Уйғурчә Муқәддәс Китап җәмийити

Мисирдин чиқиш

1

Исраилларниң Мисирда тартқан азаплири

¹Яқупниң һәр қайси оғуллири өз бала-җақилирини елип, Яқуп билән биллә Мисирға барди. Униң оғуллириниң исимлири ²Рубен, Шимон, Лавий, Йәһуда, ³Иссакар, Зәбулун, Бинямин, ⁴Дан, Нафтали, Гад вә Ашер еди. ⁵Уларниң һәммиси Яқупниң беваситә әвлатлири болуп, җәми йәтмиш киши еди. Яқупниң йәнә бир оғли Йүсүп бу вақитта аллиқачан Мисирда еди.

⁶Кейин Йүсүп вә униң қериндашлири һәм барлиқ замандашлири аләмдин өтти. ⁷Шундақтиму Исраилниң (йәнә бир исми Яқуп) әвлат­лири тез көпийип, у йәрни толтурди вә хелә күчийип қалди.

⁸Кейин Йүсүпниң Мисир хәлқигә қилған яхшилиқлиридин хәвири болмиған йеңи бир падиша Мисирда тәхткә чиқти. ⁹У мисирлиқ­ларға:

— Бу исраилларниң бизгә қариғанда көпийип, биздинму күчийип кетиватқанлиғиға қараңлар! ¹⁰Әң яхшиси әқиланә тәдбир қоллинип, буниң алдини елишимиз керәк. Ундақ болмиғанда, мабада уруш болуп қалса, улар дүшмәнләр билән бирлишип бизгә һуҗум қилип, бу йәрдин қечип кетиши мүмкин, — деди.

¹¹Буниң билән мисирлиқлар исраилларни еғир әмгәкләр билән езиш үчүн, әмгәк назарәтчилирини тайинлиди. Улар исраилларға, падиша үчүн Питом вә Рәмис намлиқ тәминләш мәркизи қилинған шәһәрләрни салдурди. ¹²Лекин мисирлиқлар исраилларни қанчә әзгәнсири, улар шунчә көпийип, дөләтниң башқа йәрлиригиму тарқалди. Бу сәвәптин мисирлиқлар исраиллардин қорқуп, ¹³уларни техиму еғир ишларға салди. ¹⁴Мисирлиқлар уларни лайчилиқ, кесәк қуюш вә етиз-ериқ ишлирини қилиштәк еғир әмгәкләргә селип, интайин қаттиқ азапларға дучар қилди.

¹⁵Мисир падишаси йәнә Сәхра вә Пува исимлиқ икки нәпәр ибраний^* туғут анисиға:

¹⁶— Силәр ибраний аяллирини туғдурған вақтиңларда, бовақниң оғул яки қиз екәнлигигә қараңлар. Әгәр оғул туғулса, бовақни өлтүрүветиңлар; қиз туғулса, тирик қалдуруңлар, — деди.

¹⁷Лекин бу икки туғут аниси Худаға садақәтмән болғачқа, падиша­ниң әмригә бойсунмай, оғул бовақларни өлтүрмиди. ¹⁸Шуңа падиша уларни чақиртип:

— Бу силәрниң немә қилғиниңлар? Немә үчүн оғул бовақларни өлтүрмидиңлар? — дәп сориди.

¹⁹Улар:

— Ибраний аяллири Мисир аяллириға охшимайду. Улар наһайити сағлам келиду. Биз йетип барғичә өзлири туғуп болиду, — дәп җавап беришти. ^20-21Туғут анилири Худаға садақәтмән болғанлиғи үчүн, Худа уларға ғәмхорлуқ қилип, өз аилилирини қуруш шәривини ата қилди. Исраиллар давамлиқ көпийип, техиму күчәйди.

²²Буниң билән Мисир падишаси пүтүн пухралириға:

— Исраиллардин туғулған оғул бовақларниң һәммисини Нил дәриясиға ташлаңлар, қиз балиларнила тирик қалдуруңлар, — дәп әмир қилди.

2

Мусаниң дунияға келиши

¹Исраилларниң лавий қәбилисидики бир киши өз қәбилисидин болған бирсигә некаланди. ²Аяли һамилдар болуп бир оғул туғди. Ана бовақниң чирайлиқ екәнлигини көрүп, уни үч ай йошурун сақлиди. ³У балини зади йошуралмайдиған йәргә кәлгәндә, қомучтин бир севәт тоқуп, уни мом вә лай билән сугап, су өтмәс қилди вә балини севәткә селип, андин севәтни Нил дәрияси бойидики қомучлуққа апирип, йошурунчә суға қоювәтти. ⁴Балиниң һәдиси қандақ әһвал йүз беридикән дәп, жирақтин севәтни күзитип турди.

⁵Падишаниң қизи дәрия бойиға суға чөмүлгили кәлди. Униң кенизәклири дәрия бойида сәйлә қилишқа башлиди. Туюқсиз, мәликә қомучлуқта бир севәтниң турғинини көрүп қалдидә, елип келиш үчүн хас кенизигини әвәтти. ⁶Мәликә севәтни ечип, бир оғул бовақниң жиғлап ятқинини көрди. Мәликә униңға ич ағритип:

— Бу чоқум бир ибранийниң бовиғи, — деди.

⁷Бу чағда бовақниң һәдиси келип, мәликигә:

— Мән берип, ибранийлар арисидин сиз үчүн бовақни емитидиған бир аял тепип келәйму? — дәп сориди.

⁸Мәликә:

— Мақул, барғин, — деди. У берип, бовақниң өз анисини чақирип кәлди. ⁹Мәликә бу аялға:

— Бовақни өйүңгә елип кетип, мән үчүн емит. Иш һәққиңни беримән, — деди. Буниң билән аял бовақни өйигә елип кетип емитти. ¹⁰Бала хелә чоң болғанда, аниси уни мәликиниң алдиға елип барди. Мәликә уни өз оғли қилип беқивалди вә: «Мән уни судин тартип чиқиривалған», дәп униңға Муса^* дегән исимни қойди.

Мусаниң Мидиян дөлитигә қечип кетиши

¹¹Муса чоң болғандин кейин, ибраний қериндашлирини йоқлап берип, уларниң еғир әмгәкләргә селиниватқанлиғини өз көзи билән көрди. Арида у бир мисирлиқниң ибраний қериндашлиридин бирини уруватқанлиғини көрүп, ¹²әтрапиға қарап: «Башқа адәмләр йоққу», дәп ойлап, һелиқи мисирлиқни өлтүрүп, өлүгини қумға көмүвәтти. ¹³Әтиси Муса йәнә сиртқа чиқип, икки исраилниң бир-бири билән урушуватқанлиғини көрди. У йолсизлиқ қилған биригә:

— Немишкә өз қериндишиңни урисән? — деди.

¹⁴Һелиқи киши:

— Ким сени бизгә башлиқ яки сорақчи болсун дәпту?! Сән һелиқи мисирлиқни өлтүргиниңдәк әнди мениму өлтүрмәкчиму? — деди. Муса бу гәпни аңлап қорқуп қалди. У ичидә: «Мениң қилған ишимни башқилар җәзмән билип қапту», дәп ойлиди.

¹⁵Падиша бу иштин хәвәр тепип, Мусани өлтүрмәкчи болди. Бирақ Муса униңдин қечип, Мидиян дегән дөләткә барди.

Бир күни у бир қудуқниң йениға келип олтарди. ¹⁶Мидияндики бир роһанийниң йәттә қизи бар еди. Улар дайим атисиниң қойлирини суғириш үчүн бу қудуқ бешиға келип, су тартип, оқурларни толтурушатти. ¹⁷Бундақ вақитларда бир қанчә падичи келип, уларни қоғливетәтти. Бу қетим болса, Муса уларни қоғдиди вә уларға ярдәмлишип су тартип бәрди. ¹⁸Улар атиси Рәулниң йениға қайтип барғинида, атиси улардин:

— Бүгүн һәҗәп бурунла қайтип кәпсиләрғу? — дәп сориди. ¹⁹Улар:

— Бир мисирлиқ бизни падичиларниң бозәк қилишидин қутулдурди, һәтта биз үчүн су тартип, қойлиримизни суғирип бәрди, — дәп җавап беришти.

²⁰Атиси қизлириға:

— У қәйәрдә қалди? Уни сиртта ташлап кәлгиниңлар немиси? Уни биз билән биллә тамақ йейишкә чақирип келиңлар, — деди.

²¹Муса Рәулниң тәкливини қобул қилди вә уларниң йенида туруп қалди. Рәул қизи Зипорәни униңға хотунлуққа бәрди. ²²Зипорә бир оғул туғди. Муса: «Мән яқа жуттики бир мусапир едим», дәп балиға Гәршом^* дегән исимни қойди.

²³Аридин узун жиллар өткәндин кейин, Мисир падишасиму өлди. Исраиллар йәнила еғир әмгәкләрдин қаттиқ азап чекип, Худадин ярдәм тиләп, налә-пәрият көтиришти. Уларниң налә-пәрият авази Худаға йәтти. ²⁴Худа уларниң налә-пәриятлирини аңлап, Өзиниң уларниң әҗдатлиридин болған Ибраһим, Исһақ вә Яқуплар билән түзгән келишимини есигә алди. ²⁵У исраилларниң ечинишлиқ һалитини көрүп, уларға интайин ич ағритти.

3

Худаниң Мусани чақириши

¹Муса қейинатиси, Мидиян роһанийи Йетрониң (йәнә бир исми Рәул) қойини бақатти. Бир күни у падисини һайдап чөлни кесип өтүп, Худаниң теғи — Синай теғиға кәлди. ²У йәрдә Пәрвәрдигарниң периштәси^* тикәнликтики ялқунлап йениватқан от ичидин Мусаға туюқсиз көрүнди. Муса тикәнликтә от йениватқан болсиму, тикәнликниң көйүп кәтмәйватқанлиғини көрди. ³У: «Бу әҗайип ишқу, тикәнлик немишкә көйүп кәтмәйдиғанду? Йениға берип қарап бақайчу!» дәп ойлиди.

⁴Мусаниң йеқинлап кәлгинини көргән Пәрвәрдигар тикәнликниң ичидин:

— Муса! Муса! — дәп чақирди.

— Мана мән! — дәп җавап бәрди Муса.

⁵Худа униңға:

— Бу йәргә йеқин кәлмә, чоруқлириңни салғин. Чүнки сән туруват­қан йәр муқәддәстур. ⁶Мән сениң Атаң, шундақла әҗдат­лириң Ибраһим, Исһақ вә Яқуплар етиқат қилип кәлгән Худа болимән, — деди.

Буни аңлиған Муса Худаға қарашқа петиналмай, үзини йепивалди.

⁷Пәрвәрдигар униңға мундақ деди:

— Мән хәлқим исраилларниң Мисирда харлиниватқанлиғини көрдүм. Уларниң әмгәк назарәтчилириниң зулмидин қилған налә-пәриятлирини аңлидим. Уларниң азап тартиватқанлиғини билимән. ⁸Шуңа Мән уларни мисирлиқларниң қолидин қутқузуп, сүт билән һәсәл еқип туридиған бепаян үнүмлүк зиминға елип бериш үчүн чүштүм. У йәр қананлар, хитлар, аморлар, пәризиләр, һивилар вә йәбусларниң маканидур. ⁹Хәлқимниң қилған налә-пәрияди қулиғимға аңланмақта. Мисирлиқларниң уларни қандақ әзгәнлигиму көз алдимда турмақта. ¹⁰Шуңа әнди сени Мисир падишасиниң алдиға әвәтимән. Берип, Өз хәлқим болған исраилларни Мисирдин елип чиқ.

¹¹Лекин Муса Худаға:

— Мән Мисир падишасиниң алдиға берип, исраилларни Мисирдин елип чиқалайдиған қанчилик чоң адәм едим? — деди.

¹²Худа униңға:

— Мән саңа яр болимән. Сән исраилларни Мисирдин елип чиққандин кейин, силәр бу таққа келип, Маңа ибадәт қилисиләр. Мана бу Мениң сени әвәткәнлигимниң бәлгүси, — деди.

¹³— Мән берип исраилларға: «Мени бу йәргә силәрниң әҗдатлириң­лар етиқат қилип кәлгән Худа әвәтти» десәм, улар маңа ишәнмәй: «Қайси Худа һәққидә сөзләватисән? Униң нам-шәриви немә?» дәп сориса, мән немә дәймән? — деди Муса.

¹⁴Худа мундақ деди:

— Мән «Мәңгү Бар Болғучидурмән». Сән берип уларға: «Мени силәргә ‹ Мәңгү Бар Болғучи › әвәтти», дегин.

¹⁵Худа Мусаға йәнә:

— Исраилларға: « ‹ Мәңгү Бар Болғучи ›, йәни әҗдатлириңлар Ибраһим, Исһақ вә Яқуплар етиқат қилип кәлгән Худа мени йениң­ларға әвәтти», дегин. Бу Мениң мәңгүлүк намим. Әвлаттин әвлатқичә мошу нам билән әскә елинимән. ¹⁶Сән берип исраил­ларниң ақсақаллирини жиғип, уларға: «Пәрвәрдигар, йәни силәрниң әҗдатлириңлар Ибраһим, Исһақ вә Яқуплар етиқат қилип кәлгән Худа маңа көрүнди. У мениң силәргә: ‹ Мән мисирлиқларниң силәргә қандақ муамилә қиливатқанлиғини көрдүм. ¹⁷Мән силәрни уларниң зулумидин қутулдурушқа вәдә қилдим. Мән силәрни сүт билән һәсәл еқип туридиған зиминға, йәни қананлар, хитлар, аморлар, пәризиләр, һивилар вә йәбусларниң маканиға елип баримән ›, дәп йәткүзүшүмни ейтти», дегин.

¹⁸Ақсақаллар сениң сөзлириңни аңлайду. Андин кейин сән улар билән бирликтә Мисир падишасиниң алдиға берип, униңға һәммиңлар бир еғиздин: «Пәрвәрдигар — ибранийлар етиқат қилип кәлгән Худа бизгә аян болди. Әнди бизниң үч күнлүк йолни бесип, чөл-баяванға берип, Пәрвәрдигаримиз Худаға қурванлиқ қилишимизға иҗазәт бәргәйсиз», дәңлар. ¹⁹Маңа мәлумки, Мән Мисир падишасини бесим билән мәҗбур қилмиғичә, у силәргә иҗазәт бәрмәйду. ²⁰Шуңа Мән Өз қудритимни ишқа селип, хәлқи аләм алдида һәр хил мөҗүзилиримни көрситиш арқилиқ мисирлиқ­ларни җазалаймән. Шуниң билән Мисир падишаси силәрни у йәрдин чиқириветиду.

²¹Силәр Мисирдин чиқидиған вақтиңларда, Мән мисирлиқларни силәргә меһриванлиқ көрситидиған қилимән. Шуңа силәр у йәрдин чиққанда, қуруқ қол чиқмайсиләр. ²²Исраил аялларниң һәммиси мисирлиқ хошнилири вә хошнилириниң меһманлиридин алтун-күмүчтин ясалған зенәт буюмлар вә кийим-кечәкләрни тәләп қилиду. Бу нәрсиләр билән балилириңларни ясандурисиләр. Мана шундақ қилип, мисирлиқларниң байлиқлирини тартивалған болисиләр,— деди.

4

Худаниң Мусаға алаһидә қабилийәт ата қилиши

¹Бирақ Муса Пәрвәрдигарға:

— Исраиллар маңа ишәнмәй, сөзүмгә қулақ салмай, маңа: «Пәрвәрдигар саңа әсла көрүнмиди» десә, қандақ қилимән, — деди.

²Пәрвәрдигар униңдин:

— Қолуңдики немә? — дәп сориди.

— Таяқ, — дәп җавап бәрди у.

³Пәрвәрдигар униңға:

— Таяқни йәргә ташла, — дәп буйриди. Муса уни йәргә ташлаведи, у иланға айланди. Муса униңдин қачти. ⁴Пәрвәрдигар Мусаға йәнә:

— Иланниң қуйруғини тут, — дәп буйриди. Муса иланниң қуйруғи­ни тутуведи, илан йәнә таяққа айлинип кәтти. ⁵Пәрвәрдигар униңға:

— Мана бу исраилларни Пәрвәрдигарниң, йәни уларниң әҗдат­лири Ибраһим, Исһақ вә Яқуплар етиқат қилип кәлгән Худаниң саңа көрүнгәнлигигә ишәндүриду, — деди.

⁶Пәрвәрдигар Мусаға йәнә:

— Әнди қолуңни қойнуңға сал, — деди. Муса қолини қойниға селип чиқирип қариведи, қолини мохо қаплап кәткән еди. ⁷Андин Пәрвәрдигар:

— Қолуңни йәнә қойнуңға сал, — деди. У қолини қойниға селип чиқириведи, қоли әслигә келип, бәдининиң башқа җайлириға охшаш һаләткә кәлгән еди. ⁸Пәрвәрдигар сөзини давамлаштуруп:

— Әгәр улар саңа ишәнмисә яки дәсләпки мөҗүзидин кейин йәнила қайил болмиса, кейинки мөҗүзә бәлким уларни қайил қилиду. ⁹Әгәр бу икки мөҗүзиму уларни қайил қилалмиса вә уларни сөзүңгә қулақ салдуралмиса, у чағда сән Нил дәриясиниң сүйидин бир аз елип, қуруқ йәргә төк. Сән шундақ қилғиниңда, су қанға айлиниду, — деди.

