ейтилсун!» дәп вақиришатти.

¹¹Һәзрити Әйса Йерусалимға берип мәркизий ибадәтхана^* һойлилириға кирди вә һәммә нәрсини көздин кәчүрди. Бирақ кәч кирип қалғачқа, он икки шагирти билән биллә йәнә Бәйтанияға қайтти.

Мевисиз әнҗир дәриғи

¹²Әтиси улар Бәйтаниядин чиққанда, һәзрити Әйсаниң қосиғи ечип кәткән еди. ¹³У жирақта барақсан бир түп әнҗир дәриғини көрүп, һеч болмиғанда тоң әнҗир болсиму барду, дәп униңға қарап маңди. Дәрәқниң йениға барғинида, йопурмақтин башқа һеч нәрсә тапал­миди. Бу әнҗир пишидиған вақит әмәс еди. ¹⁴Һәзрити Әйса дәрәққә:

— Буниңдин кейин һеч ким сениң мевәңни йемигәй! — деди. Шагиртлириму буни аңлиди.

Һәзрити Әйсаниң мәркизий ибадәтханини тәртипкә селиши

¹⁵Улар Йерусалимға кәлди. Һәзрити Әйса мәркизий ибадәтхана һойли­лириға кирип, у йәрдә елим-сетим қиливатқанларниң һәмми­сини һайдап чиқиришқа башлиди. Пул тегишидиғанларниң покәйли­рини вә кәптәр сатқучиларниң орундуқлирини өрүп, ¹⁶мал көтиривал­ған һәр қандақ адәмниң ибадәтхана һойлилиридин өтүшигә рухсәт қилмиди.^*

¹⁷У хәлиққә тәлим бәргәндә мундақ деди:

— Муқәддәс Язмиларда Худаниң: «Мениң өйүм пүткүл хәлиқ­ләрниң дуа-тилавәтханиси дәп аталсун», дегән сөзи йезилған әмәсму? Лекин силәр уни булаңчиларниң угисиға айландурувапсиләр! — деди.

¹⁸Алий роһанийлар вә Тәврат устазлири буни аңлап, һәзрити Әйсани уҗуқтуруветишниң чарисини издәшкә башлиди. Улар һәзрити Әйса­дин қорқатти, чүнки пүтүн халайиқ Униң тәлимигә һәйран еди.

¹⁹Кәчқурунлири һәзрити Әйса билән шагиртлири шәһәрниң сиртиға чиқип кетәтти.

Әнҗир дәриғидин елинидиған ибрәт

²⁰Әтиси әтигәндә һәзрити Әйса билән шагиртлири әнҗир дәриғи­ниң йенидин өтүп кетиветип, дәрәқниң йилтизидин қуруп кәткәнлигини көрүшти. ²¹Түнүгүнки вақиәни есигә алған Петрус:

— Устаз, қараң, Сиз қарғиған әнҗир дәриғи қуруп кетипту! — деди.

²²Һәзрити Әйса уларға җававән мундақ деди:

— Худаға ишиниңлар. ²³Билип қоюңларки, ким бу таққа: «Қозғал, деңизға ташлан!» десә вә көңлидә гуманланмай, ейтқанлириниң әмәлгә ешишиға ишәнч қилса, униң тәливи иҗавәт болиду.

²⁴Шуниң үчүн силәргә ейтимәнки, дуа билән тилигән һәр қандақ нәрсигә ериштим, дәп ишиниңлар. Шунда тәливиңлар иҗавәт болиду.

²⁵Орнуңлардин туруп дуа қилғиниңларда, бирәрсигә қосақ көпү­гүңлар барлиғи ядиңларға кәлсә, уни кәчүрүңлар. Шу чағда асмандики Атаң­ларму силәрниң гуналириңларни кәчүрүм қилиду. { ²⁶Силәр башқи­ларни кәчүрүм қилмисаңлар, асмандики Атаңларму силәрниң гуналириң­ларни кәчүрүм қилмайду.}

Һәзрити Әйсаниң һоқуқиниң сүрүштүрүлүши

²⁷Улар йәнә Йерусалимға қайтип кәлди. Һәзрити Әйса мәркизий ибадәтхана һойлилирида айлинип жүргәндә, алий роһанийлар, Тәврат устазлири вә ақсақаллар Униң йениға келип:

²⁸— Сиз қиливатқан ишларни қайси һоқуққа тайинип қилива­тисиз? Сизгә бундақ қилиш һоқуқини ким бәргән? — дәп сориди.

²⁹Һәзрити Әйса уларға:

— Мән авал силәрдин бир соал сорай. Силәр униңға җавап бериң­лар. Шу чағда Мәнму бу ишларни қайси һоқуққа тайинип қиливатқанлиғимни ейтип беримән. ³⁰Ейтиңларчу, Йәһия пәйғәмбәргә чөмүлдүрүш һоқуқини Худа бәргәнму яки инсанларму? — деди.

³¹Улар өз ара муназирә қилишқа башлап:

— «Худа бәргән» десәк, У: «Ундақта, силәр немә үчүн Йәһияға ишәнмидиңлар?» дәйду. ³²Бирақ биз қандақму: «Инсанлар бәргән» дәләләймиз?! — дейишти. Чүнки улар Йәһияни һәқиқәтән пәйғәмбәр дәп һесаплайдиған хәлиқтин қорқатти.

³³Буниң билән улар һәзрити Әйсаға:

— Билмәймиз, — дәп җавап беришти.

— Ундақта, Мәнму бу ишларни қайси һоқуққа тайинип қиливат­қанлиғимни ейтмаймән, — деди һәзрити Әйса уларға.

12

Яман иҗарикәшләр һәққидики тәмсил

¹Андин һәзрити Әйса уларға тәмсилләр билән сөзләшкә башлиди:

— Бир киши бир үзүмзарлиқ бәрпа қилип, әтрапини қоршапту. Үзүм шаравини ишләш үчүн үзүмзарлиққа бир көлчәк қаздурупту вә бир күзәтхана яситипту. Кейин үзүмзарлиқни иҗаригә берип, өзи жирақ бир йәргә кетипту. ²Үзүмләрни үзидиған мәзгил кәлгәндә, у һосулниң бир үлүшини елип келишкә қуллиридин бирини иҗарикәшләрниң йениға әвәтипту.