¹⁰Лекин Муса:

— Әй Егәм, мени әйипкә буйрума, мән әзәлдинла сөзмән әмәсмән. Сән мән билән сөзләшкәндин кейинму йәнә шу, мән мана мошундақ тили еғир адәммән, — деди.

¹¹Пәрвәрдигар униңға:

— Адәмгә сөзләш қабилийитини бәргән ким? Уни сөзләләйдиған яки сөзләлмәйдиған, аңлалайдиған яки аңлалмайдиған, көрәләйдиған яки көрәлмәйдиған қилған Мән Пәрвәрдигар әмәсму? ¹²Сән баривәр, Мән саңа сөзмәнлик ата қилимән. Немә дейишиң керәклигини Мән саңа үгитимән, — деди.

¹³Лекин Муса җававән:

— Әй Егәм, мән Сәндин өтүнүп қалай, Өзәң ихтияр қилған башқа бирсини әвәткин, — деди.

¹⁴Бу сөзни аңлиған Пәрвәрдигар Мусаға ғәзәплинип:

— Сән билән бир лавий қәбилисидин болған Һарун исимлиқ бир акаң барғу. Униң натиқ екәнлигини билимән. У сени қарши елиш үчүн аллиқачан йолға чиқти. У сени көрсә хошал болуп кетиду. ¹⁵Сән демәкчи болғанлириңни униңға ейт. Мән саңа вә униңға сөзмәнлик ата қилимән. Мән һәр иккиңларниң немә қилишиңлар керәклигини силәргә үгитимән. ¹⁶У сениң ағзиң болуп, саңа вакалитән халайиққа сөз қилиду. Сән болсаң худди Худаға охшаш униңға униң немә дәйдиғанлиғини үгитисән. ¹⁷Бу таяқни еливал, чүнки сән униң билән мөҗүзә көрситисән, — деди.

Мусаниң Мисирға қайтиши

¹⁸Шуниң билән Муса қейинатиси Йетрониң йениға қайтип келип, униңға:

— Мениң Мисирға қайтип уруқ-туққанлиримниң техичә һаят яки һаят әмәслигини көрүшүмгә иҗазәт бәргәйсиз, — деди. Йетро униң тәливигә қошулуп, униңға ақ йол тилиди.

¹⁹Муса техи Мидияндики вақтида Пәрвәрдигар униңға:

— Сән Мисирға қайтип кәт! Чүнки сени өлтүрмәкчи болған адәм өлди, — дегән еди. ²⁰Шуниң билән Муса аяли вә балилирини ешәккә миндүрүп, Мисирға қарап йолға чиқти. У Худа униңға еливелишни буйруған таяқни қолиға еливалди.

²¹Пәрвәрдигар Мусаниң есигә селип йәнә мундақ деди:

— Мисирға қайтип барғиниңдин кейин, Мисир падишасиниң алдида Мән сени қадир қилған һәр хил мөҗүзиләрни чоқум көрсәткин. Лекин Мән уни хәлқиңни қоюп бәрмәйдиған җаһил қилимән. ²²У чағда сән Мисир падишасиға: «Пәрвәрдигар ‹ Исраил хәлқи Мениң тунҗа оғлум. ²³Оғлумни Маңа ибадәт қилишқа қоюп бәргин, уни тосима. Рәт қилидиған болсаң, сениң тунҗа оғлуңни өлтүримән › дәйду», дегин.

²⁴Муса Мисирға қайтиш йолидики бир қоналғуда Пәрвәрдигар униңға йолуқуп, униң җенини алмақчи болди. ²⁵Шуңа Мусаниң аяли Зипорә бир парчә өткүр қирлиқ ташни қолиға елип, оғлиниң хәтнилигини кесип, уни Мусаниң путлириға тәккүзүп:

— Сән һәқиқәтән төкүлгән қан арқилиқ қутулдурулған еримсән, — деди. ²⁶(Зипорә оғлини хәтнә қилғанлиқтин Мусани «Төкүлгән қан арқилиқ қутулдурулған ерим», деди.) Шуниң билән Пәрвәрдигар Мусани аман қалдурди.

²⁷Шу вақитларда Пәрвәрдигар Һарунға:

— Сән чөл-баяванға берип Мусани күтүвал, — дегән еди. Һарун йол жүрүп Худаниң теғиға йәткәндә, Муса билән көрүшти вә уни сөйди. ²⁸Муса Пәрвәрдигарниң өзигә ейтқан һәммә сөзлири вә Мисирда көрситишкә буйруған барлиқ мөҗүзиләр һәққидә Һарунға сөзләп бәрди.

²⁹Шундақ қилип, Муса билән Һарун иккиси Мисирға берип, исраил ақсақаллириниң һәммисини жиғди. ³⁰Һарун Пәрвәрдигарниң Мусаға ейтқан һәммә сөзлирини уларға йәткүзди һәм көпчиликниң алдида мөҗүзиләрни көрсәтти. ³¹Ақсақаллар униң сөзлиригә ишәнди. Улар Пәрвәрдигарниң өзлиригә көңүл бөлгәнлигини вә зулум ичидики һаятиға нәзәр салғанлиғини аңлиған һаман, башлирини егип Худаға сәҗдә қилишти.

5

Муса вә Һарунниң Мисир падишаси билән көрүшүши

¹Шуниңдин кейин Муса билән Һарун Мисир падишаси билән көрүшүп:

— Пәрвәрдигар, йәни исраиллар етиқат қилип кәлгән Худа сизгә: «Хәлқимниң Мән үчүн һейт өткүзгили чөл-баяванға беришиға йол қой» дәйду, — деди.

²Мисир падишаси уларға:

— Мени сөзигә бойсундуруп, исраил хәлқини қоюп бәргүзгидәк қандақ Пәрвәрдигар екән у? Мән Пәрвәрдигарни тонумаймән. Исраилларниму қоюп бәрмәймән, — деди.

³Муса билән Һарун:

— Ибранийлар етиқат қилип кәлгән Худа бизгә аян болди. Әнди бизниң үч күнлүк йол бесип, чөл-баяванға берип, Пәрвәрдигаримиз Худаға қурванлиқ қилишимизға иҗазәт бәрсиңиз. Болмиса, у бизни кесәллик вә уруш билән һалак қилиши мүмкин, — деди.

⁴Мисир падишаси Муса билән Һарунға:

— Бу немә дегиниңлар! Хәлиқниң ишиға дәхил йәткүзгиниңлар немиси? Берип ишиңларни қилиңлар! ⁵Исраилларниң сани наһайити көп. Силәр уларниң вәзипилирини орунлишиға тосқунлуқ қиливати­силәр, — деди.

⁶Падиша шу күнила мисирлиқ әмгәк назарәтчилири билән уларниң қол астидики исраил иш башчилириға буйруқ чүширип:

⁷— Буниңдин кейин исраилларға кесәк қуюшқа бурунқидәк саман жиғип бәрмәңлар! Саманни өзлири жиғсун. ⁸Лекин улар кесәк санини бурунқидәкла орунлисун. Бу санни кемитишиңларға қәтъий болмайду. Улар һорун, уларниң «Худайимиз үчүн қурванлиқ қилғили беришимизға иҗазәт бәргәйсиз», дейишиниң сәвәвиму дәл шу! ⁹Уларни техиму еғир ишларға селиңлар. Бундақ қилсаңлар, улар тиним тапмастин ишләп, ялған гәпләргә қулақ селишқа вақитму чиқиралмайду, — деди.

¹⁰Мисирлиқ әмгәк назарәтчилири билән уларниң қол астидики исраил иш башчилири берип, исраилларға:

— Падиша бизгә: «Буниңдин кейин исраилларға саман бәрмәңлар, ¹¹қәйәрдә саман болса, шу йәрдин өзлири әкәлсун. Бирақ кесәкниң санидин бирниму кемитмәңлар» дәйду, — деди. ¹²Буниң билән исраиллар пүтүн Мисирниң һәммә җайлириға берип, еңиз самини топлайдиған болди. ¹³Әмгәк назарәтчилири болса һәр күни уларни: «Бурун силәргә саман берилгән вақиттикидәкла көп кесәк қуйисиләр», дәп қистиди.

¹⁴Әмгәк назарәтчилири мисирлиқлар тәрипидин тайинланған исраил иш башчилирини қамчилап, уларни:

— Немишкә түнүгүн вә бүгүн қулларға бурунқидәк санда кесәкни қуйдурмидиңлар? — дәп сорайдиған болди.

¹⁵Шуңа бу иш башчилири Мисир падишасиниң алдиға берип:

— Җанаби алийлири, қуллириға немишкә мундақ муамилә қилидила? ¹⁶Қуллириға саман йәткүзүп берилмәйватиду, лекин биз йәнила бурунқи санда кесәк қуюшқа буйрулуватимиз. Һазир қуллири таяқ йәватиду. Әмәлиятта булар силәр мисирлиқларниң хаталиғи, — дәп налә қилишти.

¹⁷Падиша уларға:

— Һәр қайсиң һорун, һорун немиләрсән! «Пәрвәрдигаримиз үчүн қурванлиқ қилип келишкә иҗазәт бәргәйла», дейишкәнлириңниң сәвәвиму шу. ¹⁸Дәрһал қайтип берип ишиңни қилиш! Һәр қайсиңға берилидиған саман йоқ. Кесәкни йәнила бурунқидәк санда тапшуру­шисән, — деди.

¹⁹Кесәк саниниң кемитилмәйдиғанлиғини аңлиған исраил иш башчилири бешиға чоң бала-қазаниң кәлгәнлигини билишти. ²⁰Улар падишаниң йенидин чиқип, ташқирида өзлирини күтүп туруватқан Муса билән Һарунға:

²¹— Силәрниң немә қиливатқанлиғиңларға Пәрвәрдигар гува. У силәрниң әдивиңларни бәрсун. Силәр бизни падиша вә униң әмәлдарлириниң алдида йәр билән йәксән қилдиңлар. Уларға бизни өлтүрүшкә банә тепип бәрдиңлар, — деди.

Худаниң исраилларни азат қилишқа вәдә қилиши

²²Буниң билән Муса Пәрвәрдигарниң алдиға берип:

— Әй Егәм, Өз хәлқиңни немишкә бундақ хорлайсән? Мени бу йәргә немишкә әвәттиң? ²³Мән падишаниң алдиға берип Сениң сөзлириңни йәткүзгәндин бери, у хәлқиңгә техиму зулум салидиған болди. Амма Сән уларни һәргиз қутқузмидиң! — деди.

6

¹Пәрвәрдигар Мусаға:

— Әнди сән Мениң падишаға қилидиған ишлиримни көрисән. У Мениң зор қудритимниң тәсири билән исраилларни қоюп бериду, һәтта уларни зиминидин қоғлап чиқириветиду, — деди.

²Худа Мусаға мундақ деди:

— Мән Пәрвәрдигардурмән. ³Мән бурун әҗдатлириң Ибраһим, Исһақ вә Яқупларға һәммигә қадир Худа болуп көрүндүм. Лекин Мән Өзәмни уларға «Мәңгү Бар Болғучи» дегән намим арқилиқ ашкарилимидим. ⁴Мән улар билән келишим түзүп, улар әйни вақитта мусапир болуп туруватқан Қанан зиминини уларға беришкә вәдә қилған едим. ⁵Һазир Мән исраилларниң мисирлиқларниң зулумидин қилған дат-пәриятлирини аңлап, Өз келишимимни есимгә алдим. ⁶Шуңа сән берип исраилларға мону сөзлиримни йәткүз: «Мән Пәрвәрдигардурмән. Мән силәрни мисирлиқларниң еғир әмгәклиридин азат қилимән, силәрни қуллуқтин әркинликкә ериштүримән. Мән зор қудритимни көрситип силәрни қутқузимән, мисирлиқларни қаттиқ җазалаймән. ⁷Силәрни Өз хәлқим қилимән. Мән силәрниң Худайиңлар болимән. Мисирлиқларниң қуллуғидин қутулған вақтиңларда, бу ишни Мениң — Пәрвәрдигариңлар болған Худаниң қилғанлиғини билисиләр. ⁸Мән силәрни әҗдатлириң­лардин Ибраһим, Исһақ вә Яқупларға беришкә қәсәм қилған зиминға елип баримән. У йәрни силәргә зиминлиққа беримән. Мән Пәрвәрдигардурмән».

⁹Муса бу сөзләрни исраилларға йәткүзди, лекин еғир қуллуқ азави­дин роһсизланған исраиллар униң сөзигә қулақ салмиди.

¹⁰Пәрвәрдигар Мусаға йәнә:

¹¹— Сән падишаниң йениға берип, униңға исраилларниң Мисирдин чиқип кетишигә йол қоюшни ейтқин, — деди.

¹²Муса Пәрвәрдигарниң алдида:

— Сөзүмгә исраиллар қулақ салмиған йәрдә, Мисир падишаси қандақму қулақ салсун. Униң үстигә, мән бир тили еғир адәм турсам! — дәп җавап қайтурди.

¹³Бирақ Пәрвәрдигар Муса билән Һарунға:

— Силәр берип исраиллар билән Мисир падишасиға: «Худа бизгә ‹ Исраилларни Мисирдин елип чиқиңлар › дәп әмир қилди», дәңлар, — дәп буйриди.

Муса билән Һарунниң әҗдатлири

¹⁴Төвәндикиләр бир қисим исраил қәбилилириниң аилә башлиқ­лири.

Яқупниң тунҗа оғли Рубенниң оғуллири:

Һанух, Паллу, Һесрон вә Карми.

Улардин Рубен қәбилисиниң тармақ җамаәтлири мәйданға кәлди.

¹⁵Шимонниң оғуллири:

Йемуил, Ямин, Оһад, Якин, Сохар вә қананлиқ аялидин болған Шаул.

Улардин Шимон қәбилисиниң тармақ җамаәтлири мәйданға кәлди.

¹⁶Лавийниң Гәршон, Коһат вә Мәрари исимлиқ үч оғли болуп, улар лавий қәбилисидики тармақ җамаәтләрниң атилири еди. Лавий бир йүз оттуз йәттә жил өмүр сүрди. ¹⁷Гәршонниң Ливни вә Шимеи исимлиқ икки оғли болуп, улардин лавий қәбилисиниң тармақ җамаәтлири барлиққа кәлди. ¹⁸Коһатниң Амрам, Йисхар, Һиброн вә Өззил исимлиқ оғли болуп, Коһат бир йүз оттуз үч жил өмүр сүрди. ¹⁹Мәрариниң Мәһли вә Муши исимлиқ икки оғли бар еди.

Жуқуриқилар лавий қәбилисиниң тармақ җамаәтлиридур.

²⁰Амрам өз чоң аписи Йокәбәдни әмригә алған еди. У Һарун билән Мусани туғди. Амрам бир йүз оттуз йәттә жил өмүр сүрди. ²¹Йисхарниң Кораһ, Нәфәг вә Зийкри исимлиқ үч оғли бар еди. ²²Өззилниң Мишаил, Әлсафан вә Ситри исимлиқ үч оғли бар еди.

²³Һарун Наһшонниң сиңлиси Амминадабниң қизи Әлишәбани әмригә алди. Әлишәба Һарунға Надаб, Абиһу, Әлиазар вә Итамар исимлиқ төрт оғул туғуп бәрди. ²⁴Кораһтин Ассир, Әлқана, Абиасаф исимлиқ үч оғул төрәлди. Улар кораһ қәбилисидики тармақ җамаәт­ләрниң атилири болди. ²⁵Һарунниң оғли Әлиазар Путәлниң қизлиридин бирини әмригә алди. У Пиниһасни туғди.

Мана булар лавий қәбилисиниң аилә башлиқлири.

²⁶Пәрвәрдигар тәрипидин «Исраилларниң һәр қайси қәбили­лирини топ-топи билән Мисирдин елип чиқиңлар», дәп әмир қилинғанлар дәл мошу Һарун билән Муса еди. ²⁷Мисир падишасидин исраилларни қоюп беришни тәләп қилғанларму мана мошу Муса билән Һарундур.

Һарунниң Мусаға вакалитән сөзлиши

²⁸Пәрвәрдигар Мисирда Мусаға сөзлигән вақитта, униңға:

²⁹— Мән Пәрвәрдигардурмән. Саңа қилған сөзлиримниң һәм­мисини Мисир падишасиға йәткүзгин, — дегән еди.

³⁰Лекин Муса:

— Мән йә сөзмән болмисам, падиша мениң сөзүмгә қандақму қулақ салсун? — дәп җавап бәргән еди.

7

¹У вақитта Пәрвәрдигар Мусаға мундақ дегән еди:

— Мән сени падиша алдида худди Худадәк қилимән. Акаң Һарун болса сениң пәйғәмбириң болуп, сөзлириңни падишаға йәткүзиду. ²Мән саңа тапилиған сөзләрниң һәммисини Һарунға йәткүз. Һарун болса падишаға исраилларни униң мәмликитидин чиқип кетишкә йол қоюшни ейтсун. ³Лекин Мән падишани җаһил­лаштуримән. Буниң билән Мән мөҗүзә вә карамәтлиримни Мисирда көпләп көрситәләймән. ⁴Шундақтиму у йәнила сөзүңни аңлимайду. Шуңа Мән қудритимни көрситип, мисирлиқларға еғир җазаларни беримән вә исраилларниң һәр қайси қәбилилирини топ-топи билән Мисирдин елип чиқимән. ⁵Мән қудритимни көрситип уларни җазалап, исраилларни уларниң жутидин елип чиққан вақтимдила, улар Мениң Пәрвәрдигар екәнлигимни тонуп йетиду.

⁶Пәрвәрдигар Муса билән Һарунға қандақ әмир қилған болса, улар дәл шундақ иш қилди. ⁷Улар падишаға сөзлигән вақтида Муса сәксән яш, Һарун болса сәксән үч яшта еди.

Һарунниң тайиғи

⁸Пәрвәрдигар Муса билән Һарунға:

⁹— Падиша силәргә: «Өзәңларниң Худа тәрипидин әвәтилгән­лигиң­ларни бир мөҗүзә арқилиқ испатлаңлар», дәйду. У чағда сән Муса Һарунға: «Тайиғиңни падишаниң алдиға ташла», дегин. Таяқ иланға айлиниду, — деди.

¹⁰Муса билән Һарун падишаниң алдиға берип, Пәрвәрдигарниң әмри бойичә иш қилди. Һарун тайиғини падиша билән әмәлдар­ларниң алдиға ташлаведи, таяқ иланға айланди. ¹¹Падиша дәрһал өзиниң алимлирини вә сехиргәрлирини жиғди. Улар сехир ишлитип, шуниңға охшаш ишни қилди. ¹²Уларниң һәр бири қолидики таяқни йәргә ташлаведи, уларму иланға айлинип кәтти. Лекин Һарунниң илини уларниң иланлирини жутувәтти. ¹³Амма падиша дәл Пәрвәрдигар ейтқандәк җаһиллиқ қилип, Муса билән Һарунниң сөзини аңлимиди.

Қан апити

¹⁴Пәрвәрдигар Мусаға:

— Мисир падишаси толиму җаһил. У исраил хәлқини қоюп беришни халимайду. ¹⁵Әтә әтигәндә у Нил дәриясиға бариду. Сән дәрия бойида күтүп туруп, униң билән көрүш. Иланға айланған һелиқи тайиғиңни қолуңға еливал. ¹⁶Сән униңға мундақ дегин: «Пәрвәрдигар — ибранийлар етиқат қилип кәлгән Худа мени сизгә: «Өз хәлқимниң Маңа ибадәт қилиш үчүн чөл-баяванға беришиға йол қой», дейишкә әвәтти. Сиз баштин-ахир қулақ салмай кәлдиңиз. ¹⁷Шуңа Пәрвәрдигар: «Сән әнди Мениң қилған ишлиримдин Мениң ким екәнлигимни биливал», дәйду. Қараң, мән қолумдики таяқни дәриядики суға урсам, су қанға айлиниду. ¹⁸Белиқлар тамамән өлиду. Дәрия сесип кетиду. Мисирлиқлар судин сәскинип ичәлмәйдиған болуп қалиду», — деди.

¹⁹Пәрвәрдигар Мусаға йәнә:

— Сән Һарунға: «Тайиғиңни ал. Қолуңни Мисирдики һәр қайси дәрия, өстәң, сазлиқ вә көлләргә қаритип узарт. Бу чағда Мисирниң һәммә йеридики сулар, һәтта яғач вә таш күпләрниң ичидики суларму қанға айлиниду» дегин, — деди.

²⁰Муса билән Һарун Пәрвәрдигар тапилиған ишларни бәҗа кәлтүрди. Падиша вә униң әмәлдарлириниң алдида Муса таяқни көтирип, дәрия сүйигә уруведи, дәрия сүйи шу ан қанға айланди. ²¹Дәриядики белиқлар өлди. Дәрия сүйи сесиқ пурап, мисирлиқлар бу суни ичәлмәйдиған болуп қалди. Мисирниң һәммә йерини қан қаплиди.

²²Бирақ падишаниң сехиргәрлириму сехир арқилиқ охшаш ишни қилди. Нәтиҗидә дәл Пәрвәрдигар ейтқандәк, падиша бурунқидәк җаһиллиқ қилип, Муса билән Һарунниң сөзини аңлашни рәт қилди ²³вә бурулупла ордиға кирип кәтти. У бу ишқа қилчә әһмийәт бәрмиди. ²⁴Мисирлиқларниң һәммиси Нил дәриясиниң сүйини ичәлмәйдиған болуп қалғачқа, ичидиған су издәп, дәрия әтраплирини колиди.

²⁵Пәрвәрдигар дәрия сүйини қанға айландуруп, аридин бир һәптә өтти.

8

Пақа апити

¹Униңдин кейин Пәрвәрдигар Мусаға мундақ деди:

— Сән йәнә Мисир падишасиниң алдиға берип, униңға: «Пәрвәрдигар: ‹ Өз хәлқимниң Маңа ибадәт қилиш үчүн чөл-баяванға беришиға йол қой. ²Әгәр йәнә рәт қилсаң, саңа ейтип қояйки, пүтүн дөлитиңни җазалап, зиминиңниң һәммә йерини пақа билән толтуруветимән. ³Нил дәрияси пақиға толуп кетиду. Пақилар дәриядин чиқип ордаңға, һоҗраңға, һәтта орун-көрпилириңгә кириду. Әмәлдарлириңниң вә пухралириңниң өйлиригә, һәтта очақлириға, тәңнилириниң ичигиму киривалиду. ⁴Сениң учаңға, әмәлдарлириңниң вә пухралириңниң учисиғиму ямишиду › дәйду», дәп йәткүзгин.

⁵Пәрвәрдигар Мусаға йәнә:

— Сән Һарунға: «Таяқ алған қолуңни Мисирдики дәрия, өстәң, сазлиқ вә көлләргә қаритип узарт. Мисир зиминини пақилар билән қаплитивәт», дәп ейтқин, — деди. ⁶Буниң билән Һарун қолини Мисир­ниң сулириға қаритип узитиведи, пақилар чиқип, Мисир зиминини қаплиди.

⁷Бирақ Мисирдики сехиргәрләрму сехир ишлитип, охшаш ишни қилип, Мисир зиминиға пақа чиқарди.

⁸Падиша Муса билән Һарунни чақиртип, Мусаға:

— Пәрвәрдигардин у пақиларни мәндин вә Мисир хәлқидин жирақлаштурушни тиләп дуа қил. Андин хәлқиңниң Пәрвәрдигарға қурванлиқ қилиш үчүн беришиға йол қойимән, — деди.

⁹Муса җававән:

— Болиду, сиз бир вақит бәлгүләң. Мән сизгә, әмәлдарлириңизға вә пухралириңизға дуа қилай. Шу чағда пақиларниң һәммиси силәрдин вә өйлириңлардин кетиду. Пәқәт Нил дәриясидики пақилардин башқа пақилар һәммиси йоқилиду, — деди.

¹⁰Падиша униңға:

— Әтила дуа қил, — деди.

Муса:

— Сизниң дегиниңиздәк болсун. Буниң билән сиз Пәрвәрдига­римиз Худадин башқа һеч қандақ Худаниң йоқлуғини билиң. ¹¹Пақилар сиздин, ордиңиздин, әмәлдарлириңиздин вә башқа пухралириңиздин кетиду. Пәқәт Нил дәриясидила пақа қалиду, — деди. ¹²Шуниңдин кейин Муса билән Һарун Мисир падишасиниң йенидин чиқишти. Муса Пәрвәрдигардин Мисир падишалиғиға чүшәргән пақиларни йоқитишни тиләп дуа қилип ялвурди. ¹³Пәрвәрдигар Мусаниң дуасини иҗавәт қилди. Өй, һойла вә етизлардики пақиларниң һәммиси өлүп түгиди. ¹⁴Мисирлиқлар пақа өлүклирини дога-дога қилип топлиған еди, пүтүн дөләт сесиқчилиққа толди. ¹⁵Бирақ дәл Пәрвәрдигар ейтқандәк, пақилар­ниң тамамән өлгәнлигини көргән падиша җаһиллиқ қилип, Муса билән Һарунниң сөзигә қулақ салмиди.

Паша апити

¹⁶Пәрвәрдигар Мусаға:

— Һарунға «Тайиғиңни йәрдики топиға ур. Чаң-тозаңлар паши­ларға айлинип, пүтүн Мисирни қаплайду» дегин, — деди. ¹⁷Улар Пәрвәрдигарниң дегинидәк қилишти. Һарун тайиғини йәрдики топиға уруведи, чаң-тозаңлар пашиларға айлинип, адәм вә һайван­ларниң бәдинини қаплап кәтти. Мисир зиминидики чаң-тозаңларниң һәммиси пашиға айлинип кәтти.

¹⁸Сехиргәрләрму өз сехирлири билән паша пәйда қилмақчи болған болсиму, лекин бу иш уларниң қолидин кәлмиди. Адәм вә һайванатларниң бәдинини паша қаплап кәтти. ¹⁹Сехиргәрләр падишаға:

— Бу ишни Худа қилди! — дейишти. Бирақ дәл Пәрвәрдигар ейтқандәк, падиша җаһиллиқ қилип, Муса билән Һарунниң сөзигә қулақ салмиди.

Чивин апити

²⁰Андин Пәрвәрдигар Мусаға мундақ деди:

— Әтә таң сәһәрдила орнуңдин туруп, падиша дәрия бойиға чиққанда, униң билән көрүш вә униңға: «Пәрвәрдигар: ‹ Хәлқимниң Маңа ибадәт қилиш үчүн беришиға йол қой. ²¹Сени агаһландуруп қояйки, әгәр сән Мениң хәлқимни қоюп бәрмәйдиған болсаң, саңа, әмәлдарлириң вә пухралириңға чивинләр топини әвәтимән. Өйлириңлар чивингә толиду вә һәммә йәрни чивин қаплайду. ²²Лекин Мениң хәлқим исраиллар яшаватқан Гошән вилайитиниң әһвалини башқичә қилимән. У йәр чивинләр топидин хали болиду. Буниң нәтиҗисидә Мениң — Пәрвәрдигарниң бу дөләттиму қудрәт­лик екәнлигимни билисән. ²³Мән Өз хәлқимни сениң хәлқиңдин пәриқләндүримән. Бу мөҗүзә әтә йүз бериду › дәйду», дәп йәткүзгин. ²⁴Пәрвәрдигар дегинини қилди. Топ-топ чивинләр падишаниң ордисиға вә әмәлдарлириниң өйлиригә бесип кирип, пүтүн Мисир зиминини харап қиливәтти.

²⁵Падиша Муса билән Һарунни чақиртип, уларға:

— Барсаңлар бериңлар! Бирақ Худайиңларға қилидиған қурван­лиқни мошу дөләт ичидә қилиңлар! — деди.

²⁶Лекин Муса:

— Бундақ қилиш тоғра болмайду. Чүнки Пәрвәрдигар үчүн қилидиған қурванлиқлиримиз мисирлиқларни жиркәндүриду. Әгәр биз мисирлиқларниң көз алдида уларни жиркәндүридиған қурванлиқларни қилсақ, улар бизни чалма-кесәк қилиду! ²⁷Биз Пәрвәрдигаримиз Худаниң әмир қилғинидәк, үч күнлүк йолни бесип, чөл-баяванға берип, андин Униңға қурванлиқ қилишимиз керәк, — деди.

²⁸Падиша униңға:

— Чөл-баяванға берип, Пәрвәрдигариңлар Худаға қурванлиқ қилишиңларға иҗазәт берәй, лекин анчә жираққа кәтмәңлар. Мән үчүнму дуа қилиңлар, — деди.

²⁹Муса җававән:

— Мән йениңиздин чиқипла Пәрвәрдигарға дуа қилай. Чивинләр топи әтила сиздин, әмәлдарлириңиз вә пухралириңиздин кәтсун. Лекин сиз бизни алдап, Пәрвәрдигарға қурванлиқ қилишқа бериши­мизға тосқунлуқ қилмаслиғиңиз керәк, — деди.

³⁰Шуниңдин кейин Муса Мисир падишасиниң йенидин чиқип, Пәрвәр­дигарға дуа қилди. ³¹Пәрвәрдигар Мусаниң дуасини иҗавәт қилип, чивинләр топини Мисир падишасидин, әмәлдарлиридин вә пухрали­ридин айриди. Бир талму чивин қалмиди. ³²Лекин бу қетимму падиша йәнә җаһиллиқ қилип, исраил хәлқиниң чиқишиға йол қоймиди.

9

Ваба апити

¹Пәрвәрдигар Мусаға мундақ деди:

— Сән Мисир падишасиниң алдиға берип, униңға: «Пәрвәрдигар, йәни ибранийлар етиқат қилип кәлгән Худа: ‹ Өз хәлқимниң Маңа ибадәт қилиш үчүн чөл-баяванға беришиға йол қой. ²Әгәр сән уларни қоюп беришни рәт қилип, уларни йәнила тутуп турувалидиған болсаң, ³сени агаһландуруп қояйки, чарва маллириңниң һәммисини, йәни ат, төгә, кала, қой вә өшкилириңни ваба кесилигә гириптар қилимән. ⁴Бирақ исраилларниң чарва маллирини мисирлиқларниңкидин пәриқләндүримән. Исраилларниң маллиридин бириму өлмәйду › дәйду», дегин.

⁵Пәрвәрдигар вақит бәлгүләп:

— Бу мөҗүзини әтила көрситимән, — деди.

⁶Әтиси Пәрвәрдигар Өзи ейтқандәк қилди. Мисирлиқларниң чарва маллириниң һәммиси дегидәк ваба кесилигә гириптар болуп өлүшкә башлиди. Лекин исраилларниң чарва маллириниң бириму зиянға учримиди. ⁷Падиша адәм әвәтип тәкшүрүтүп, исраилларниң маллиридин бириниңму өлмигәнлигини уқти. Шундақтиму у йәнила җаһиллиқ қилип, исраилларниң кетишигә йол қоймиди.

Яра апити

⁸Кейин Пәрвәрдигар Муса билән Һарунға:

— Очақтин бир чаңгал күл еливелиңлар. Муса уни падишаниң алдида һаваға чачсун. ⁹Бу күл чаң-тозаң болуп, Мисирниң һәммә йеригә тарқилиду. Шуниң билән барлиқ адәм вә һайванларниң бәдәнлирини жириңлиқ яра қаплап кетиду, — деди.

¹⁰Буниң билән улар қоллириға очақ күлини елип падишаниң алдиға барди. Муса күлни һаваға чачти. Нәтиҗидә адәм вә һайванларниң бәдәнлирини жириңлиқ яра қаплап кәтти. ¹¹Һәтта сехиргәрләрму Мусаға тақабил туралмиди. Чүнки уларниң бәдининиму башқа мисирлиқларниңкигә охшаш жириңлиқ яра қаплап кәткән еди. ¹²Шундақтиму Пәрвәрдигар тәрипидин җаһиллаштурулған падиша, худди Пәрвәрдигарниң Мусаға ейтқинидәк, Муса билән Һарунниң сөзигә қулақ салмиди.

Мөлдүр апити

¹³Пәрвәрдигар Мусаға мундақ деди:

— Әтә таң сәһәрдила падишаниң алдиға берип, униңға: «Пәрвәрдигар, йәни ибранийлар етиқат қилип кәлгән Худа: ‹ Өз хәлқимниң Маңа ибадәт қилиш үчүн чөл-баяванға беришиға йол қой. ¹⁴Болмиса, бу қетим Мән сениң вә әмәлдарлириң һәм пухралириңниң үстигә әң еғир балаю-апәтләрни яғдуримән. Мана шу чағда сән аләмдә Мәндин башқа Худа йоқлуғини билисән. ¹⁵Мән қудритимни көрситип, сени вә пухралириңни ваба кесилигә дучар қилип, силәрни йәр йүзидин йоқ қилалаттим. ¹⁶Бирақ Мән ундақ қилмидим. Әксичә Мән қудритимни саңа көрситиш вә намимни аләмгә елан қилиштәк алаһидә мәхсәт билән сени падишалиққа тиклидим. ¹⁷Лекин сән йәнила зораванлиқ қилип, хәлқимни қоюп бәрмәйватисән. ¹⁸Шуңа әтә мошу чағда Мән Мисир тарихида әзәлдин тартип көрүлүп бақмиған қаттиқ мөлдүр яғдуримән. ¹⁹Һазир сән адәмлириңгә очуқчилиқтики чарва маллириң вә башқа барлиқ нәрсилириңни далда йәргә елип киривелишкә әмир қил. Чүнки очуқчилиқта қелип қалған адәм вә һайванларниң һәммисини мөлдүр уруп, һалак қилиду › дәйду», дегин.