³Лекин иҗарикәшләр һелиқи қулни тутувелип, думбалап, қуруқ қол қайтурупту. ⁴Ғоҗайин йәнә бир қулини әвәтипту. Иҗарикәшләр униңму баш-көзини йерип, һақарәтләп қайтурупту. ⁵Кейин ғоҗайин йәнә бир қулини әвәтипту, лекин у өлтүрүлүпту. Йәнә бир мунчә қуллирини әвәтипту, уларниңму бәзилири таяқ йәп, бәзилири өлтүрүлүпту. ⁶Ғоҗайинниң йенида бирла адими, йәни униң сөйүмлүк ялғуз оғлила қапту. У оғлумниғу һөрмәт қилар, дәп иҗарикәшләрниң йениға әң ахирида уни әвәтипту. ⁷Лекин иҗарикәшләр өз ара: «Бу болса ғоҗайинниң мирасхори. Келиңлар, уни өлтүрүветәйли, үзүмзарлиқ бизгә оңчә қалсун», дейишипту. ⁸Шундақ қилип, уни тутуп өлтүрүп, үзүмзарлиқниң сиртиға сөрәп ачиқиветипту. ⁹Бундақ әһвалда, үзүмзарлиқниң ғоҗайини бу иҗарикәшләрни қандақ қилиду? Җәзмән уларни өлтүрүп, үзүмзарлиғини башқиларға иҗаригә бериду. ¹⁰Силәр Зәбурдики мону сөзләрни зади оқумиғанмидиңлар?

«Қурулушчилар ташлавәткән Таш

Қурулушниң һул Теши болуп қалди.

¹¹Бу Пәрвәрдигар тәрипидиндур,

Биз үчүн әҗайип бир иштур».

¹²Һәзрити Әйсаниң бу тәмсилни өзлиригә қаритип ейтқанлиғини чүшәнгән йәһудийларниң чоңлири Уни тутқун қилмақчи болди. Лекин хәлиқтин қорқуп, Уни ташлап кетип қалди.

Баҗ тапшуруш мәсилиси

¹³Шуниңдин кейин йәһудийларниң чоңлири һәзрити Әйсани Униң Өзиниң сөзлири билән қапқанға чүшириш мәхситидә пәрисийләрдин вә Римдин тайинланған Һирод падишаниң тәрәпдарлиридин бәзи­ләрни Униң йениға әвәтти. ¹⁴Улар келип һәзрити Әйсаға:

— Устаз, Сизниң сәмимий адәм екәнлигиңизни, һеч кимгә үз-хәтир қилмайдиғанлиғиңизни билимиз, чүнки кишиләрниң сиртқи қияпити билән һесаплашмай, уларға Худаниң йолини садиқлиқ билән үгитип кәлдиңиз. Сизгә Рим императори Қәйсәргә баҗ тапшурушимиз Тәврат қанунимизға хилапму қандақ?^* Зади баҗ тапшурамдуқ яки тапшурмамдуқ? — дейишти.

¹⁵Уларниң сахтипәзлигини билгән һәзрити Әйса:

— Немишкә Мени сөзүм арқилиқ илиндурмақчи болуватисиләр? Маңа бир данә күмүч тәңгә бериңлар, көрүп бақай, — деди.

¹⁶Пул елип келинди, һәзрити Әйса улардин:

— Буниң үстидики сүрәт вә исим кимниң? — дәп сориди.

— Рим императори Қәйсәрниң, — дейишти улар.

¹⁷— Ундақ болса, Қәйсәрниң һәққини Қәйсәргә, Худаниң һәққини Худаға тапшуруңлар, — деди һәзрити Әйса уларға. Улар һәзрити Әйсаниң сөзлиригә һәйран қелишти.

Тирилишкә мунасивәтлик мәсилә

¹⁸Өлгәнләр тирилмәйду, дәп қарайдиған садуқий диний еқими­дикиләр һәзрити Әйсаниң алдиға келип:

¹⁹— Устаз, Муса пәйғәмбәр Тәвратта: «Бир киши өлүп кетип, аяли тул қелип, пәрзәнт көрмигән болса, өлгән кишиниң ака яки иниси тул қалған йәңгисини әмригә елип, қериндиши үчүн нәсил қалдуруши лазим», дәп язған. ²⁰Бурун йәттә ака-ука өткән екән, чоңи өйлинип пәрзәнт қалдурмайла аләмдин өтүпту. ²¹Кәйнидики иниси йәңгисини әмригә елип, уму пәрзәнт көрмәй аләмдин өтүпту. Кәйнидики инисиму шундақ бопту. ²²Шундақ қилип, йәттинчисигичә уни елип чиқипту. Лекин һеч қайсиси пәрзәнт көрмәй аләмдин өтүпту. Ахирида у аялму аләмдин өтүпту. ²³Әнди сорайдиғинимиз шуки: Қиямәт күни бу аял кимниң аяли болуп тирилиду? Чүнки йәттә қериндашниң һәммиси уни аяллиққа алғандә! — дейишти.

²⁴Һәзрити Әйса уларға мундақ җавап бәрди:

— Силәр Муқәддәс Язмиларни вә Худаниң қудритини билмигән­лигиңлар үчүн мана мошундақ хаталишисиләр әмәсму?!

²⁵Өлүмдин тирилгәндин кейин инсанлар асмандики периштәләргә охшаш, хотун алмайду, әргә тәгмәйду. ²⁶Өлүмдин тирилиш мәси­лиси һәққидә Муса пәйғәмбәр арқилиқ чүширилгән Тәвратта оқумидиң­ларму? Әҗдатлиримиз Ибраһим, Исһақ вә Яқуплар аллибурун аләмдин өткән болсиму, Тәвраттики «Тикәнликниң көйүши» һәққи­дики баянда Худа уларни тирик һесаплап: «Мән Ибраһим, Исһақ вә Яқуплар етиқат қилип кәлгән Худа болимән!» дәйду. ²⁷Демәк, Худа өлүкләрниң әмәс, тирикләрниң Худасидур. Силәр тамамән хаталаштиңлар.

Әң муһим әмир

²⁸Уларниң муназирисини аңлиған вә һәзрити Әйсаниң уларға яхши җавап бәргәнлигини көргән бир Тәврат устази һәзрити Әйсаниң алдиға келип:

— Пүтүн әмирләрниң ичидә әң муһими қайси? — дәп сориди.

²⁹Һәзрити Әйса мундақ җавап бәрди:

— Әң муһими шуки, «Аңлиғин, әй исраиллар! Пәрвәрдигаримиз болған Худа бирдин-бир Худадур. ³⁰Пәрвәрдигариң болған Худани пүтүн қәлбиң, пүтүн җениң, пүтүн зеһниң вә пүтүн күчүң билән сөйгин». ³¹Йәнә бир әмир болса «Хошнаңни өзәңни сөйгәндәк сөй». Мана булардин муһим әмир йоқ.