²⁰Пәрвәрдигарниң сөзигә ишәнгән бир қисим падиша әмәлдар­лири дәрһал өз қуллири вә чарва маллирини далда йәргә елип киривалди. ²¹Пәрвәрдигарниң сөзигә ишәнмигәнләр болса, қуллири вә чарва маллирини ташқирида қоювәрди.

²²Пәрвәрдигар Мусаға:

— Сән қолуңни асманға қаритип узарт! Пүтүн Мисир зиминидики инсанлар, һайванлар вә барлиқ өсүмлүкләрниң үстигә мөлдүр яғсун, — деди. ²³Муса тайиғини асманға қаритип көтириведи, Пәрвәрдигар чақмақ чақтуруп, гүлдүрмомилар яңритип, йәр йүзигә мөлдүр яғдурувәтти. ²⁴Шуниң билән чақмақ чеқип, йоған-йоған мөлдүрләр төкүлүп чүшти. Бу Мисир тарихида һазирғичә йүз берип бақмиған әң чоң мөлдүр апити еди. ²⁵Мөлдүр Мисир зиминидики очуқчилиқта турған нәрсиләрниң һәммисини, җүмлидин адәм, һайван, етиздики зираәтләр вә барлиқ дәл-дәрәқләрни вәйран қиливәтти. ²⁶Пәқәт исраиллар яшайдиған Гошән вилайитидила мөлдүр яғмиди.

²⁷Мисир падишаси дәрһал Муса билән Һарунни чақиртип:

— Бу қетим мән гуна өткүздүм, мәндин вә пухралиримдин хаталиқ өтти. Пәрвәрдигар адилдур. ²⁸Пәрвәрдигарға мән үчүн дуа қилиңлар. Бизгә бу һәйвәтлик гүлдүрмома вә мөлдүрләр йетәр. Мән силәрниң кетишиңларға йол қояй. Силәр әнди бу йәрдә турмисаң­ларму болиду, — деди.

²⁹Муса униңға:

— Мән бу шәһәрдин чиқишим биләнла, қолумни көтирип Пәрвәрдигардин тиләп дуа қилимән. Гүлдүрмомилар шу һаман бесилиду вә мөлдүрму тохтайду. Шу чағда сиз дунияниң Пәрвәр­дигарға мәнсүп екәнлигини билисиз. ³⁰Лекин сиз вә сизниң әмәлдар­лириңизниң Пәрвәрдигар Худадин техичә қорқмайватқан­лиғиңлар маңа мәлум, — деди.

³¹Бу кәндирләр чечәклигән вә арпа баш тартқан вақит болғачқа, мөлдүр уларни харап қилди. ³²Пәқәт буғдайларла зиянға учримиди, чүнки улар техи бих чиқармиған еди.

³³Муса падишаниң йенидин кетип, шәһәрдин чиқип, қолини көтирип Пәрвәрдигарға дуа қилди. Гүлдүрмомилар шу һаман бесилип, мөлдүрниң йеғиши тохтиди. Ямғурму бесилди. ³⁴Гәрчә падиша бу әһвалларни көргән болсиму, лекин у йәнә гуна қилди. У вә униң әмәлдарлири йәнила җаһиллиқ қилишти. ³⁵Дәл Пәрвәрдигар бурунла Мусаға ейтқандәк, Мисир падишаси җаһиллиқ қилип, исраилларниң кетишигә йәнила йол қоймиди.

10

Чекәткә апити

¹Шуниң билән Пәрвәрдигар Мусаға:

— Сән Мисир падишасиниң йениға бар. Мән мөҗүзиләр­ни көрситиш арқилиқ күч-қудритимни Мисир хәлқи арисида давамлиқ намайән қилиш мәхсити билән, Мисир падишаси вә униң әмәлдарлирини җаһиллаштурдум. ²Бу арқилиқ сәнму өз пәрзәнтлириң вә нәврилириңгә Мениң мисирлиқларни қандақ җазалиғанлиғим вә уларниң арисида қандақ мөҗүзиләрни көрсәткән­лигимни сөзләп берәләйсән. Буниң билән Мениң Пәрвәрдигар екәнлигимни биләләйсиләр, — деди.

³Шундақ қилип, Муса вә Һарун Мисир падишасиниң алдиға берип, униңға:

— Пәрвәрдигар, йәни ибранийлар етиқат қилип кәлгән Худа: «Сән Мениң алдимда зади қачанғичә һакавурлуқ қилисән? Хәлқимниң Маңа ибадәт қилишқа беришиға йол қой! ⁴Әгәр йол қоймайдиған болсаң, сени агаһландуруп қояйки, Мән әтә сениң зимин тәвәлигиңдә чекәткә пәйда қилимән. ⁵Чекәткиләр топи зиминиңни қаплайду. Уларниң көплүгидин йәр-йүзиниму көрәлмәй қалисән. Мөлдүрдин аман қалғанларни, һәтта даладики дәл-дәрәқләрниму чекәткә йәп түгитиду. ⁶Улар сениң ордаңни, әмәлдарлириң вә пухралириңниң өйлириниму толтуриду. Бундақ қорқунучлуқ апәтни ата-бовилириңму көрүп бақмиған» дәйду, — деди вә дәрһал кәйнигә бурулуп, Мисир падишасиниң алдидин чиқип кәтти.

⁷Падишаниң әмәлдарлири падишаға:

— Алийлири, бу адәмниң бизгә вәйранчилиқ селишиға қачанғичә йол қойидила? Исраилларниң Пәрвәрдигари Худаға ибадәт қилишқа беришиға йол қойсила! Мисирниң харап болғанлиғидин хәвәрлири йоқму? — деди.

⁸Буниң билән падиша Муса билән Һарунни чақиртип, уларға:

— Силәр Пәрвәрдигариңлар болған Худаға ибадәт қилиш үчүн барсаңлар бериңлар. Лекин зади кимләр бармақчи? — деди.

⁹Муса җававән:

— Қери-яш, бала-җақа вә қой-калилиримизни елип, һәммимиз бармақчи. Чүнки биз у йәрдә һейт өткүзүп, Пәрвәрдигаримизға тавап қилип тәнтәнә қилимиз, — деди.

¹⁰Падиша уларға:

— Һим! Мән силәрниң хотун, бала-җақилириңларни елип беришиң­ларға һәқиқәтән йол қоюшум керәк екәндә?! Силәрни Пәрвәрдигариңлар Өзи сақлисун! Қараңлар, силәрниң нийитиң­ларниң яманлиғини! ¹¹Қәтъий йол қоймаймән! Әгәр силәрниң тәләп қилғиниңлар ибадәт қилишқа бериш болса, ундақта пәқәт әрләрла барсун, — деди. Шуниңдин кейин Муса билән Һарун ордидин қоғлап чиқирилди.

¹²Шуниң билән Пәрвәрдигар Мусаға:

— Чекәткиләр топини пәйда қилиш үчүн Мисирниң һәммә тәрипигә қолуңни узарт! Чекәткиләр Мисир тәвәсидә мөлдүрдин аман қелип өсүватқанларниң һәммисини йәп түгәтсун, — деди.

¹³Шуниң билән Муса тайиғини Мисирниң һәммә тәрипигә қаритип узартти. Пәрвәрдигар бир кечә-күндүз шәриқ шамилини чиқарди. Таң атқанда шамал чекәткиләрни елип кәлди. ¹⁴Чекәткиләр топ-топи билән учуп келип, пүтүн Мисир зимининиң у четидин бу четигичә һәммә йәргә қонди. Бунчә көп чекәткә әзәлдин көрүлүп бақмиған болуп, буниңдин кейинму көрүлүши мүмкин әмәс еди. ¹⁵Пүтүн зимин қаридап кәтти. Чекәткиләр мөлдүрдин аман қалғанларниң һәммисини, йәни өсүмлүкләрни вә дәл-дәрәқләрниң үстидики мевиләрни йәп түгәтти. Пүтүн Мисир тәвәсидики етизлиқларда вә дәл-дәрәқләрдә йешиллиқтин һеч немә қалмиди.

¹⁶Шуңа падиша дәрһал Муса билән Һарунни чақиртип:

— Силәрниң Пәрвәрдигариңлар болған Худа алдида һәм силәрниң алдиңларда гунакармән. ¹⁷Әнди йәнә бирла қетим маңа кәңчилик қилип, Пәрвәрдигариңлар Худадин: «Мисирлиқларни бу әҗәллик апәттин қутқузғайсән», дәп тәләп қилғайсиләр, — деди.

¹⁸Буниң билән Муса падишаниң йенидин чиқип, Пәрвәрдигарға дуа қилди. ¹⁹Пәрвәрдигар шәриқ шамилини қаттиқ ғәрип бориниға айландуруп, чекәткиләрни Қизил деңизға учирип кәтти. Мисир диярида бир даниму чекәткә қалмиди. ²⁰Лекин Пәрвәрдигар падиша­ни йәнила җаһил қилғачқа, у исраилларниң чегаридин чиқип кети­шигә йәнила йол қоймиди.

Қараңғулуқ апити

²¹Андин Пәрвәрдигар Мусаға:

— Сән қолуңни асманға көтәр! Пүтүн Мисирни зулмәт қараңғулуқ қаплайду, — деди. ²²Муса қолини асманға көтириведи, пүтүн мәмликәтни үч күн зулмәт қараңғулуқ басти. ²³Бу чағда мисирлиқлар бир-бирини көрәлмиди, өйидинму талаға чиқалмиди. Лекин исраиллар яшайдиған йәрләр болса йоруқ турди.

²⁴Падиша Мусани чақиртип:

— Силәр берип Пәрвәрдигариңларға ибадитиңларни қилиңлар. Һәтта хотун, бала-җақилириңларниму елип барсаңлар болиду. Лекин кала, қой, өшкилириңлар бу йәрдә қелиши керәк, — деди.

²⁵Муса җававән:

— Яқ! Сиз чоқум бизниң қурванлиқ вә көйдүрмә қурванлиққа ишлитидиған маллиримизни елип беришимизға иҗазәт беришиңиз лазим. ²⁶Биз чарва маллиримизни елип беришимиз керәк, һәтта бирәр туяқниму бу йәрдә қалдурмаймиз. Биз Пәрвәрдигарға атайди­ған қурванлиқни өз маллиримиз ичидин таллишимиз керәк. У йәргә бармиғичә Пәрвәрдигаримиз Худаға қайси мални қурванлиқ қилишни билмәймиз, — деди.

²⁷Пәрвәрдигар Мисир падишасини җаһиллаштурғачқа, у исраил­ларни йәнила қоюп бәрмиди. ²⁸Падиша Мусаға:

— Көзүмдин йоқал! Сени иккинчи көзүм көрмисун. Йәнә көрүнгүчи болсаң, җениңни алимән! — деди.

²⁹Муса униңға:

— Ейтқиниңиз кәлсун. Мәнму сизни иккинчи көрмәймән, — деди.

11

Пүтүн Мисирдики тунҗа балиларниң өлүши

¹Пәрвәрдигар бурун Мусаға мундақ дегән еди:

— Мән Мисир падишасиға вә униң пухралириға әң ахирқи апәтни чүширимән. Шуниң билән у силәрни җәзмән қоюп бериду. Әмәлиятта у силәрдин толуқ қутулуш үчүн силәрни у йәрдин қоғлап чиқириду. ²Әнди сән берип исраилларға ейтқин. Улар мисирлиқ хошнилириниңкигә кирип, уларниң алтун-күмүч, зенәт буюмлирини сорап алсун. ³(Пәрвәрдигар мисирлиқларни исраил­ларни йеқин көридиған қилған еди. Падишаниң әмәлдарлири вә пухралирини Мусани улуқ адәм дәп һөрмәтләйдиған қилған еди.)

⁴Шуниң билән Муса Мисир падишасиға:

— Пәрвәрдигар: «Бүгүн түн йеримида Мән Мисирниң һәммә йерини кезимән. ⁵Шу вақитта тәхттә олтарған падишаниң тунҗисидин тартип таки әң әрзимәс аял хизмәткарниң тунҗисиғичә болған мисирлиқларниң тунҗа оғуллири һәммиси, шундақла тунҗа туғулған малларму өлиду. ⁶Шу чағда пүтүн Мисирда әзәлдин көрүлмигән вә буниңдин кейинму көрүлмәйдиған қаттиқ жиға-зар болиду. ⁷Лекин исраилларға яки уларниң мал-варанлириға һәтта иштму қавап қоймайду», дәйду. Әйнә шу чағда силәр Пәрвәрдигарниң мисирлиқлар билән исраилларни пәриқләндүридиғанлиғини билисиләр. ⁸Ахирида әмәлдарлириңниң һәммиси алдимға келип егилип, мениң хәлқим исраилларни бу йәрдин елип кетишимни тәләп қилиду. Мана шу чағда мән бу йәрдин кетимән, — деди. Андин Мисир падишасиниң алдидин дәрғәзәп билән чиқип кәтти.

⁹Пәрвәрдигар Мусаға: «Мисир падишаси сениң сөзүңни давам­лиқ рәт қиливериду. Шундақ қилип, Мән Мисирда техиму көп мөҗүзиләрни көрситәләймән», дегән еди. ¹⁰Муса билән Һарун падиша алдида мана шундақ нурғун мөҗүзиләрни көрсәткән болсиму, лекин Пәрвәрдигар падишани җаһиллаштурғанлиғи үчүн, у исраилларниң чегаридин чиқип кетишигә йол қоймиған еди.

12

«Өтүп кетиш» һейти

¹Пәрвәрдигар Мисирда Муса билән Һарунға мундақ деди:

²— Һазирдин тартип бу ай силәр исраил хәлқи үчүн жилниң биринчи ейи болсун. ³Силәр Мениң мону йол-йоруқлиримни пүтүн исраил хәлқигә үгитиңлар: Мошу айниң онинчи күни һәр бир аилиниң аилә башлиғи өз аилиси үчүн Худаға қурванлиқ қилишқа бир қой яки өшкә тәйярлисун. ⁴Әгәр аилисидә адәм аз болуп, бир мални йәп болалмиса, уни хошниси билән бирлишип қурванлиқ қилип, гөшини адәм сани вә истимал миқдариға қарап тәхсим қилсиму болиду. ⁵Лекин қурванлиққа ишлитилидиған мал бир яшлиқ мәйипсиз қошқар яки текә болуши керәк. ⁶Пүтүн исраил аилилири талланған мални мошу айниң он төртинчи күнигичә яхши сақлап, шу күни кәчтә сойсун. ⁷Андин униң қенидин бир аз елип, мал йейилгән өйниң ишигиниң беши вә кешигигә сүркәп қойсун. ⁸Шу кечиси гөшни кавап қилип, аччиқ-чүчүк көктат вә петир нан билән йесун. ⁹Гөшни хам пети яки суда пиширип йемәй, пүтүн мални бешидин туйиғиғичә ич бағри билән қошуп кавап қилип йесун. ¹⁰Ешип қалғинини әтисигә қалдурмай, шу кечила көйдүрүвәтсун. ¹¹Гөшни йегән вақтиңларда, худди сәпәргә тәйярланғандәк белиңларни чиң бағлап, чоруғуңларни кийип, қолуңларға һасаңларни тутуп чапсан йәңлар. Бу Пәрвәрдигар өтүп кетидиған күндур.

¹²У кечиси Мән пүтүн Мисирни кезип, мәйли адәм яки малниң болсун, тунҗа әркәклириниң һәммисини өлтүримән. Мисирниң барлиқ илаһлириниң үстидин һөкүм қилимән. Чүнки Мән Пәрвәрдигардурмән. ¹³Ишик кешәклиридики қан силәр туридиған өйләрниң бәлгүси. Мән бу қанларни көргинимдә, өйлириңларға кирмәй өтүп кетимән. Мисирлиқларни җазалиған вақтимда, силәргә һеч қандақ зиян-зәхмәт йәтмәйду.

«Петир нан» һейти

¹⁴Пәрвәрдигар мундақ деди:

— Силәр бу күнни хатириләп, һәр жили мошу күндә Пәрвәрдигар үчүн һейт өткүзүңлар. Бу силәрниң мәңгүлүк урпи-адитиңлар болсун. ¹⁵Йәттә күнлүк һейт мәзгилидә петир нан йәңлар. Һейтниң биринчи күнила өйлириңлардики хемиртуручни ташлаветиңлар. Чүнки бу йәттә күн ичидә хемиртуруч арилаштурулған һәр қандақ йемәкликни йегән адәм исраиллар қатаридин чиқириветилиду. ¹⁶Һейтниң биринчи вә йәттинчи күнлири бир йәргә җәм болуп ибадәт қилиңлар. Бу икки күндә йемәклик тәйярлаштин башқа һеч қандақ иш қилмаңлар. ¹⁷«Петир нан» һейти өткүзүп туруңлар. Чүнки Мән мошу күни силәрниң һәр қайси қәбилилириңларни топ-топи билән Мисирдин елип чиқимән. «Петир нан» һейтини өткүзүш силәрниң мәңгүлүк урпи-адитиңлар болсун. ¹⁸Һәр жили биринчи айниң он төртинчи күни кәчқурундин башлап жигирмә биринчи күни кәчқурунғичә, петир нан йәңлар. ¹⁹Бу йәттә күн ичидә өйлириңларда хемиртуруч болмисун. Хемиртуруч арилаштурулған һәр қандақ йемәкликни йегән киши, мәйли бу жутниң адими яки яқа жутлуқ болсун, Мениң хәлқим қатаридин чиқириветилиду. ²⁰Қәйәрдә болушуңлардин қәтъий нәзәр, хемиртуруч арилаштурулған һәр қандақ йемәкликни йемәй, петир нан йәңлар.

Тунҗа «Өтүп кетиш» һейти

²¹Муса пүтүн исраилларниң ақсақаллирини чақирип, уларға мундақ деди:

— Һәр бир аилә бирдин мал таллап, уни «Өтүп кетиш» һейтиниң мели сүпитидә сойсун. ²²Қоллириға бир тутам лепәкгүл елип, дастики қурванлиқ қилинған малниң қениға чилап, уни ишиклириниң беши вә кешигигә сүркисун. Әтиси әтигәнгичә һеч ким ишиктин чиқмисун. ²³Чүнки Пәрвәрдигар мисирлиқларни һалак қилиш үчүн бу зиминни кезиду. У ишик беши вә кешигидики қанни көргинидә, харап қилғучи периштәниң өйлириңларға кирип силәрни өлтүрүшигә йол қоймайду. ²⁴Силәр вә әвлатлириңлар бу қаидигә мәңгү әмәл қилиңлар. Бу силәрниң мәңгүлүк урпи-адитиңлар болсун. ²⁵Силәр Пәрвәрдигар беришкә вәдә қилған зиминға барғиниңлардиму, бу һейт мәрасимиға әмәл қилиңлар. ²⁶Әгәр пәрзәнтлириңлар силәрдин: «Бу қандақ мәрасим?» дәп сориса, ²⁷силәр: «Бу «Өтүп кетиш» күнини хатириләш үчүн, Пәрвәрдигарға атилип қилинған қурванлиқ мәрасимидур. Чүнки Пәрвәрдигар Мисирда мисирлиқларниң җенини алған кечидә у биз исраилларниң өйлиридин өтүп кетип, мисирлиқларни өлтүрүп, аилилиримизни сақлап қалған», дәңлар.

Исраиллар бу сөзләрни аңлап, башлирини егип Худаға сәҗдә қилишти. ²⁸Андин улар берип, Пәрвәрдигарниң Муса билән Һарунға қилған әмри бойичә иш қилди.

Тунҗа туғулған әркәкләрниң өлтүрүлүши

²⁹Шу күни йерим кечидә Пәрвәрдигар тәхттә олтарған падишаниң тунҗисидин тартип таки әң әрзимәс зиндандики мәһбусларниң тунҗисиғичә болған мисирлиқларниң тунҗа оғуллириниң һәм­мисиниң җенини алди, шундақла тунҗа туғулған малларниму өлтүрди. ³⁰У кечә Мисир падишаси, униң әмәлдарлири вә пүтүн мәмликәт пухралири орнидин туруп, қаттиқ жиға-зар қилишти. Чүнки адәм өлмигән бирму аилә йоқ еди. ³¹У кечә Мисир падишаси Муса билән Һарунни чақиртип, уларға:

— Дәрһал кетиңлар! Силәр һәммә исраилларни башлап, жутумдин тез чиқип кетиңлар. Тәливиңлар бойичә берип Пәрвәрдигариңларға ибадәт қилиңлар. ³²Кала, қой, өшкилириңларниму елип кетиңлар. Маңиму хәйирлик дуа қилип қоюңлар, — деди.

³³Мисирлиқлар исраилларни өз жутидин чапсан кетишкә алдират­ти. Улар:

— Силәр чиқип кәтмисәңлар, биз өлүп түгәйдикәнмиз, — дейишти. ³⁴Шуниң билән исраиллар петир хемирларни тәңниләргә селип, кийим-кечәклири билән йөгәп, мүрисигә қоюп елип меңишти. ³⁵Улар йәнә Мусаниң тапилиғини бойичә мисирлиқлардин алтун-күмүч зенәт буюмлар вә кийим-кечәкләрни сорап елишти. ³⁶Пәрвәрдигар мисирлиқларни исраилларни йеқин көридиған қилип қойған еди. Шуңа улар мисирлиқлардин немә сориса, шуни бәрди. Шундақ қилип, исраиллар мисирлиқларниң байлиқлирини елип кәтти.

Исраилларниң Мисирдин чиқип кетиши

³⁷Исраиллар Рәмис шәһиридин Суккот шәһиригә қарап пиядә йолға чиққинида, аяллар билән балиларни һесапқа алмиғанда, пәқәт әрләрла алтә йүз миң киши еди. ³⁸Көплигән ят қәбилиликләрму уларға қошулуп, нурғун кала-қойлирини елип биллә меңишти. ³⁹Улар Мисирдин елип кәлгән хемирлардин петир нан қилди. Чүнки улар Мисирдин тез чиқип кетишкә мәҗбур болғачқа, хемир көптүрүп, йемәклик тәйярливелишқа үлгирәлмигән еди.

⁴⁰Исраиллар Мисирда җәми төрт йүз оттуз жил турди. ⁴¹Дәл төрт йүз оттуз жил тошқан күни Пәрвәрдигарниң хәлқи исраилларниң һәр қайси қәбилилири Мисирдин чиқти. ⁴²Шу күни кечидә Пәрвәрдигар Өзи уларни Мисирдин муһапизәт қилип елип чиққан еди. Шуңа исраиллар бу кечини Пәрвәрдигарға атап, әвлаттин әвлатқичә һәр жили хатириләйдиған болди.

«Өтүп кетиш» һейтиниң қаидә-түзүми

⁴³Пәрвәрдигар бурун Муса билән Һарунға мундақ дегән еди:

— «Өтүп кетиш» һейтиниң қаидә-түзүмлири монулардин ибарәт: «Өтүп кетиш» һейтиниң қурванлиқ гөшини ят қәбилиликләр йемисун. ⁴⁴Лекин силәр сетивалған һәм хәтнә қилдурған қуллар йесә болиду. ⁴⁵Өйүңларда вақитлиқ туруватқан ятлар вә чакарлар уни йесә болмайду. ⁴⁶Қойниң гөши ташқириға елип чиқилмай, өйниң ичидила йейилсун. Қойниң бир тал сүйигиму сундурулмисун. ⁴⁷Пүтүн исраил хәлқи бу қаидә-түзүмләргә риайә қилсун. ⁴⁸Әгәр араңларда олтиридиған ят қәбилиликләр Пәрвәрдигарға ибадәт қилай дәп, бу һейтни өткүзүшни халиса, алди билән өз аилисидики пүтүн әрләрни хәтнә қилдурсун. Шундақ қилғанда, улар исраилларға охшаш бу һейтни өткүзәләйду. Лекин хәтнә қилинмиғанлар қойниң гөшини йемисун. ⁴⁹Мәйли исраиллар болсун, мәйли исраиллар арисида олтиридиған ят қәбилиликләр болсун, һәммиси мана шу қаидә-түзүмләргә әмәл қилиши лазим.

⁵⁰Исраиллар Пәрвәрдигарниң Муса билән Һарунға буйруған қаидә-түзүмлиригә әмәл қилди. ⁵¹Пәрвәрдигар мана шу күни исраил­ларниң һәр қайси қәбилилирини Мисирдин елип чиқти.

13

Тунҗа туғулғанни Худаға аташ

¹Пәрвәрдигар бурун Мусаға:

²— Силәр тунҗа оғлуңларни вә тунҗа туғулған әркәк мални Маңа атаңлар. Чүнки исраилларниң тунҗа оғуллири вә тунҗа туғулған әркәк маллири Маңа мәнсүптур, — дегән еди.

³Муса исраил хәлқигә мундақ деди:

— Бу күнни есиңларда чиң тутуңлар. Чүнки бу күн силәр қуллуқта яшиған Мисир зиминидин йолға чиққан күн. Бу күн Пәрвәрдигар зор қудрити билән силәрни у йәрдин елип чиққан күндур. Шуңа силәр һәр жили бу күни хемиртуруч арилаштурулған һәр қандақ йемәкликни йемәңлар. ⁴Силәр Мисирдин йолға чиққан бу күн зираәтләр бих чиқарған баш баһардики бир күндур. ⁵Пәрвәрдигар силәрни қананлар, хитлар, аморлар, һивилар вә йәбусларниң зимин­лириға елип барғандин кейин, силәр һәр жили мошу вақитта бу күнни мубарәкләп һейт өткүзүңлар. Чүнки сүт вә һәсәл еқип туридиған бу үнүмлүк зиминни Пәрвәрдигар силәргә беридиғанлиғи тоғрисида әҗдатлириңларға қәсәм бәргән. ⁶Һейт мәзгилидә йәттә күнгичә петир нан йәңлар. Йәттинчи күни Пәрвәрдигар үчүн алаһидә ибадәт мәрасими өткүзүңлар. ⁷Бу йәттә күн ичидә петир нан йәңлар. Араңларда, һәтта зимин тәвәлигиңлардиму хемиртуруч болмисун. ⁸Һейт күнлири силәр пәрзәнтлириңларға бу һейтниң силәрниң Мисирдин айрилған вақтиңларда Пәрвәрдигар көрсәткән пүтүн мөҗүзиләрни әсләш үчүн өткүзүлидиғанлиғини чүшәндүрүңлар. ⁹Пәрвәрдигарниң йол-йоруқлирини һемишәм еғиздин чүшәрмәслигиң­лар үчүн, бу һейт худди қолуңларға яки пешанәңларға чекип қоюлған бәлгүдәк силәргә әслитип туриду. Чүнки Пәрвәрдигар зор қудрити билән силәрни Мисирдин елип чиқти. ¹⁰Шуңа силәр һәр жили мән бәлгүлигән мошу вақитта бу һейтни өткүзүңлар.

¹¹Пәрвәрдигар силәргә вә силәрниң әҗдатлириңларға вәдә қилғини­дәк, у силәрни қананлиқларниң зиминиға елип келип, у йәрни силәргә тәғдим қилғандин кейин, ¹²силәр тунҗа туғулғанни Пәрвәрдигарға атишиңлар лазим. Пүтүн тунҗа оғул вә чарва малларниң тунҗиси Пәрвәрдигарға мәнсүп болсун. ¹³Силәр тунҗа әркәк тәхәйниң орниға қой қурванлиқ қилсаңларму болиду. Әгәр ундақ қилмисаңлар, тәхәйниң бойнини сундуруп қурванлиқ қилиңлар.^* Лекин тунҗа оғуллириңларни чоқум төләм берип қайтурувелиңлар. ¹⁴Кәлгүсидә оғуллириңлар: «Буниң мәнаси немә?» дәп сориса, силәр: «Пәрвәрдигар зор қудрити билән бизни Мисирдики қуллуқтин қутулдуруп чиққан. ¹⁵У чағда Мисир падишаси җаһиллиқ қилип, бизни чегаридин чиқармиған еди. Шуңа Пәрвәрдигар мисирлиқларниң тунҗа оғулли­рини вә һайванлириниң тунҗа әркәк балилирини һалак қилди. Шу сәвәптин биз пүтүн чарва маллиримизниң тунҗа әркәк балилирини Пәрвәрдигарға атап қурванлиқ қилимиз. Бирақ тунҗа оғуллиримизни төләм берип қайтурувалимиз. ¹⁶Бизниң бу қаидигә әмәл қилишимиз худди қолумизға яки пешанимизгә чекип қоюлған бәлгү мәлум нәрсини бизгә әслитип турғанға охшаш, бизниңму Пәрвәрдигарниң зор қудрити билән бизни Мисирдин елип чиққанлиғини әсләп турушимиз үчүндур», дәп җавап бериңлар.

Булут түврүги вә от түврүги

¹⁷Мисир падишаси исраилларни қоюп бәргән вақитта, гәрчә уларниң филистинликләр зимини билән меңиши баридиған җайға йеқин болсиму, Худа уларни у йолға башлимиди. Чүнки Худа: «Хәлқим җәңгә учрап қалса, бәлким пушайман қилип, Мисирға қайтип кетиши мүмкин», дәп ойлиған еди. ¹⁸Шуниң үчүн Худа уларни жирақ йол билән чөлдин өткүзүп, Қизил деңиз тәрәпкә башлап маңди. Исраиллар Мисирдин чиққанда, қураллинип җәңгә тәйяр болуп маңған еди.

¹⁹Муса Йүсүпниң җәсәт-сүйигиниму елип маңди. Чүнки Йүсүп өз қан-қериндашлири болған исраилниң оғуллири алдида: «Худа силәрни чоқум қутқузиду. Шу чағда силәр чоқум мениң җәсәт-сүйигимни биллә елип кетиңлар», дәп уларни қәсәм қилдурған еди.

²⁰Исраиллар Суккот шәһиридин чиқип, чөлниң бойидики Әтам дегән йәрдә чедирлирини тикти. ²¹Пәрвәрдигар күндүзи булут түврүги арқилиқ уларға йол башлиса, кечиси от түврүги арқилиқ уларниң йолини йорутти. Шундақ қилип, улар кечә-күндүз маңалай­диған болди. ²²Пәрвәрдигар күндүзи булут түврүгини, кечиси от түврүгини хәлиқтин айривәтмиди.

14

Исраилларниң Қизил деңиздин өтүши

¹Пәрвәрдигар Мусаға:

²— Сән исраилларға ейтқин, улар кәйнигә бурулуп, Мигдол шәһири билән деңиз арилиғидики Пи-Һаһирот дегән йәрниң йенида қонуп, чедирлирини Баал-Сәфонға қаритип деңиз бойида тиксун. ³Буниң билән Мисир падишаси «Исраиллар айлинип жүрүп, ахир йолдин адишип чөлдә қамилип қалди», дәп ойлисун. ⁴Мән уни җаһиллаштуримән. Шуниң билән у силәрниң кәйниңлардин қоғлайду. У чағда Мән Мисир падишаси билән униң қошунини йеңимәндә, һәммә адәм Мениң қанчилик улуқлуғумни билиду. Мисирлиқларму Мениң Пәрвәрдигар екәнлигимни тонуп йетиду, — деди. Исраиллар Худаниң буйруғини бойичә у йәрдә чедирлирини тикти.

⁵Мисир падишаси «Исраиллар қечип кәтти» дегән хәвәрни аңлап, әмәлдарлири билән биллә қарарини өзгәртип:

— Биз немә үчүн шунчә ахмақлиқ қилдуқ? Биз исраилларниң қечип кетишигә йол қоюп, нурғун қулдин мәһрум қаптуқ! — дейишти. ⁶Шуниң билән Мисир падишаси шаһанә җәң һарвусини тәйяр қилдуруп, қошунини башлап йолға чиқти. ⁷Мисирдики барлиқ җәң һарвулиридин сирт, у йәнә талланған алтә йүз җәң һарвусиниму елип маңди. Һәр бир җәң һарвусиниң ләшкәр башлиғи бар еди. ⁸Пәрвәрдигар Мисир падишасини җаһиллаштурди. Буниң билән падиша Мисирдин ғалибә билән чиқип кетиватқан исраилларниң кәйнидин қоғлиди. ⁹Мисир қошуни, җүмлидин җәң һарвулири, атлиқ ләшкәрләр вә пиядә ләшкәрләр исраилларни таки Қизил деңиз бойидики улар чедир қурған җайғичә тохтимай қоғлап барди. У йәр Пи-Һаһиротниң йенида болуп, Баал-Сәфонниң қарши тәрипидә еди.

¹⁰Исраиллар Мисир падишаси вә униң қошуниниң уларни қоғлап кәлгәнлигини көрүш билән интайин қорқуп, Пәрвәрдигарға пәрият қилди. ¹¹Улар Мусаға:

— Бизни Мисирдин бу йәргә елип кәлгиниңиз немиси? Бизни чөл-баяванда өлсун демәкчимусиз? Һәҗәва, Мисирда биз ятқидәк гөрму тепилмасмиди? ¹²Өз вақтида биз сизгә: «Болди қилиң, Мисирда қул болсақ болайли», демигәнмидуқ?! Қул болуш һаман чөлдә өлгәндин яхши әмәсмиди?! — дейишти.

¹³Бирақ Муса уларға:

— Қорқмаңлар, тәврәнмәңлар! Бүгүн силәр Пәрвәрдигарниң силәрни қандақ қутқузидиғанлиғини көрисиләр. Силәр бүгүн көргән мисирлиқларни иккинчи көрмәйсиләр. ¹⁴Пәрвәрдигар силәр үчүн җәң қилиду. Силәр шүк туруңлар, — дәп җавап қайтурди.