³²— Тоғра ейттиңиз, Устаз, — деди Тәврат устази һәзрити Әйсаға, — «Худа бирдур, Униңдин башқиси йоқтур», дегиниңиз дурус. ³³Инсан­ниң Худани пүтүн қәлби, пүтүн әқли вә пүтүн күчи билән сөйүши һәм хошнисиниму өзини сөйгәндәк сөйүши Худаға аталған һәр қандақ көйдүрмә қурванлиқ вә һәдийәләрдинму муһимдур.

³⁴Һәзрити Әйса униң әқиланә җавап бәргәнлигини көрүп:

— Сиз Худаниң Падишалиғидин жирақ әмәссиз, — деди.

Шуниңдин кейин Униңдин һеч ким соал сорашқа петиналмиди.

Қутқазғучи-Мәсиһниң салаһийити

³⁵Һәзрити Әйса мәркизий ибадәтхана һойлилирида тәлим бери­ветип, мундақ соални оттуриға қойди:

— Тәврат устазлири Қутқазғучи-Мәсиһни падиша Давутниң Әвла­ди, дәп турувалса қандақ болиду? ³⁶Давут падиша өзи Муқәддәс Роһниң илһами билән мундақ дегәнғу:

«Пәрвәрдигар Ғоҗайинимға ейттики:

‹ Мән Сениң дүшмәнлириңни

Айиғиң астида дәссәткичә,

Мениң оң йенимда олтарғин! › »

³⁷Қутқазғучи-Мәсиһ падиша Давутниң Әвлади болсиму, лекин падиша Давут Мәсиһни «Ғоҗайиним» дегән йәрдә Мәсиһ униңдин улуқ болмамду?!

Һәзрити Әйсаниң Тәврат устазлирини әйиплиши

У йәрдики җамаәт һәзрити Әйсаниң сөзини зоқ билән аңлатти. ³⁸Һәзрити Әйса тәлим берип мундақ деди:

— Тәврат устазлиридин һошияр болуңлар. Узун тонларни кийи­велип ғадийип жүрүшкә амрақ келиду. Базарларда башқиларниң өзлиригә салам берип һөрмәтлишини, ³⁹ибадәтханиларда алаһидә орунда олтиришини, зияпәтләрдиму төрдә олтиришни яхши көриду. ⁴⁰Улар тул аяллардин пайда елип, уларниң мал-мүлкини йәвелип, андин әттәй башқилар көрсун дәп, узундин-узун дуа қилиду. Улар җәзмән техиму қаттиқ җазаға тартилиду!

Тул аялниң сәдиқиси

⁴¹Һәзрити Әйса мәркизий ибадәтханидики сәдиқә жиғилидиған җайниң алдида олтирип, өз сәдиқилирини ташлаватқан җамаәткә қарап туратти. Нурғун байлар сандуққа хелә көп пул ташлиди. ⁴²Бир кәмбәғәл тул аялму келип, бир нәччә тийинла қиммитидики икки тәңгини ташлиди.

⁴³Һәзрити Әйса шагиртлирини йениға чақирип, уларға мундақ деди:

— Билип қоюңларки, бу намрат тул аялниң сәдиқиси Худаниң нәзә­ридә һәммиңларниңкидин көп. ⁴⁴Чүнки башқилар өзлириниң ашқан байлиқлиридин сәдиқә қилди. Лекин бу аял намрат туруп, өзиниң бар-йоқини — тирикчилик қилидиған һәммә нәрсисини сәдиқә қилди.

13

Мәркизий ибадәтханиниң вәйран қилинишидин бешарәт

¹Һәзрити Әйса мәркизий ибадәтханидин чиқиватқанда, шагирт­лиридин бири Униңға:

— Устаз, қараң, бу немә дегән көркәм ташлар! Немә дегән һәйвәт­лик имарәтләр! — деди.

²Һәзрити Әйса униңға:

— Сән бу һәйвәтлик имарәтләрни көрүватамсән? Бу йәрдә һәммә нәрсә гумран қилиниду, һәтта бир тал һул тешиму җайида қалдурул­майду, — деди.

³Һәзрити Әйса Зәйтун теғида мәркизий ибадәтхана тәрәпкә қарап олтарғанда Петрус, Яқуп, Юһанна вә Әндәрләр астағина Униңдин:

⁴— Бизгә ейтиңчу, бу дегәнлириңиз қачан йүз бериду? Буларниң йүз беридиғанлиғини билдүридиған қандақ бешарәт болиду? — дәп сорашти.

⁵Һәзрити Әйса уларға чүшәндүрүшкә башлиди:

— Башқиларниң аздурушидин һошияр болуңлар. ⁶Нурғун киши­ләр Мениң намимни сетип, «Қутқазғучи-Мәсиһ мән болимән!» дәвелип, көп адәмләрни аздуриду. ⁷Силәр уруш хәвәрлири вә уруш параңлирини аңлиған вақитлардиму алақзадә болуп кәтмәңлар, чүнки бу ишларниң йүз бериши муқәррәр. Лекин бу заман ахири йетип кәлди, дегәнлик әмәс. ⁸Бир милләт йәнә бир милләт билән уруш қилиду. Бир дөләт йәнә бир дөләткә һуҗум қилиду. Нурғун җайларда йәр тәврәш вә ачарчилиқлар йүз бериду. Мана бу ишларниң йүз бериши худди һамилдар аялниң толғиғиниң башланғиниға охшайду.

⁹Силәр өзәңларға пәхәс болуңлар. Кишиләр силәрни тутқун қилип сотқа тапшуруп бериду, ибадәтханиларда қамчилайду. Силәр Маңа ишәнгәнлигиңлар үчүн, һаким вә падишалар алдида сораққа тартилисиләр. Буниң билән улар алдида Мениң гувачилирим болисиләр. ¹⁰Лекин Хуш Хәвәр пүткүл милләтләргә заман ахиридин бурун йәткүзүлүши керәк. ¹¹Шуңа силәр тутулуп сотқа тапшурулғанда, немә дейиштин әндишә қилмаңлар. У чағда силәргә немә несип етилсә, шуни дәңлар, чүнки сөзлигүчи силәр әмәс, Муқәддәс Роһтур. ¹²Қериндаш қериндишиға, ата балисиға хаинлиқ қилип, уларни өлүмгә тутуп бериду. Балиларму ата-аниси билән қаршилишип, уларни өлүмгә тутуп бериду. ¹³Маңа ишәнгәнлигиңлар үчүн һәммә адәм силәргә өчмәнлик қилиду, лекин ахирғичә бәрдашлиқ бәргәнләр җәзмән қутқузулиду.