¹⁵Пәрвәрдигар Мусаға:

— Маңа йелинма! Исраилларға «Меңиңлар», дәп буйруғин. ¹⁶Андин тайиғиңни деңизға қаритип шилтиғин. Шундақта деңиз сүйи иккигә бөлүнидудә, исраиллар қуруқ йәрдин меңип өтәләйду. ¹⁷Мән мисирлиқларни җаһиллаштуримән. Шуниң билән улар силәрниң арқаңлардин қоғлайду. Буниң билән Мән Мисир падишаси, униң ләшкәрлири, җәң һарвулири вә атлиқ ләшкәрлири үстидин ғалибә қилимән. Шундақ қилип, һәммә адәм Мениң қанчилик улуқлуғумни билиду. ¹⁸Мән уларни мәғлуп қилғинимда, улар Мениң Пәрвәрдигар екәнлигимни билиду, — деди.

¹⁹Исраилларниң алдида йол башлап меңиватқан Худаниң периш­тәси әнди уларниң кәйнигә өтти. Булут түврүгиму кәйнигә өтүп, ²⁰мисирлиқлар билән исраилларниң оттурисиға берип тохтиди. Булут мисирлиқларға қараңғулуқ чүшәрди, лекин исраилларни йорутти. Шуңа Мисир қошуни исраилларға кечичә йеқин келәлмиди.

²¹Муса деңизға қолини шилтиди. Пәрвәрдигар бир кечә қаттиқ шәриқ шамили чиқирип, деңиз сүйини кәйнигә яндурди. Деңиз сүйи иккигә бөлүнүп қуруқлуқ пәйда болди. ²²Исраиллар деңиз оттурисидики қуруқлуқтин меңип, деңиздин өтти. Сулар егиз тамдәк көтирилгән һалда уларниң икки тәрипидә туратти. ²³Мисирлиқлар, җүмлидин падишаниң җәң һарвулири вә атлиқ ләшкәрлири уларни қоғлап, деңиздики қуруқ йолға кирди. ²⁴Таң сүзүләй дегәндә, Пәрвәрдигар от вә булут түврүги ичидин Мисир қошуниға қарап, уларни қалаймиқан қиливәтти. ²⁵Уларниң җәң һарвулириниң чақлири чүшүп қелип, улар давамлиқ меңишқа амалсиз қалди. Мисирлиқлар:

— Пәрвәрдигар исраилларға ярдәм қилип, бизни мәғлуп қилди. Тез қачайли! — дейишти.

²⁶Пәрвәрдигар Мусаға:

— Деңизға қолуңни узарт, бөлүнгән су әслигә кәлсун. Мисирлиқ­лар вә уларниң җәң һарвулири, атлиқ ләшкәрлири суға ғәриқ болсун, — деди. ²⁷Бу таң атқан вақит болуп, Муса қолини деңизға қаритип шилтиди. Буниң билән су йәнә әслигә қайтти. Мисирлиқлар икки тәрәптин келиватқан суниң ичидин қачти. Лекин Пәрвәрдигар уларни деңизда һалак қиливәтти. ²⁸Деңиз сүйи әслигә қайтип, исраилларни қоғлиған пүтүн җәң һарвулири, атлиқ ләшкәрләр вә пүтүн Мисир қошунлириниң бириниму қалдурмай ғәриқ қиливәтти. ²⁹Лекин исраиллар қуруқ җай билән деңиздин өткәндә, су худди икки тамдәк көтирилип, икки тәрәпкә бөлүнди. ³⁰Исраиллар деңиз бойида мисирлиқларниң җәсәтлирини көргинидә, Пәрвәрдигарниң өзлирини уларниң қолидин қутқузғанлиғини билди. ³¹Исраиллар Пәрвәрдигарниң зор қудрити билән мисирлиқларни мәғлуп қилған­лиғини көрүп, Пәрвәрдигардин қорқти вә Униңға ишәнди. Униң хизмәткари болған Мусағиму ишәнди.

15

Мусаниң Худаға мәдһийә ейтиши

¹Шу чағда Муса билән исраиллар Пәрвәрдигарни мәдһийиләп, мундақ нахша ейтти:

«Пәрвәрдигарға һәмдусана ейтимән, чүнки У шанлиқ ғалибә қучти,

Җәң һарвулири вә атлиқларни деңизға ғәриқ қилди.

²Пәрвәрдигар мениң қудритим, мениң нахшам, У мени қутулдурди.

У мениң Худайимдур, шуңа махтаймән Уни,

У атам ибадәт қилған Худадур, шуңа мәдһийиләймән Уни.

³Пәрвәрдигар җәңчидур, «Мәңгү Бар Болғучи» Униң нами,

⁴Деңизға ғәриқ қилди У Мисир қошуни һәм җәң һарвулирини,

Қизил деңизға ғәриқ қилди У уларниң алий ләшкәр башлиқлирини.

⁵Чоңқур деңиз жутти уларни,

Улар таштәк деңизға чөкти.

⁶Сениң оң қолуң, әй Пәрвәрдигар, қудрәттә камал тапти,

Шуңа Сән, әй Пәрвәрдигар, тар-мар қилдиң дүшминиңни.

⁷Чәксиз һәйвитиң йәр билән йәксән қилди Саңа қарши чиққанларни,

Қәһәр-ғәзивиң самандәк өртиди уларни.

⁸Күчлүк тиниғиңдин сулар тамдәк тиклинип,

Деңиз теги қуруқлуққа айланди.

⁹Дүшмән: ‹ Уларни қоғлап тутимән ›, дәп җар салди.

‹ Мал-мүлкини олҗа елип, қиличлап йоқитип дәрдимни алимән ›, деди.

¹⁰Бирақ у чағда Сән боран чиқирип, деңизға ғәриқ қилдиң уларни.

Улар гоя қоғушундәк суниң тегигә чөкти.

¹¹Әй Пәрвәрдигар, аләмдә нәдә болсун Сәндәк бир Илаһ?

Кимдә болсун Сәндикидәк һәйвәт, улуқ шан-шәрәп?

Кимму Саңа охшаш көрситәлисун мөҗүзә-карамәт?

¹²Оң қолуңни созған едиң, зимин жутти дүшминиңни.

¹³Меһриң билән йетәкләйсән қутулдурған хәлқиңни,

Муқәддәс маканиңға башлап келисән қудритиң билән уларни.

¹⁴Буларни аңлиса титирәк басар җими аләмни,

Вәһимә басар филистин хәлқини.

¹⁵Идомниң әмирлири қорқушуп кетәр,

Моабниң батурлирини һәм титирәк басар.

Қананлиқларму вәһимигә чүшәр,

¹⁶Уларға дәһшәт вәһимә чүшәр.

Көргинидә, әй Пәрвәрдигар, зор қудритиңни,

Қуллуқтин қутқузған хәлқиң өтүп болғичә улар алдидин,

Улар тиңирқап турушуп қалар.

¹⁷Башлап келип уларни Өз теғиңға,

У йәрдә уларни көчәт қилип йетиштүрәрсән.

Сән Пәрвәрдигар таллиған макандур у,

Муқәддәс туралғуни у йәрдә саларсән.

¹⁸Әбәдил-әбәт Падиша болғайсән, әй Пәрвәрдигар!»

¹⁹Мисирниң җәң һарвулири вә атлиқ ләшкәрлири деңиздики қуруқ йолға киргәндә, Пәрвәрдигар деңиз сүйини бирләштүрүп, уларни суға ғәриқ қиливәткән еди. Бирақ исраиллар болса, деңизниң оттурисидики қуруқ йәрдин меңип деңиздин өтүп кәткән еди. ²⁰Һарунниң һәдиси Мәрийәм пәйғәмбәр қолиға дап тутқан еди, нурғун аялларму униң билән биллә дап челип, уссул ойнашти. ²¹Мәрийәм Худани мәдһийиләп, уларға мундақ нахша ейтип бәрди:

«Пәрвәрдигарға һәмдусана болғай, чүнки У шанлиқ ғалибә қучти.

Җәң һарвулири вә атлиқларни деңизға ғәриқ қилди».

Мараһтики аччиқ су

²²Кейин Муса исраилларни Қизил деңиздин башлап, Шур чөлигә елип кәлди. Улар чөлдә уда үч күн меңип, су тапалмай, ²³ахир Мараһқа йетип кәлди. У йәрниң сүйи аччиқ болуп, ичкили болматти. Шуңа у йәр Мараһ^* дәп аталди.

²⁴Халайиқ Мусадин:

— Немә ичимиз? — дәп, униңға наразилиқ билдүрди. ²⁵Муса Пәрвәрдигарға йелинип тәләп қилған еди, Пәрвәрдигар униңға бир шахни көрсәтти. У шахни суға ташлиған еди, аччиқ су ичкили болидиған татлиқ суға айланди.

Пәрвәрдигар уларни синаш үчүн, у йәрдә уларға Өз тәләп вә шәртлирини елан қилди. ²⁶Пәрвәрдигар:

— Әгәр силәр Пәрвәрдигар Худа болған Мениң сөзүмгә қулақ селип, Мениң нәзәримдики дурус ишларни қилип, Мениң әмир-пәрманлиримға толуқ әмәл қилсаңлар, у чағда Мән мисирлиқларға кәлтүргән кесәлләрни силәргә кәлтүрмәймән. Мән силәргә шипалиқ беридиған Пәрвәрдигардурмән, — деди.

²⁷Андин кейин улар Елим дегән йәргә йетип кәлди. У йәрдә он икки булақ, йәтмиш түп хорма дәриғи бар еди. Шуңа улар су бойида чедирлирини тикти.

16

Манна билән бөдүнә

¹Пүтүн исраиллар Елим дегән йәрдин жүрүп кәтти. Улар Мисирдин кетип бир йерим айдин кейин, Елим билән Синай теғиниң арилиғидики Сийн чөлигә йетип барди. ²Чөлдә улар Муса билән Һарунға наразилиқ билдүрүп, ³уларға:

— Пәрвәрдигар бизни Мисирда өлтүрүвәткән болсиму болар екән. У йәрдә һеч болмиғанда қазанни чөрәдәп олтирип, гөш вә башқа йемәкликләрни тойғидәк йәттуқ. Лекин силәр бизни чөлгә елип келип, бу йәрдә ачлиқтин өлтүрмәкчи болуватисиләр, — дейишти.

⁴Буниң билән Пәрвәрдигар Мусаға:

— Мән асмандин йемәклик яғдуримән. Исраиллар һәр күни чиқип шу күнлүк озуғини жиғивалсун. Бу арқилиқ Мән уларни синап, уларниң йол-йоруқлиримға бойсунған яки бойсунмиғанлиғиға қараймән. ⁵Һәр һәптиниң алтинчи күни кәлгәндә, улар икки күнлүк озуқни жиғивалсун, — деди.

⁶Шуңа Муса билән Һарун исраилларға:

— Бүгүн кечә силәрни Мисирдин елип чиққучиниң Пәрвәрдигар екәнлигини билисиләр. ⁷Әтә әтигәндә Пәрвәрдигарниң улуқлу­ғини көрисиләр. Рәнҗигәнлигиңлар Униң қулиғиға йәтти. Силәр­ниң наразилиғиңлар Униңға қаритилғандур. Бизгә қарши наразилиқ билдүргидәк биз ким едуқ? ⁸Пәрвәрдигар кәчтә силәргә гөш бериду. Әтигәндә силәрни тойғидәк нан билән тәминләйду. Чүнки У силәрниң рәнҗигәнлигиңларни аңлиди. Силәрниң биздин рәнҗигиниңлар, әмәлиятта Пәрвәрдигардин рәнҗигәнлигиңлардур! — деди.

⁹Андин Муса Һарунға:

— Сән берип, пүтүн халайиққа: «Пәрвәрдигарниң алдиға жиғилиң­лар, чүнки У силәрниң наразилиғиңларни аңлиди» дегин, — деди. ¹⁰Һарун пүтүн халайиққа гәп қиливатқан вақтида, улар чөллүккә қариведи, Пәрвәрдигарниң парлақ нуриниң булутлар арисида чақнап турғанлиғини көрди. ¹¹Шу чағда Пәрвәрдигар Мусаға мундақ деди:

¹²— Мән исраилларниң рәнҗигәнлигини аңлидим. Сән уларға: «Худа ‹ Кәчқурун гөш, әтигәндә тойғидәк нан йәйсиләр. Буниң билән силәр Мениң Пәрвәрдигариңлар Худа екәнлигимни билисиләр › деди», дегин.

¹³Кәчқурун сан-санақсиз бөдүнә учуп келип, пүтүн қараргаһни қаплиди. Әтиси сәһәрдә қараргаһниң әтрапидики йәр йүзигә шәбнәм чүшкән еди. ¹⁴Шәбнәм парланғандин кейин, чөллүкниң йәр йүзидә непиз бир қәвәт қирудәк нәрсә көрүнди. ¹⁵Исраиллар буниң немә екәнлигини билишәлмәй, бир-биридин:

— Бу немиду? — дәп сорашти.

Муса уларға:

— Бу болса, Пәрвәрдигар силәргә ата қилған йемәклик. ¹⁶Пәрвәр­дигар һәр бириңларни өз еһтияҗиға қарап, һәр аилә киши бешиға икки қачидин жиғивалсун, дәп буйруған, — деди.

¹⁷Исраиллар Худаниң әмри бойичә иш қилди. Бәзиләр көпирәк жиғивалди, бәзиләр азирақ жиғивалди. ¹⁸Көпирәк «Қиру» жиғивал­ғанларниң ешип қалмиди, аз жиғивалғанларниңму кемип қалмиди. Һәммисиниң жиғивалғини өз еһтияҗиға дәлму-дәл еди. ¹⁹Муса уларға:

— Йемәкликни иккинчи күнигә ашуруп қоюшқа рухсәт йоқ, — деди. ²⁰Лекин бәзиләр Мусаниң сөзини аңлимай, әтиси әтигәнгә бир аз ашуруп қойди. Бирақ ашуруп қоюлған йемәкликниң һәммиси қурутлап сесип кәтти. Шуниң билән Муса уларға хапа болди.

²¹Һәммә адәм һәр күни әтигәндила чиқип, өзигә еһтияҗлиқ йемәклик жиғивалатти. Чүнки күн қизиған вақитта йемәклик ерип кетәтти. ²²Алтинчи күни улар икки һәссә артуқ, йәни һәр киши төрт қачидин йемәклик жиғивалди. Хәлиқ ичидики ақсақаллар бу ишни Мусаға мәлум қилди. ²³Муса уларға:

— Пәрвәрдигар: «Әтә дәм елиш күни. Бу күн Пәрвәрдигарға атилиши керәк. Бүгүн отта қақлап вә суда қайнитип пиширидиған­лириң­ларни халиғиниңларчә пишириңлар. Ешип қалғинини әтигә қалдуруңлар», дәп буйруған, — деди. ²⁴Улар Мусаниң тапшуруғи бойичә ешип қалған йемәкликләрни иккинчи күнигә қалдурғинида, қурутлапму қалмиди, сесипму қалмиди. ²⁵Муса уларға:

— Бүгүн мошу йемәкликләрни йәңлар. Чүнки Пәрвәрдигарға атилидиған дәм елиш күнидә силәр йәрдин һеч қандақ йемәклик тапалмайсиләр. ²⁶Силәр чоқум алтә күн ичидә йемәклик жиғивелиң­лар, йәттинчи күни дәм елиш күни болуп, бу күни һеч нәрсә тапалмайсиләр, — деди.

²⁷Йәттинчи күни бәзиләр йәнила йемәклик жиққили чиққан еди. Лекин улар һеч нәрсә тапалмиди. ²⁸Пәрвәрдигар Мусаға:

— Бу хәлиқ һелиғичә Мениң әмир-пәрманлиримни рәт қилива­тамду? ²⁹Есиңларда тутуңларки, Мән болсам Пәрвәрдигар­дурмән. Мән силәргә дәм елиш күнини ата қилдим. Шу сәвәптин алтинчи күни силәргә икки күнлүк йемәклик бәрдим. Йәттинчи күни һәммә адәм сиртқа чиқмай, өйидә олтарсун, — деди. ³⁰Шуңа исраиллар йәттинчи күни иш қилмай дәм елишти.

³¹Исраиллар бу йемәкликни манна дәп атиди. У ашкөкиниң уруғиға охшаш ақ рәңлик болуп, тәми һәсәл қошулған нанға охшатти. ³²Муса уларға:

— Пәрвәрдигар бизгә: «Әвлатлириңларниң Мениң силәрни Мисирдин елип чиқип, чөл-баяванда йемәклик билән тәминлигән­лигимни билиши үчүн маннидин икки қача сақлап қоюңлар» дегән, — деди ³³вә Һарунға:

— Бир комзәккә икки қача кәлгидәк манна елип, әвлатлиримизға сақлап қоюш үчүн, уни Пәрвәрдигарниң һозурида қоюп қойғин, — деди. ³⁴Вақти кәлгәндә, Һарун Пәрвәрдигарниң Мусаға чүшәр­гән әмри бойичә комзәкни келишим сандуғиниң^* ичигә, пәризләр йезилған таш тахтиларниң алдиға қоюп сақлап қойди. ³⁵Исраиллар таки терилғу йери бар болған Қанан зиминиға берип олтирақлаш­қичә, җәми қириқ жил манна йеди. ³⁶(Әйни заманда өлчәм қачиси­ниң сиғими жигирмә литр нәрсә патқидәк еди.)