Зор балаю-апәт

¹⁴— «Жиркиничлик вәйран қилғучиниң» өзи турушқа тегишлик болмиған йәрдә турғинини көргиниңларда, (китапханлар бу сөзниң мәнасини чүшәнсун) Йәһудийә өлкисидики аһалиләр тағларға қачсун. ¹⁵Өгүздикиләр өйидики нәрсә-керәклирини алмай қачсун. ¹⁶Етизларда ишләватқанларму чапинини еливелиш үчүн өйигә қайтмай қечип кәтсун. ¹⁷У күнләрдә қечиши әпсиз болған һамилдар аяллар вә бала емитидиған аниларниң һалиға вай! ¹⁸Бу вақиәләрниң қишқа тоғра келип қалмаслиғи үчүн дуа қилиңлар. ¹⁹Чүнки у күнләрдики балаю-апәтләр Худа аләмни яратқандин бу ян көрүлүп бақмиған, кәлгүсидиму көрүлмәйду. ²⁰Пәрвәрдигар у күнләрни азайтмиса еди, һеч ким қутулалматти. Лекин Пәрвәрдигар у күнләрни Өзи таллиғанлири үчүн азайтқан. ²¹Әгәр у чағда бири силәргә: «Қараңлар, Қутқазғучи-Мәсиһ бу йәрдә!» яки «Қараңлар, Мәсиһ әйнә у йәрдә!» десә, ишәнмәңлар. ²²Чүнки сахта мәсиһләр, сахта пәйғәмбәрләр мәйданға келиду. Әгәр мүмкин болсиди, улар Худа таллиғанларни мөҗүзиләр вә карамәтләр билән аздурған болатти. ²³Шуниң үчүн һошияр болуңлар. Мән буларниң һәммисини ейтиш билән силәрни алдин-ала агаһландуруп қойдум.

Инсан Оғлиниң келиши

²⁴— У күнләрдики балаю-апәтләр өтүп кәткәндин кейин,

«Қуяш қарийип,

Ай йоруқлуқ бәрмәс,

²⁵Юлтузлар асмандин төкүлүп,

Асман җисимлири тәвринәр».

²⁶У чағда кишиләр Инсан Оғлиниң зор күч-қудрәт вә шан-шәрәп билән булутлар ичидә келиватқанлиғини көриду. ²⁷Инсан Оғли периштәлирини әвәтип, Өзи таллиған кишиләрни аләмниң бир четидин йәнә бир четигичә дунияниң төрт булуңидин жиғип, бир йәргә җәм қилиду.

Әнҗир дәриғидин савақ елиш

²⁸— Әнҗир дәриғидин савақ елиңлар! Униң шахлири көкирип, йеңи йопурмақ чиқарғанда, язниң келишигә аз қалғанлиғини билисиләр. ²⁹Худди шуниңдәк, Мән бая дегән аламәтләрниң йүз бериват­қан­лиғини көргиниңларда, Худаниң Падишалиғиниң^* ишик алдида, йәни намайән болуш алдида туруватқанлиғини билиңлар. ³⁰Билип қоюңларки, мана бу аламәтләрниң һәммиси әмәлгә ашурулмай туруп, бу әвлат^* кишиләр аләмдин өтмәйду. ³¹Асман-зимин йоқилиду, бирақ Мениң сөзлирим йоқалмай мәңгү инавәтлик болиду!

Һошияр болуңлар

³²— Бу ишларниң йүз беридиған вақит-саатиға кәлсәк, буни Атамдин башқа һеч ким билмәйду. Нә асмандики периштәләр, нә Оғли билмәйду. ³³Пәхәс болуңлар, сәгәк болуңлар, чүнки у вақит-саатниң қачан келидиғанлиғини билмәйсиләр. ³⁴Бу сәпәргә чиқмақчи болған адәмниң әһвалиға охшайду. У йолға чиқидиған чағда чакарлириниң хизмәт даирисини бәлгүләп, уларниң һәр биригә бирдин вәзипә тапшуриду. Дәрвазидики күзәтчигиму һошияр болушни тапилайду. ³⁵Шуниңға охшаш, силәрму һошияр болуңлар. Чүнки өйниң ғоҗайини­ниң келидиған вақтиниң кәчқурунму, түн йеримиму, ғораз чиллиған вақтиму яки сәһәр вақтидиму, уни биләлмәйсиләр. ³⁶Шуңа у туюқсиз келип, силәрни ғәпләт уйқисида көрүп қалмисун! ³⁷Силәргә ейтқанли­римни һәммисигә ейтимән: Һошияр болуңлар!

14

Гунакар аялниң һәзрити Әйсани әтирлиши

¹Йәһудийларниң «Өтүп кетиш» вә «Петир нан» һейтиға икки күн қалған еди. Алий роһанийлар вә Тәврат устазлири һәзрити Әйса­ни һейлә билән тутуп уҗуқтуруветишниң чарисини издәшти. ²Улар:

— Бу ишни һейт-айәм күнлири қилмайли. Болмиса хәлиқ арисида қалаймиқанчилиқ чиқиши мүмкин, — дейишәтти.

³Һәзрити Әйса Бәйтания йезисида илгири мохо кесилигә гириптар болған Симунниң өйидә дәстиханда олтириватқанда, ичигә қиммәтлик сап сумбул әтири қачиланған, ақ қаш тешидин ясалған қутини тутқан бир аял кирип, қолидики қутини ечип, ичидики әтирни һәзрити Әйсаниң бешиға қуйди. ⁴Бәзиләр буниңға хапа болуп, бир-биригә:

— Хуш пурақ әтирни бундақ исрап қилғанниң немә пайдиси? ⁵Бу әтирниң қиммити бир жиллиқ киримимизгә тәң келидикән! У сетилип пули кәмбәғәлләргә берилсә болатти, — дейишип аялни қаттиқ әйипләшкә башлиди.

⁶— Аялниң ихтияриға қоюветиңлар, уни хиҗил қилип немә қилисиләр? У Мән үчүн яхши иш қилди. ⁷Кәмбәғәлләр дайим араң­ларда, уларға халиған вақитта ярдәм қилалайсиләр. Лекин Мән араң­ларда дайим болмаймән. ⁸Аял чами йетидиған ишни қилди; Мениң дәпнә қилинишимға тәйярлиқ йүзисидин бәдинимгә алдин-ала әтир сүркәп қойди. ⁹Билип қоюңларки, Хуш Хәвәр дунияниң қәйиридә йәткүзүлсә, бу аял әслинип, униң қилған иши тилға елиниду, — деди һәзрити Әйса уларға.

Йәһуданиң һәзрити Әйсаға сатқунлуқ қилиши

¹⁰Шу вақитта он икки шагирттин бири болған Йәһуда Ишқарийот һәзрити Әйсани тутуп бериш мәхситидә алий роһанийларниң йениға барди. ¹¹Буни аңлап, алий роһанийларниң гүл қәқәқлири ечилип кәтти вә униңға пул беришкә вәдә қилишти. Йәһудаму һәзрити Әйсани уларға тутуп беришкә пурсәт издәшкә башлиди.

«Өтүп кетиш» һейтиниң кәчлик тамиғи

¹²«Петир нан» һейтиниң^* биринчи күни, йәни «Өтүп кетиш» һейти­ниң қурванлиғи қилинидиған күни шагиртлар һәзрити Әйсаниң йениға келишип:

— «Өтүп кетиш» һейтиниң тамиғини қәйәргә берип тәйярлиши­мизни халайсиз? — дәп сориди.

¹³У шагиртлиридин иккисини мундақ дәп алдин-ала әвәтти:

— Йерусалимға кириңлар, у йәрдә козида су тошуватқан бир киши­ни учритисиләр. Униң кәйнидин меңип, ¹⁴у адәм киргән өйниң егисидин: «Устазимиз: Шагиртлирим билән «Өтүп кетиш» һейтиниң тамиғини йәйдиған меһманлиқ өй қәйәрдә? дәп сораватиду», дәңлар. ¹⁵У силәрни үстүнки қәвәттики рәтлик җабдуп қоюлған бир еғиз чоң өйгә башлап чиқиду. Мана шу өйдә һейтниң тамиғини тәйяр қилиңлар.

¹⁶Шагиртлар йолға чиқип шәһәргә кирди. Һәммә ишлар һәзрити Әйсаниң ейтқинидәк болуп чиқти. Улар шу йәрдә тамақни тәйяр­лашқа киришти.

¹⁷Кәчқурун һәзрити Әйса он икки шагирти билән келип, ¹⁸дәсти­ханда олтирип таам үстидә:

— Билип қоюңларки, Мән билән биллә ғизалиниватқан силәрниң араңлардики бири Маңа сатқунлуқ қилиду, — деди.

¹⁹Бу сөз уларни қайғуға салди. Улар бир-бирләп:

— Мән әмәстимән? — дәп сориди.

²⁰Һәзрити Әйса уларға:

— Маңа сатқунлуқ қилғучи қолидики нанни Мән билән биллә тәхсигә чилиған он икки шагиртниң ичидики биридур. ²¹Инсан Оғли Муқәддәс Язмиларда йезилғинидәк аләмдин өтиду. Лекин Униңға сатқунлуқ қилидиған кишиниң һалиға вай! У адәм туғулмиған болсичу кашки! — деди.

²²Улар тамақ йейишиватқанда, һәзрити Әйса бир нанни қолиға елип шүкүр ейтқандин кейин, уни уштуп туруп, шагиртлириға бәрди вә:

— Елиңлар, бу Мениң Теним, — деди.

²³Андин У қолиға бир җам елип, Худаға шүкүр ейтқандин кейин, уни шагиртлириға сунди. Һәммиси униңдин ичишти.

²⁴— Бу Мениң нурғун адәмләр үчүн төкүлүп, Худаниң келиши­мини түзидиған Қенимдур. ²⁵Билип қоюңларки, Худаниң Падишалиғида йеңичә шараптин ичмигичә, бундақ шарапни һәргиз ичмәймән, — деди һәзрити Әйса.

²⁶Улар мәдһийә нахшисини ейтқандин кейин талаға чиқип, Зәйтун теғиға қарап кетишти.

Һәзрити Әйсаниң Петрусниң танидиғанлиғини ейтиши

²⁷Бу чағда һәзрити Әйса шагиртлириға:

— Һәммиңлар Мени ташлап кетисиләр, чүнки Муқәддәс Язми­ларда Худа:

«Қойчини уруп өлтүримән,

Қойлири терә-перәң болуп кетиду», дегән.

²⁸Лекин Мән тирилгәндин кейин, Җәлилийәгә силәрдин бурун бари­мән, — деди.

²⁹Петрус Униңға:

— Һәммиси Сизни ташлап кәтсиму, мән һәргиз ташлап кәтмәймән, — деди.

³⁰— Билип қойғинки, бүгүн кечә ғораз икки қетим чиллаштин бурун, сән Мәндин үч қетим танисән, — деди һәзрити Әйса.

³¹Лекин Петрус техиму қәтъий тәләппуз билән:

— Сиз билән биллә өлүшкә тоғра кәлсиму, Сиздин танмаймән, — деди. Қалған шагиртларму шундақ дейишти.

Гетсиманә бағчисидики дуа-тилавәт

³²Кейин улар Гетсиманә дегән бир йәргә кәлди. Һәзрити Әйса шагирт­лириға:

— Мән дуа-тилавәт қилип кәлгичә, силәр мошу җайда олтирип туруңлар, — деди.

³³У Петрус, Яқуп вә Юһаннани биргә елип маңди. Бу вақитта Уни қайғу бесип, көңли беарам болушқа башлиди. У:

³⁴— Җеним чиқип кетидиғандәк ғәм-қайғуға патти. Силәр бу йәрдә қелип, һошияр туруңлар, — деди ³⁵вә сәл нерирақ берип, йәргә баш қоюп, мүмкин болса у күнниң Өз бешиға кәлмәслигигә дуа қилип:

³⁶— Әй сөйүмлүк Ата, Сән һәммигә қадирсән, бу азап қәдиһини Мәндин жирақлаштурғайсән. Лекин бу иш Мениң әмәс, бәлки Сениң ирадәң бойичә болсун, — деди.

³⁷У үч шагиртиниң йениға қайтип келип, уларниң үгдәп қалған­лиғини көрүп, Петрусқа:

— Әй Симун, ухлаватамсән?! Бирәр саатму һошияр турал­ми­диңму?! ³⁸Езиқтурулуштин сақлиниш үчүн, сәгәк туруп дуа қилиңлар, ирадә халайду, лекин тән аҗиздур, — деди.

³⁹Андин У йәнә берип, бурунқи сөзлирини тәкрарлап дуа қилди. ⁴⁰У шагиртлириниң йениға қайтип кәлгинидә, уларниң йәнә үгдәп қалғанлиғини көрди. Чүнки улар көзлирини ачалмай қалған еди. Улар һәзрити Әйсаға немә дейишини билмәй қалди.

⁴¹Һәзрити Әйса үчинчи қетим уларниң йениға қайтип:

— Силәр техичә дәм елип ухлаватамсиләр? Болди, бәс әнди! Инсан Оғлиниң гунакарларниң қолиға тапшурулидиған вақит-саати йетип кәлди. ⁴²Қопуңлар, кетәйли, мана Маңа сатқунлуқ қилидиған киши кәпту, — деди.