17

Ғар таштин чиққан су

¹Исраил хәлқи Сийн чөлидин чиқип, Пәрвәрдигарниң йол-йоруғи билән қәдәмму қәдәм сәпәр қилип, Рәфидимдә қонди. Бирақ у йәрдә су йоқ еди. ²Шуңа улар йәнә Мусадин рәнҗип:

— Бизгә ичкили су бәргәйсиз! — деди.

Муса уларға:

— Силәр немишкә рәнҗийсиләр? Немишкә Пәрвәрдигарни синай­си­ләр?— деди.

³Лекин халайиқ интайин уссап кәткәчкә, Мусаға давамлиқ нарази­лиқ билдүрүп:

— Бизни Мисирдин зади немишкә елип чиқтиңиз? Сиз бизни, балилиримизни вә чарва маллиримизни уссизлиқтин өлтүрмәк­чиму? — деди.

⁴Шуниң билән Муса Пәрвәрдигарға йелинип:

— Халайиқни қандақ қилай? Улар мени чалма-кесәк қилип өлтүри­диған йәргә йәтти, — деди.

⁵Пәрвәрдигар Мусаға:

— Сән исраилларниң ақсақаллиридин бир нәччисини елип хәлиқ алдидин өт. Қолуңға Нил дәриясиға урған таяқни еливал. ⁶Мән сениң алдиңда Синай теғидики бир ғар ташниң үстидә туримән. Сән ғар ташни урғиниңда, силәргә ичкили су чиқиду, — деди. Муса исраил ақсақаллириниң алдида шундақ қилғанда, су етилип чиқти. ⁷Муса у йәрни Масса^* вә Мәриба^* дәп атиди. Чүнки исраиллар у йәрдә рәнҗип, Пәрвәрдигарни синимақчи болған еди. Улар: «Пәрвәр­дигар зади аримизда барму-йоқ?» дейишкән еди.

Амаләкләр билән җәң қилиш

⁸Амаләкләр Рәфидимгә келип, исраилларға һуҗум қилди. ⁹Муса Йәшуға:

— Сән әтә амаләкләр билән җәң қилиш үчүн адәм таллиғин. Мән болсам қолумға Худа маңа елип жүрүшкә әмир қилған таяқни тутуп тағниң чоққисида туримән, — деди. ¹⁰Йәшу Мусаниң тапшуруғи бойичә амаләкләр билән җәң қилди. Муса, Һарун вә Хурлар тағниң чоққисиға чиқип җәңни күзәтти. ¹¹Муса қолини көтәрсә, исраиллар үстүн келәтти. Қолини чүшәрсә, амаләкләр үстүн келәтти. ¹²Мусаниң қоллири телип қалғанда, Һарун билән Хур бир ташни йөткәп келип, Мусани униң үстигә олтарғузуп, таки күн патқичә икки йенида Мусаниң қоллирини йөләп турди. ¹³Шундақ қилип, Йәшу амаләкләр қошунини қиличлап, уларниң үстидин ғалибә қилди.

¹⁴Андин Пәрвәрдигар Мусаға:

— Кейинки әвлатларниң бүгүнки ғалибини унтумаслиғи үчүн йезип қалдурғин. Йәшуға амаләкләрни пүтүнләй йоқитиди­ғанлиғимни йәткүзүп қой, — деди. ¹⁵Шуниң билән Муса бир қурван­лиқ суписини ясап, униң намини «Пәрвәрдигар туғумдур», дәп атиди. ¹⁶У:

— Пәрвәрдигарниң туғини егиз көтиримән! Пәрвәрдигар әвлат­тин әвлатқичә амаләкләр билән җәң қилғай, — деди.

18

Йетрониң Мусани зиярәт қилиши

¹Мусаниң қейинатиси — Мидиян роһанийи Йетро, Худаниң Муса вә исраилларға қилған яхшилиқлиридин, йәни Худаниң исраилларни Мисирдин елип чиққанлиғидин хәвәр тапти. ²Муса бурунла аяли вә балилирини қейинатисиниң йениға әвәтивәткән еди. ³Тунҗа оғлиниң исми Гәршом^* болуп, Муса «Мән яқа жутта мусапир болуп турған ят адәм», дәп шу исимни қойған еди. ⁴Иккинчи оғлиниң исми Елийәзәр^* болуп, Муса «Атам ибадәт қилған Худа маңа ярдәм қилип, мени Мисир падишасиниң өлтүрүветишидин қутқузуп қалди», дәп шу исимни қойған еди. ⁵Йетро Мусаниң аяли вә икки оғлини елип, чөллүккә, йәни Муса қараргаһ қилған муқәддәс тағниң йениға кәлди. ⁶У қараргаһқа кириштин бурун, Мусаға өзиниң қизи вә икки нәврисини елип кәлгәнлиги тоғрисида хәвәр йоллиған еди. ⁷Шуңа Муса қейинатисиниң алдиға чиқип, тазим қилип, сөйүшүп көрүшти. Улар өз-ара аманлиқ сорашқандин кейин, Мусаниң чедириға кирди. ⁸Муса униңға Пәрвәрдигарниң исраилларни қутқузуш үчүн Мисир падишаси вә униң пухралириға қилған барлиқ ишлирини ейтип бәрди. У йәнә исраилларниң йол бойи дуч кәлгән қийинчилиқлирини вә Пәрвәрдигарниң уларни қандақ қутқузғанлиғиниму сөзләп бәрди. ⁹Йетро буларни аңлап интайин хошал болди. ¹⁰У:

— Пәрвәрдигарға мәдһийиләр ейтилғай! У силәрни Мисир пади­шаси вә мисирлиқларниң чаңгилидин қутқузуп чиқти. Исраил хәлқини қуллуқтин азат қилди. ¹¹Мән Пәрвәрдигарниң пүткүл илаһлардин улуқлуғини әнди билдим. Чүнки мисирлиқлар исраилларни шу қәдәр харлиғинида, У Өз қудритини көрсәтти, — деди. ¹²Буниң билән Йетро Худаға көйдүрмә қурванлиқ вә башқа қурванлиқларни атиди. Һарун вә исраилларниң һәммә ақсақаллири униң билән биллә Худа алдида қурванлиқ қилинған таамларни йеди.

Йетрониң әқиланә мәслиһити

¹³Әтиси Муса әтигәндин кәчкичә хәлиқ ичидики маҗраларни бир тәрәп қилиш билән мәшғул болди. ¹⁴Бу әһвални көргән Мусаниң қейинатиси Йетро Мусаға:

— Мунчивала халайиқ әтигәндин кәчкичә сениң йол-йоруқ беришиңни күтүп турушса, маҗраларни өзәң ялғуз бир тәрәп қилишиң қандақ гәп? — деди.

¹⁵Муса униңға:

— Халайиқ бу йәргә келип, мәндин Худаниң әмрини сорайду әмәсму?! ¹⁶Икки адәм оттурисида маҗра туғулса, улар мени издәйду. Кимниң һәқ, кимниң наһәқлиғини айрип, Худаниң қануни вә йол-йоруқлирини уларға мән йәткүзимән, — дәп җавап бәрди.

¹⁷Йетро униңға:

— Бундақ қилғиниң яхши әмәс. ¹⁸Бундақ кетивәрсә, өзәңниму, әтрапиңдики қериндашлириңниму чарчитип қойисән. Бунчивала көп жүкни өз үстүңгила еливалсаң, өзәң ялғуз һәл қилип болалмай­сән. ¹⁹Мән саңа мәслиһәт берәй, Худаму сениң билән биллә болиду. Сән давамлиқ хәлиққә вәкиллик қилип, Худа алдиға берип, хәлиқ арисидики маҗраларни Худаға мәлум қил. ²⁰Худаниң қануни вә йол-йоруқлирини хәлиққә үгитип, уларға қандақ яшашни вә уларниң қандақ борчи барлиғини уқтурғин. ²¹Буниңдин башқа, йәнә җамаәт ичидин қабилийәтлик, Худаға садақәтмән, ишәнчлик вә пара йемәйдиған кишиләрни таллап, миң беши, йүз беши, әллик беши вә он беши қилип тайинлиғин. ²²Уларға хәлиқ ичидики даваларни өз вақтида сорашни тапшурғин. Улар қийинирақ даваларда сениң алдиңға келип, ушшақ-чүшәк маҗраларни өзлири бир тәрәп қилса болиду. Шундақ болғанда, улар сениң вәзипәңни орунлишип, жүкүңни йениклитиду. ²³Әгәр сән Худаниң йол-йоруғи бойичә шундақ қилсаң, хәлиқниң дегән йеридин чиқалайсән. Хәлиқниң маҗралириму тез һәл болиду, — деди.

²⁴Муса қейинатисиниң мәслиһитини қобул қилип, униң дегини бойичә иш қилди. ²⁵У исраиллар ичидин қабилийәтлик кишиләрни таллап, миң беши, йүз беши, әллик беши вә он беши қилип тайинлиди. ²⁶Улар җамаәтниң дава ишлирини өз вақтида сорайдиған болди. Ушшақ-чүшәк маҗраларни өзлири бир тәрәп қилип, қийинирақ даваларда болса, Мусадин йол-йоруқ сорашти.

²⁷Кейин Йетро Муса билән хошлишип жутиға қайтти.

19

Исраиллар Синай теғида

¹Исраиллар Мисирдин чиқип дәл икки ай болған күни Синай чөлигә йетип келип, ²Синай теғи бағрида чедир тикти. Улар Рәфидимдин йолға чиқип, бу йәргә кәлгән еди. ³Муса Худаниң һозурида болуш үчүн таққа чиқти. Пәрвәрдигар тағдин Мусаға җараңлиқ авазда мундақ деди:

— Яқупниң әвлатлири болған исраилларға мону сөзлиримни ейтқин: ⁴«Силәр Мән Пәрвәрдигарниң мисирлиқларни қандақ бир тәрәп қилғанлиғимни көрдүңлар. Мән худди ана бүркүт балилирини дүмбисигә миндүрүп елип жүргәндәк, силәрни йенимға елип кәлдим. ⁵Шуңа әгәр силәр Маңа бойсунуп, келишимимгә әмәл қилсаңлар, нурғунлиған хәлиқләр арисидин силәрни Маңа мәнсүп қиммәтлик хәлиқ қилимән. Чүнки пүтүн дуния Маңа тәвә. ⁶Силәр Мениң падишалиғимниң роһанийлири вә Маңа аталған хәлиқ болисиләр». Жуқуриқи сөзлиримни исраилларға йәткүзүп қойғин.

⁷Буниң билән Муса тағдин чүшүп, хәлиқ ичидики ақсақалларни жиғип, Пәрвәрдигар униңға буйруған сөзләрни уларға йәткүзди. ⁸Улар бирдәк:

— Биз чоқум Пәрвәрдигарниң дегини бойичә иш қилимиз, — деди. Муса таққа чиқип, уларниң җававини Пәрвәрдигарға йәткүзди.

⁹Пәрвәрдигар Мусаға:

— Мән қоюқ булут ичидә сениң йениңға келимән. Сениң билән қилишқан сөһбитимизни хәлиқ аңлап туриду. Шуниң билән улар һәр дайим саңа ишиниду, — деди.

Муса исраилларниң җававини Пәрвәрдигарға йәткүзгәндин кейин, ¹⁰Пәрвәрдигар униңға:

— Сән хәлиқниң йениға берип, уларни бүгүн вә әтә өзлирини Маңа атап, кийим-кечәклирини тазилашқа чақир. ¹¹Өгүнлүккичә һәммә тәйярлиқни пүткүзсун. Чүнки у күни Мән исраил хәлқиниң көз алдидила Синай теғиға чүшимән. ¹²Бирақ сән тағниң әтрапиға өтүшкә болмайдиған чегара бәлгүләп, уларға таққа чиқмаслиқни, һәтта тағниң бағриғиму йеқин кәлмәсликни ейтқин. Кимду-ким бу таққа бир қәдәм басса, өлүмгә мәһкүм қилинсун. ¹³Ундақ адәмләргә қол тәккүзүлмәй, улар йә чалма-кесәк қилинип, яки оқ-я билән етип өлтүрүлсун. Буниңға хилаплиқ қилғанлар мәйли адәм яки чарва мал болушидин қәтъий нәзәр, тирик қалдурулмисун. Пәқәт канай узағирақ челинғандила, андин халайиқ тағ бағриға кәлсун, — деди.

¹⁴Муса тағдин чүшүп, хәлиқниң паклинип, кийим-кечәклирини жуюшини буйриди. ¹⁵Муса уларға:

— Өгүнлүккичә һәммә тәйярлиқларни пүткүзүңлар, аялларға йеқинлашмаңлар, — деди.

¹⁶Үчинчи күни әтигәндә һава гүлдүрләп, чақмақ чеқип, тағда бир парчә қоюқ булут пәйда болди. Канайниң қаттиқ нәрә авази аңланди. Қараргаһтикиләр буни аңлап, қорқуп титришип кәтти. ¹⁷Муса уларни қараргаһтин башлап чиқип, Худаниң алдиға һазир қилди. Улар тағниң түвидә өрә турушатти. ¹⁸Пүтүн Синай теғини ис-түтәк қаплиди, чүнки Пәрвәрдигар у йәргә от ичидә чүшкән еди. Бу ис-түтәк хумданниң түтүнигә охшатти. Пүтүн тағ қаттиқ тәврәп кәтти. ¹⁹Бу чағда канайниң авази барғансири күчәйди. Муса сөз қилди, Худа униңға гүлдүрмома билән җавап қайтурди. ²⁰Пәрвәрдигар тағниң чоққисиға чүшүп, Мусани таққа чиқишқа чақирди. Муса таққа чиқти. ²¹Пәрвәрдигар униңға:

— Сән тағдин чүшүп халайиқни агаһландур. Чегаридин һалқип Мени көргили кәлмисун. Болмиса, улар һалак болиду. ²²Мән үчүн хизмәт қилидиған роһанийларму өзини Маңа атап болуп, андин хизмитимдә болсун. Болмиса уларни һалак қилимән, — деди.

²³Муса Пәрвәрдигарға:

— Хәлиқ бу йәргә чиқалмайду, чүнки Сән бизниң бу тағни муқәд­дәс тағ дәп атишимизни вә тағниң әтрапиға чегара бәлгүлиши­мизни буйриған едиң, — деди.

²⁴Пәрвәрдигар Мусаға:

— Сән чүшүп Һарунни башлап келивәр. Лекин роһанийлар билән халайиқ чегаридин һалқип бу йәргә чиқмисун. Болмиса, Мән уларни җазалаймән, — деди. ²⁵Шуниң билән Муса тағдин чүшүп, халайиқниң йениға берип, Пәрвәрдигарниң сөзини уларға йәткүзди.

20

Он пәриз

¹Худа сөз қилип, мундақ деди:

²— Мән сени қул болуп яшиған Мисирдин елип чиққан Пәрвәрдигариң Худадурмән.

³Маңила ибадәт қил. Мәндин башқа һеч қандақ илаһиң болмисун.

⁴Ибадәт қилиш үчүн, мәйли асмандики, йәрдики, йәр астидики яки судики һәр қандақ нәрсиләрниң шәклидә бут ясима. ⁵Һәр қандақ бутқа ибадәт қилма яки хизмәт қилма. Чүнки Мән сениң Пәрвәрдигариң Худадурмән. Пәрвәрдигариң Худа болған Мән қизғини­диған Худадурмән. Мениңдин башқиға ибадәт қилсаң, һәргиз кәңчилик қилмаймән. Мәндин нәпрәтләнгәнләрни һәтта нәврә-чәврилиригичә җазалаймән. ⁶Лекин Мени сөйидиған, әмирли­римгә бойсунғанларниң сансизлиған әвлатлириғичә меһриван­лиқ қилимән.

⁷Муқәддәс намимни орунсиз тилға алма. Кимду-ким Мениң намимни орунсиз тилға алса, Мән — Пәрвәрдигариң болған Худа уни чоқум җазалаймән.

⁸Дәм елиш күнини муқәддәс күн билип, униңға әмәл қил. ⁹Алтә күн ишләп, тегишлик һәммә ишлириңни қиливал. ¹⁰Йәттин­чи күн Маңа аталған күн болуп, бу күни мәйли сән бол, пәрзәнтлириң, қуллириң, чарва маллириң яки жутуңда мусапир болуп туруватқан ят адәмләр болсун, һеч қандақ иш қилмисун. ¹¹Мән — Пәрвәрдигар алтә күн ичидә асман, зимин вә униңдики пүткүл мәвҗудатларни яраттим. Лекин йәттинчи күни дәм алдим. Шуңа Мән — Пәрвәрдигар дәм елиш күнини бәхитлик күн қилип, муқәддәс күн дәп бәлгүлидим.

¹²Ата-анаңни һөрмәт қил. Шу чағда Мән саңа ата қилмақчи бол­ған зиминда узақ өмүр сүрисән.

¹³Қатиллиқ қилма.

¹⁴Нека садиқлиғини бузма.

¹⁵Оғрилиқ қилма.

¹⁶Ялған гувалиқ бәрмә.