Һәзрити Әйсаниң тутқун қилиниши

⁴³Һәзрити Әйсаниң сөзи аяқлашмастинла, он икки шагиртиниң бири болған Йәһуда кәлди. Униң йенида алий роһанийлар, Тәврат устазлири вә ақсақаллар тәрипидин әвәтилгән, қилич тоқмақлар билән қуралланған зор бир топ адәм бар еди. ⁴⁴Һәзрити Әйсаға сатқунлуқ қилған Йәһуда уларға аллибурун: «Мән Кимни сөйсәм, Әйса Шу. Силәр Уни тутуп, қаттиқ муһапизәт астида елип меңиңлар», дегән вә сөйүш арқилиқ бәлгү бәрмәкчи болған еди. ⁴⁵У удул һәзрити Әйсаниң алдиға келип:

— Устаз, — дәп Уни сөйди. ⁴⁶Шу чағда у башлап кәлгәнләр һәз­рити Әйсаға қол селип, Уни тутқун қилди. ⁴⁷Һәзрити Әйсаниң йениди­киләрдин бири қиличини суғуруп, баш роһанийниң чакириға урди. Қилич чакарниң оң қулиғиға тегип, уни шилип чүширивәтти.

⁴⁸Һәзрити Әйса:

— Силәр қилич-тоқмақларни көтирип Мени тутқили кәпсиләр, Мени қарақчи көрүватамсиләр? ⁴⁹Һәр күни мәркизий ибадәтхана һойлилирида силәр билән биллә болуп тәлим берәттим. У чағда тутмидиңлар. Бу ишларниң йүз бериши Муқәддәс Язмиларда алдин-ала ейтилғанларниң әмәлгә ашурулуши болди, — деди.

⁵⁰Бу чағда шагиртларниң һәммиси Уни ташлап қечип кетишти.

⁵¹Һәзрити Әйсаниң кәйнидин пәқәт учисиға кәндир рәхт йепин­чақ­лавалған бир яш жигит әгишип маңған еди. Улар униму тутувалди. ⁵²Лекин у рәхтниң ичидин суғирилип чиқип ялиңач пети қечип кәтти.

Алий мәһкимидә сотлиниш

⁵³Улар һәзрити Әйсани баш роһанийниң алдиға елип беришти. Пүтүн алий роһанийлар, ақсақаллар вә Тәврат устазлириму у йәргә жиғилди. ⁵⁴Петрус һәзрити Әйсаға таки баш роһанийниң һойлисиғичә жирақтин әгишип берип, һойлида қаравуллар билән биллә иссинип олтарди. ⁵⁵Алий роһанийлар вә пүтүн алий кеңәшмә әзалири һәзрити Әйсани өлүм җазасиға мәһкүм қилиш үчүн испат издиди, амма тапалмиди. ⁵⁶Бир мунчә ялған гувачилар оттуриға чиққан болсиму, испатлири бир-биригә маслашматти.

⁵⁷Уларниң бәзилири орнидин туруп, ялған гувалиқ берип:

⁵⁸— Биз Униң: «Инсан қоли билән ясалған бу ибадәтханини бузуп ташлап, инсан қоли билән ясалмиған башқа бир ибадәтханини үч күн ичидә ясап чиқимән», дегәнлигини аңлидуқ, — деди. ⁵⁹Лекин бу һәқтики гувалиқларму бир-биригә маслашмиди.

⁶⁰Андин баш роһаний орнидин туруп, җамаәтниң алдида һәзрити Әйсаға:

— Қени, җавап бәрмәмсән? Буларниң Сениң үстүңдин бәргән гувалиқ­лириға немә дәйсән? — деди. ⁶¹Лекин һәзрити Әйса шүк туруп, һеч қандақ җавап бәрмиди. Баш роһаний йәнә Униңдин:

— Мәдһийилинишкә лайиқ болған Худа Оғли Қутқазғучи-Мәсиһ Сәнму? — дәп сориди.

⁶²— Һә-ә, Мән, — деди һәзрити Әйса, — силәр Инсан Оғлиниң қадир Худаниң оң йенида олтиридиғанлиғини вә көктики булутлар ичидә қайтип келидиғанлиғини көрисиләр.

⁶³Бу сөзни аңлиған баш роһаний кийимлирини житип^* ташлап:

— Әнди башқа һеч қандақ гувачиниң һаҗити қалмиди. ⁶⁴Силәр Униң күпүрлүклирини аңлидиңлар. Әнди буниңға немә дәйсиләр? — деди.

Улар бирдәк Униңға өлүм җазаси тегишлик дәп һөкүм қилишти. ⁶⁵Бәзилири Униңға түкүрүшкә башлиди. Улар йәнә Униң көзлирини бағлап, мушт етип: «Пәйғәмбәр болсаң, ейтип баққина, Сени ким урди?» дейишти. Қаравулларму Уни арисиға еливелип качатлиди.

Петрусниң һәзрити Әйсадин тениши

⁶⁶Петрус төвәндики һойлида туратти. Баш роһанийниң хизмәткар қизлиридин бири келип, ⁶⁷иссинип олтарған Петрусни көрүп, униңға тикилип қарап:

— Сәнму насирәлик Әйса билән бир едиңғу, — деди.

⁶⁸Петрус буни инкар қилип:

— Сениң немә дәватқанлиғиңни билмидим һәм чүшәнмидим, — дедидә, ташқириға, дәрвазиниң алдиға чиқип турди. Шу чағда ғораз чиллиди.

⁶⁹Униң ташқирида турғанлиғини көргән һелиқи хизмәткар қиз у йәрдә турғанларға йәнә:

— Бу Униң адимиғу, — деди. ⁷⁰Петрус йәнә инкар қилди.

Бир аздин кейин у йәрдә турғанлар Петрусқа йәнә:

— Шүбһисизки, сән Униң шагиртлириниң бири. Тәләппузуңдин сениңму җәлилийәлик екәнлигиң чиқип турмамду?! — дейишти.

⁷¹Петрус қәсәм қилип:

— Силәр дәватқан Адәмни тонумаймән. Болмиса мени Худа урсун! — деди.

⁷²Дәл шу чағда ғораз иккинчи қетим чиллиди. Петрус һәзрити Әйса­ниң өзигә: «Ғораз икки қетим чиллаштин бурун, сән Мәндин үч қетим танисән», дегән сөзини есигә елип, көңли бузулуп жиғлап кәтти.

15

Һәзрити Әйсаниң Пилатусниң алдида сотлиниши

¹Әтиси таң сәһәрдә алий роһанийлар, ақсақаллар, Тәврат устаз­лири вә алий кеңәшминиң пүтүн әзалири мәслиһәт­лишивал­ғандин кейин, һәзрити Әйсани бағлап, һаким Пилатусқа тапшуруп бәрди.

²Пилатус Униңдин:

— Сән йәһудийларниң Падишасиму? — дәп сориди.

— Ейтқиниңиздәк, — дәп җавап бәрди һәзрити Әйса.

³Алий роһанийлар Униң үстидин бир мунчә әризә-шикайәтләрни қилишти. ⁴Пилатус Униңдин йәнә:

— Қара, улар үстүңдин шунчивала шикайәт қиливатиду. Сән һеч қайсисиға җавап бәрмәмсән? — дәп сориди.

⁵Лекин һәзрити Әйса йәнила зуван сүрмиди. Пилатус буниңға һәйран болди.

Һәзрити Әйсаниң өлүм җазасиға һөкүм қилиниши

⁶Һәр қетимлиқ «Өтүп кетиш» һейтида һаким хәлиқ илтимас қилған бир мәһбусни қоюп берәтти. ⁷Әйни вақитта зинданда топилаңда адәм өлтүргән топилаңчилар билән биллә тутулған Бараббас исимлиқ бир киши бар еди. ⁸Хәлиқ һаким Пилатусниң алдиға келип, униңдин бир мәһбусни бурунқиға охшаш қоюп беришни тәләп қилди.

⁹Пилатус уларға:

— Силәргә йәһудийларниң Падишасини қоюп беришимни халам­силәр? — деди. ¹⁰Пилатус алий роһанийларниң һәзрити Әйсаға көрәл­мәслик қилип, Уни өзигә тапшуруп бәргәнлигини биләтти. ¹¹Бирақ алий роһанийлар хәлиққә: «Һәзрити Әйсаниң орниға Бараббасни қоюп беришни тәләп қилиңлар», дәп уларни күшкүртти.

¹²Пилатус улардин йәнә:

— Ундақ болса, силәр йәһудийларниң Падишаси, дәп атиған Адәмни қандақ бир тәрәп қилай? — дәп сориди.

¹³— Уни чапрас яғачқа^* миқлитиң! — дәп чуқан селишти улар.

¹⁴— Немишкә? У немә җинайәт өткүзүпту? — деди Пилатус уларға.

Бирақ улар техиму қаттиқ вақиришип:

— Уни чапрас яғачқа миқлитиң! — дәп турувелишти. ¹⁵Халайиқни хурсән қилмақчи болған Пилатус Бараббасни уларға чиқирип бәрди. Һәзрити Әйсани болса қамчилатқандин кейин, чапрас яғачқа миқлаш үчүн ләшкәрлиригә тапшурди.

Ләшкәрләрниң һәзрити Әйсани мәсқирә қилиши

¹⁶Ләшкәрләр һәзрити Әйсани һаким ордисиға елип кирди, андин пүтүн ләшкәрләр топини бу йәргә жиғди. ¹⁷Улар Униңға шаһанә сөсүн рәңлик тон, бешиға тикән шахлиридин өрүп ясалған таҗа кийдүрди ¹⁸вә Униңға: «Яшисун йәһудийларниң Падишаси!» дәп вақирашти. ¹⁹Андин бешиға қомуч билән қайта-қайта уруп, Униңға қарап түкүрүшти вә Униң алдида тиз пүкүп, сәҗдә қилишти.

²⁰Уни мана шундақ мәсқирә қилғандин кейин, сөсүн тонни салду­руп, учисиға Өз кийимлирини кийдүрди вә чапрас яғачқа миқлаш үчүн, елип меңишти.

²¹Симун исимлиқ бир киши йезидин келип, у йәрдин өтүп кетива­татти. Искәндәр билән Руфусниң атиси болған бу адәм Кирини шәһиридин еди. Ләшкәрләр һәзрити Әйса көтирип маңған чапрас яғичини бу адәмгә мәҗбурий көтәргүзди. ²²Улар һәзрити Әйсани Голгота, йәни «Баш сүйәк» дегән йәргә елип барди. ²³Униңға мурмәк­ки арилаштурулған шарап^* бәрди, лекин һәзрити Әйса уни ичмиди. ²⁴Улар һәзрити Әйсани чапрас яғачқа миқлап асти вә һәр қайсиси өзигә чиққанни елиш үчүн чәк ташлишип, кийимлирини бөлүшүвал­ди. ²⁵Һәзрити Әйса чапрас яғачқа миқланған вақит әтигән саат тоққуз­лар еди. ²⁶Гуна тахтисиға «Йәһудийларниң Падишаси» дәп йезилған еди. ²⁷Һәзрити Әйсадин башқа икки қарақчиму чапрас яғачқа миқлан­ған болуп, бири Униң оң йенидики, йәнә бири сол йенидики чапрас яғачта еди. { ²⁸Шундақ қилип, Муқәддәс Язмилар­дики: «У җинайәт­чиләр билән бир қатарға қоюлиду», дегән сөз испат­ланди.} ²⁹У йәрдин өткәнләр башлирини чайқишип, һәзрити Әйсани һақарәтләп:

— Қени, Сән ибадәтханини бузуп ташлап, үч күндә қайтидин ясап чиқидиған Адәм едиңғу? ³⁰Әнди чапрас яғачтин чүшүп, Өзәңни қутқузғина! — дейишти.

³¹Алий роһанийлар вә Тәврат устазлириму Уни шундақ мәсқирә қилип, өз ара:

— Башқиларни қутқузуптикән, Өзини қутқузалмиди. ³²Исраил­ларниң Падишаси Қутқазғучи-Мәсиһ әнди чапрас яғачтин чүшүп бақсунчу, биз шуни көрүп Униңға ишинәйли, — дейишти. Һәзрити Әйса билән биллә чапрас яғачқа миқланғанларму Уни һақарәтләшти.

Һәзрити Әйсаниң өлүми

³³Чүш вақти саат он иккидә пүтүн зиминни қараңғулуқ қаплап, саат үчкичә давам қилди. ³⁴Саат үчтә һәзрити Әйса жуқури аваз билән: «Елой, Елой, ләма шәвақтани!» Йәни «Худайим, Худайим, Мени немишкә ташлавәттиң!» дәп вақириди.

³⁵У йәрдә турғанларниң бәзилири буни хата аңлап:

— Қараңлар, бу Адәм Илияс пәйғәмбәргә мураҗиәт қиливатиду, — дейишти. ³⁶Уларниң ичидин бири жүгрәп берип, бир парчә латини әкелип, әрзән үзүм шаравиға чилап, уни қомучниң учиға бағлап һәзрити Әйсаға ичкүзмәкчи болди вә:

— Тохтап туруңлар! Қарап бақайли, Илияс пәйғәмбәр келип Уни чүшириваламдикин? — деди.

³⁷Һәзрити Әйса қаттиқ вақиридидә, тиниғи тохтап, җан үзди.

³⁸Шу вақитта мәркизий ибадәтханидики пәрдә жуқуридин төвәнгә икки парчә болуп житилди.^{* 39}Һәзрити Әйсаниң удулида турған йүз беши Униң қандақ җан үзгинини көрүп:

— Бу Адәм һәқиқәтән Худа Оғли екән! — деди.

⁴⁰Жирақтин қарап турған бәзи аялларму бар еди. Уларниң арисида мәҗдәллик Мәрийәм, кичик Яқуп билән Йосәниң аниси Мәрийәм вә Саломилар бар еди. ⁴¹Һәзрити Әйса Җәлилийәдә турған вақитта бу аяллар Униңға әгишип, Униң хизмитидә болған еди. Униң билән Йерусалимға биллә кәлгән йәнә бир мунчә аялларму әһвални күзитип туратти.

Һәзрити Әйсаниң дәпнә қилиниши

^42-43У һарпа күни, йәни дәм елиш күниниң алдинқи күни еди. Кәч кирип қалғанда, йәһудийларниң алий кеңәшмисиниң һөрмәткә сазавәр әзаси, Худаниң Падишалиғини интизарлиқ билән күтүватқан араматиялиқ Йүсүп жүрәклик һалда һаким Пилатусниң алдиға чиқип, униңдин һәзрити Әйсаниң җәсидини беришини тәләп қилди.^{* 44}Пилатус һәзрити Әйсаниң аллиқачан өлгәнлигини аңлап һәйран болди. У йүз бешини чақирип, униңдин һәзрити Әйсаниң өлгинигә қанчилик вақит болғанлиғини сориди. ⁴⁵У йүз бешидин әһвални уққандин кейин, Йүсүпкә җәсәтни елип кетишкә рухсәт қилди. ⁴⁶Йүсүп кәндир рәхт сетивелип, җәсәтни чапрас яғачтин чүширип кепинлиди вә қияда оюлған бир қәбиргә дәпнә қилип, ағзиға йоған бир қорам ташни домилитип қойди. ⁴⁷Мәҗдәллик Мәрийәм билән Йосәниң аниси Мәрийәм һәзрити Әйсаниң қоюлған йерини көрүвалди.

16

Һәзрити Әйсаниң тирилиши

¹Дәм елиш күни өткәндин кейин, мәҗдәллик Мәрийәм, Яқуп­ниң аниси Мәрийәм вә Саломилар берип һәзрити Әйса­ниң җәсидигә сүрүш үчүн хуш пурақлиқ буюмларни сетивалди. ²Һәптиниң биринчи күни^* улар таң сәһәрдә орнидин туруп, күн чиқиш билән тәң қәбиргә беришти. ³Улар өз ара: «Қәбирниң ағзидики ташни ким домилитишип берәр?» дейишти. ⁴У таш наһайити чоң еди. Бирақ улар башлирини көтирип қариғинида, ташниң бир янға домилитиветилгәнлигини көрди. ⁵Улар қәбиргә кирип оң тәрәптә ақ тон кийгән яш бир адәмниң олтарғанлиғини көргәндә, алақзадә болушти.

⁶У периштә уларға:

— Алақзадә болмаңлар, силәр чапрас яғачқа миқланған насирәлик һәзрити Әйсани издәватисиләр. У тирилди, У бу йәрдә әмәс. Мана У бурун қоюлған җай. ⁷Силәр берип Униң шагиртлириға, болупму Петрусқа: «Һәзрити Әйса Җәлилийәгә силәрдин авал баридикән, силәргә ейтқинидәк Уни шу йәрдә көридикәнсиләр», дәңлар, — деди.

⁸Уларни титрәк басти һәм алақзадә болушуп қәбирдин чиқип қачти. Қорқуп кәткәчкә, бу ишни һеч кимгә ейтмиди.

Һәзрити Әйсаниң мәҗдәллик Мәрийәмгә көрүнүши

⁹Һәзрити Әйса һәптиниң биринчи күни таң сәһәрдә тирилгәндин кейин, авал мәҗдәллик Мәрийәмгә көрүнди. У бу аялниң тенидин йәттә җинни һайдавәткән еди. ¹⁰Мәрийәм берип, бурун һәзрити Әйса билән биллә болған, һазир матәм тутуп көз йеши қилишиватқан шагиртларға хәвәр қилди. ¹¹Улар һәзрити Әйсаниң тирилгәнлиги вә Мәрийәмниң Уни көргәнлигини аңлиғанда, ишәнмиди.

Һәзрити Әйсаниң икки шагиртиға көрүнүши

¹²Бу вақиәдин кейин һәзрити Әйса йезиға кетиватқан икки шагир­тиға башқа бир қияпәттә көрүнди. ¹³Шуниң билән шагиртлар кәйнигә қайтип, башқиларға бу ишни хәвәр қилди, лекин улар буниңғиму ишәнмиди.

Һәзрити Әйсаниң он бир шагиртиға көрүнүши

¹⁴Униңдин кейин һәзрити Әйса бир дәстиханда олтирип ғизали­ниватқан он бир шагиртиға көрүнүп, уларниң ишәнмигәнлигини вә тәрсалиғини әйиплиди. Чүнки улар һәзрити Әйсани тирилгәндин кейин көргәнләрниң сөзигә ишәнмигән еди.

¹⁵Һәзрити Әйса уларға мундақ деди:

— Дунияниң һәр қайси җайлириға берип, пүтүн инсанларға Хуш Хәвәрни җакалаңлар. ¹⁶Ишинип, чөмүлдүрүшни қобул қилғанлар қутқузулиду. Ишәнмигәнләр болса дозаққа мәһкүм қилиниду.

¹⁷Ишәнгәнләргә мундақ мөҗүзиләрни көрситиш қабилийити һәмра болиду: Улар Мениң намим билән җинларни һайдаветәләйду, намәлум тилларда сөзлишәләйду, ¹⁸иланларни қоллирида тутсиму, һеч немә болмайду, зәһәрлик нәрсини ичсиму, һеч қандақ тәсир қилмайду. Бемарларға қоллирини тәккүзүп қойса, кесәллири сақийип кетиду.

Һәзрити Әйсаниң асманға көтирилиши

¹⁹Рәббимиз Әйса уларға бу сөзләрни қилғандин кейин, асманға көтирилди вә Худаниң оң йенида олтарди. ²⁰Шагиртлар тәрәп-тәрәпкә берип Хуш Хәвәрни җакалап жүрди. Рәббимиз улар билән биллә болуп, Өз сөзини улар көрсәткән мөҗүзиләр билән испатлиди.^*