¹⁷Башқиларниң өй-имарәтлири, әр-хотуни, қуллири, кала яки башқа тәәллуқатлириға көз қириңни салма.

Хәлиқниң вәзиписи

¹⁸Халайиқ гүлдүрмома вә канай авазлирини аңлап, чақмақ вә тағдин пуқирап чиқиватқан ис-түтәкни көрүп, қорқуп титришип кәтти. Улар жирақ турушуп, ¹⁹Мусаға:

— Бизгә сәнла сөз қилғайсән, чоқум аңлаймиз. Худа бизгә Өзи беваситә сөз қилмиғай. Болмиса, һалак болидиған охшаймиз, —деди.

²⁰Муса уларға җававән:

— Қорқмаңлар, Худаниң бу йәргә келиши, силәрни синаш үчүн, силәрни һемишәм Өзидин қорқуп, гунадин хали болушқа дәвәт қилиш үчүндур, — деди. ²¹Лекин кишиләр йәнила жирақта турушатти. Пәқәт Мусала Худани қоршап турған қара булутниң йениға барди.

Қурванлиқ суписи тоғрисидики низам

²²Пәрвәрдигар Мусаға мундақ деди:

— Сән берип исраилларға мону сөзлиримни йәткүзгин: Силәр Мениң асмандин силәргә сөз қилғанлиғимни көрдүңлар. ²³Силәр өзәңларға алтун яки күмүчтин һәр қандақ шәкилдә бут ясап, уларға сәҗдә қилмаңлар. Маңила ибадәт қилиңлар. ²⁴Топидин Мән үчүн бир қурванлиқ суписини ясап, үстигә көйдүрмә қурванлиқ вә аманлиқ қурванлиққа ишлитишкә кала, қой вә өшкиләрни қоюңлар. Мән силәрниң Маңа ибадәт қилишиңларға бәлгүләп бәргән җайларға келип, силәргә бәхит ата қилимән. ²⁵Әгәр Маңа атап таштин қурванлиқ суписини ясисаңлар, силиқланған таштин ясимаңлар. Чүнки әсвап тәккән ташни қобул қилмаймән. ²⁶Маңа пәләмпәй билән чиқидиған қурванлиқ суписини ясимаңлар. Болмиса пәләмпәйдин чиққичә, номуслуқ йериңлар көрүнүп қалиду.

21

Қулларға муамилә қилиштики қаидә-низамлар

¹— Сән исраил хәлқигә төвәндики қаидә-низамларни елан қил: ²Әгәр бири ибранийлар ичидин қул сетивалған болса, қул пәқәт алтә жил униң үчүн хизмәт қилсун. Йәттинчи жили униңға әркинлик берилсун һәм ғоҗайиниға һеч қандақ һәқ төлимәй кетивәрсун. ³Әгәр у саңа қул болғандин кейин некалиқ болған болса, кетидиған вақтида аялини елип кетишкә болмайду. Әгәр у саңа қул болуштин илгири некалиқ болған болса, аяли билән биллә әркинликкә ериштүрүлсун.

⁴Әгәр ғоҗайин униңға хотун елип берип, бу хотун униңға қиз-оғул пәрзәнтләр туғуп бәргән болса, бу аял вә бала-җақилар ғоҗайинға тәвә болиду. Пәқәт ялғуз өзила әркинликкә еришәләйду. ⁵Әгәр у: «Мән ғоҗайинимни вә хотун-балилиримни яхши көримән. Мән әркин болушни халимаймән» десә, ⁶ғоҗайини уни ибадәт орниға елип барсун һәм уни ишик яки ишик кешигигә йөләндүрүп турғузуп, бегиз билән униң қулиғини тешип қойсун. Бу у қулниң ғоҗайиниға өмүрвайәт хизмәт қилидиғанлиғиниң бәлгүси болиду. ⁷Әгәр бири қизини хизмәткар қилип сетивәткән болса, у қиз әрләргә охшаш һәқсиз әркин болуп кетәлмәйду. ⁸Әгәр ғоҗайин уни әмригә елиш үчүн сетивалған болса, лекин кейин уни яхши көрмисә, ундақта ғоҗайин қиз тәрәпниң һәқ төләп қизини әркин қилишиға пурсәт бериши керәк. Ғоҗайинниң уни ятларға сетиш һоқуқи болмайду. Чүнки ғоҗайин униңға вапасизлиқ қилғандур. ⁹Әгәр ғоҗайин уни оғлиға елип бәргән болса, уни өз қизидәк көрсун. ¹⁰Әгәр ғоҗайин хизмәткарни хотунлуққа елип туруп, униң үстигә йәнә башқа хотун алған болса, у чоқум хизмәткарниң йемәк-ичмиги, кийим-кечиги вә униң җинсий еһтияҗиниң һаҗитидин бурунқидәк чиқсун. ¹¹Әгәр ғоҗайин бу үч түрлүк борчини өтәлмисә, хизмәткардин һәқ алмай, униңға әркинлик бәрсун.

Уруш-талаш һәққидә

¹²— Кимду-ким бир адәмни уруп өлтүрүп қойса, у өлүмгә һөкүм қилинсун. ¹³Һалбуки, әгәр бу иш мәхсәтсиз һалда вә Мениң йол қоюшум билән йүз бәргән болса, Мән буни қилғучиниң қечип бериши үчүн бир җай орунлаштуримән. ¹⁴Бирақ әгәр бири башқиларни қәстән өлтүргән болса, гәрчә у паналиқ тиләш үчүн Мениң қурванлиқ супамға қечип беривалсиму, йәнила өлүмгә буйрулсун.

¹⁵Атиси яки анисини урғанлар өлүмгә һөкүм қилинсун.

¹⁶Башқиларни тутувелип сатқан яки өзи елип қелип қул қилған­лар өлүмгә һөкүм қилинсун.

¹⁷Атиси яки анисидин йүз өргәнләргә өлүм җазаси берилсун.

Башқиларни зәхимләндүрүш һәққидә

¹⁸— Урушуп қалған икки кишиниң бири йәнә бирини таш яки мушт билән уруп зәхимләндүргән, гәрчә зәхимләнгән киши өлмигән болсиму, орун тутуп йетип қалған, ¹⁹бирақ һаса тутуп ташқириға чиққидәк болса, урғучи гунасиз дәп һесаплансун. Лекин ярилан­ғучиниң вақит җәһәттики зийинини пул билән төләп бәрсун вә уни давалитип сақайтсун.

²⁰Кимду-ким қулини яки қиз хизмәткарини калтәк билән уруп өлтүрүп қойған болса, у җазаға тартилсун. ²¹Бирақ қул ғоҗайини­ниң тәәллуқати болғачқа, әгәр қул бир, икки күндин кейин сақийип қалса, ғоҗайин җазаланмисун.

²²Әгәр икки киши урушуп қелип, мунасивәтсиз бир һамилдар аялға зиян йәткүзсә, лекин һамилдар аялда балисиниң балдур туғулуп қелишидин башқа зәхимлиниш болмиса, улар яриланған аялниң ериниң тәливи бойичә һөкүмчиләрниң тәстиғидин өткүзүлгән җәриманни төлисун. ²³Әгәр һамилдар аялда башқа зәхимлиниш болса, җанға җан, ²⁴көзгә көз, чишқа чиш, қолға қол, путқа пут, ²⁵көйүккә көйүк, зәхимгә зәхим вә көккә көк елинсун.

²⁶Әгәр бир киши қулиниң көзигә уруп униң бир көзини кор қилип қойған болса, көзиниң төләмигә у киши қулни азат қилсун. ²⁷Әгәр у киши қулиниң чишини уруп сундурувәткән болса, чиши­ниң төләмигә у қулни азат қилсун.

²⁸Әгәр кала адәмни үсүп өлтүрүп қойған болса, өлгән адәм мәйли әр яки аял болушидин қәтъий нәзәр, кала чоқум чалма-кесәк қилип өлтүрүлсун. Униң гөшини йейиш һарамдур. Кала егиси гунасиз дәп һесаплансун. ²⁹Әгәр у кала әзәлдинла адәм үсидиған кала болуп, башқилар калиниң егисигә агаһландуруш бәргән болсиму, бирақ кала егиси буниңға пәрва қилмай, калисини йәнила бош қоювәткән һәм бу кала адәм үсүп өлтүргән болса, кала охшашла чалма-кесәк қилип өлтүрүлсун. Кала егисиму өлүмгә һөкүм қилинсун. ³⁰Әгәр төләм төләп бериш тәләп қилинса, кала егиси өлтүрүлмәй, һаяти төләмигә тәләп қилинған бойичә төләм төләп бәрсун.

³¹Әгәр кала башқиларниң мәйли оғли яки қизини үсүп өлтүрүп қойған болса, жуқуриқи қаидә-низам бойичә бир тәрәп қилинсун. ³²Әгәр кала башқиларниң қули яки қиз хизмәткарини үсүп өлтүрүп қойған болса, калиниң егиси қулниң ғоҗайиниға оттуз күмүч тәңгә төләп бәрсун. Кала охшашла чалма-кесәк қилип өлтүрүлсун.

³³Әгәр бирәрси қудуқниң ағзини очуқ қоюп яки колаватқан қудуқниң ағзини япмай, кала яки ешәкниң қудуққа чүшүп өлүшигә сәвәпкар болса, ³⁴қудуқ егиси мал егисигә төләм төлисун. Өлгән мал болса қудуқ егисиниң болсун.

³⁵Әгәр мәлум бир адәмниң калиси башқа бирсиниң калисини үсүп өлтүрүп қойған болса, кала егилири үскүчи калини сетип, пулини тәң бөлүшсун һәм өлгән калиниң гөшиниму шундақ қилсун. ³⁶Әгәр ғоҗайин өз калисиниң үсидиған адити барлиғини билип туруп, уни бағлап қоймиған болса һәм бу кала башқиларниң калисини үсүп өлтүрүп қойған болса, ғоҗайин калиға кала төләп бәрсун. Калиниң өлүгини өзи елип қалсун.

22

Төләм төләш һәққидики низам

¹Әгәр бири башқа бириниң калисини яки қойини оғрилап сетивәткән яки союп йәвәткән болса, бир калиға бәш кала, бир қойға төрт қой төлисун.

²Әгәр бири кечиси башқиларниң өйигә оғрилиққа кирип тутулуп қелип өлтүрүветилгән болса, уни өлтүргүчи гунасиз дәп қаралсун. ³Лекин бу иш күндүзи йүз бәргән болса, униңға қатиллиқ гунайи артилсун.

Оғри оғрилиған нәрсиләрни төлисун. Әгәр униң һеч нәрсиси болмиса, өзини қул орнида сетип, зиянни төлисун. ⁴Униң оғрилиғини кала, ешәк яки қой болушидин қәтъий нәзәр, әгәр у мал оғриниң қолида техи тирик болса, оғри мал егисигә икки һәссә артуқ төләм бәрсун.

⁵Әгәр бири етизлиқта яки үзүмзарлиқта пада беқип, падилирини ихтияриға қоюветип, падиларниң башқиларниң етизлиғидики зираәтләрни яки үзүмләрни йейишигә йол қойса, уларниң зийинини өз етизи яки үзүмзарлиғиниң әң яхши мәһсулати билән төләп бәрсун.

⁶Әгәр бири өз етизлиғидики чатқалларни көйдүргәндә, еһтиятсиз­лиқтин башқиларниң зираәтлиригә яки хаминиға от тутушуп кетип, уларни көйдүрүвәткән болса, от қойғучи барлиқ зиянни төләп бәрсун.

⁷Әгәр бири пуллирини яки мал-мүлүклирини хошнисиға аманәт қоюп, бу нәрсиләр хошнисиниң өйидин оғриланған болса, мабада оғри тутулса, оғри оғриланған пул яки мал-мүлүкләрни икки һәссә артуқ төлисун. ⁸Әгәр оғри тутулмиса, аманәткә алғучи сорақчиниң алдиға апирилсун. Сорақчи униң мал егисиниң нәрсилирини алған-алмиғанлиғини бәкитсун.

⁹Һәр қандақ мал-мүлүк маҗраси тоғрисидики дава кала, ешәк, қой, кийим-кечәк яки башқа йоқалған нәрсиләргә мунасивәтлик болса, маҗралашқан икки тәрәп талаш-тартиш қилип давани бир тәрәп қилалмиса, сорақчиниң йениға берип әризә қилишсун. Сорақчи кимгә гуна бәкитсә, шу адәм икки һәссә артуқ төлисун.

¹⁰Бири ешиги, калиси, қойи яки башқа улақлирини хошнисиниң қарап қоюшиға тапшурғандин кейин улақлар өлүп қалса, яриланса яки бири һайдап әкәтсә, лекин буни һеч ким көрмигән болса, ¹¹тапшуруп алғучи хошнисиниң улақлирини алмиғанлиғи тоғрисида Худаниң намида қәсәм қилсун. Мошундақ болғанда, улақ егисиму сүрүштә қилмисун, тапшуруп алғучиму төлимисун. ¹²Бирақ әгәр улақлар оғриланған болса, тапшуруп алғучи егисигә төләп бәрсун. ¹³Әгәр мални жиртқуч һайванлар йәп кәткән болса, тапшуруп алғучи малниң қалдуғини әкелип испат көрсәтсун, төләп бәрмисун.

¹⁴Әгәр бири башқа бириниң улиғини қәризгә алған болса, бу улақ егиси йоқ йәрдә зәхимләнгән яки өлүп қалған болса, қәриз алғучи улақни төләп бәрсун. ¹⁵Әгәр егиси нәқ мәйданда болса, төлимисун. Әгәр иҗаригә алған болсиму, иҗаригә алғучи төлимисун. Чүнки у иҗарә һәққи төлигән.

Иҗтимаий җавапкәрчилик

¹⁶Әгәр бир адәм техи башқиларға ятлиқ болушқа вәдиләшмигән қизни аздуруп, униң номусиға тәгсә, тойлуқ берип у қиз билән некалансун. ¹⁷Бирақ әгәр қизниң дадиси униңға қизини беришкә қошулмиса, у адәм қизниң тойлуғиға баравәр келидиған пул төләп бәрсун.

¹⁸Җодигәрлик қилған аялни тирик қалдурушқа болмайду. ¹⁹Һайван билән җинсий мунасивәт қилғанлар өлүмгә һөкүм қилинсун. ²⁰Мәндин башқа һәр қандақ илаһқа қурванлиқ сунған кишигә өлүм җазаси берилсун.

²¹— Яқа жутлуқ мусапирларни хорлима яки бозәк қилма. Өзәңларниң Мисирда мусапир болуп турғанлиғиңларни унтума.

²²Тул хотун, житим балиларни хорлима. ²³Әгәр сән уларни хорли­саң, улар Маңа налә қилип ярдәм тилисә, Мән уларниң авазини аңлап, ²⁴дәрғәзивим билән сени қилич астида һалак қилип, хотунуң­ни тул, пәрзәнтлириңни житим қалдуримән.

²⁵Әгәр сән хәлқим ичидики һәр қандақ бир кәмбәғәлгә қәриз пул бәргән болсаң, пайдикәшләргә охшаш өсүм алма. ²⁶Әгәр сән башқа кишиниң чапинини гөрүгә алған болсаң, күн патқичә қайтуруп бәр. ²⁷Чүнки у пәқәт шу чапан биләнла иссиниду. Бу чапан болмиса, у немини йепинча қилип ухлисун? У Маңа налә қилип ярдәм тилисә, униң налисини аңлаймән, чүнки рәһимдилдурмән.

²⁸Күпүрлүк қилма, хәлиқниң рәһбәрлириниму қарғима.

²⁹Маңа қилидиған баш һосулуңдин елинған буғдай, шарап, яғ һәдийәлириңни айима.

Тунҗа оғлуңни Маңа ата. ³⁰Кала, қойлириңниң тунҗа балилири­ниму шундақ қил. Һайванлар туғулуп йәттә күн анилири билән биллә турсун, сәккизинчи күни Маңа ата. ³¹Сән Мениң пак хәлқим болушуң керәк. Шуңа сән жиртқуч һайванлар қарнини йеривәткән малларниң гөшини йемәй, уни иштқа бәр.

23

Һәққанийәт вә адиллиқ

¹— Ялған гәп-сөз тарқатма. Ялған гувалиқ берип, гунакарға ян басма. ²Көп санлиқларға әгишип яманлиқ қилма. Давада гувалиқ бәргәндә, көпчиликкә ян бесип һәқни бурмилима. ³Давада кәмбәғәлгиму ян басма.

⁴Әгәр дүшминиңниң кала яки ешигиниң тенәп жүргинини көрсәң, уларни алғач келип униңға тапшуруп бәр. ⁵Әгәр дүшминиңниң ешиги жүкни көтирәлмәй жиқилип чүшсә, көрмәскә селип кетип қалмай, униңға ярдәмлишип ешигини қопиришип бәр. ⁶Давада кәмбәғәлләргә угал қилма. ⁷Төһмәт чаплап әризә қилма. Бегуна тоғра адәмни өлүмгә иштәрмә, чүнки Мән бундақ яман иш қилғучиларни чоқум җазалимай қоймаймән. ⁸Пара алма, чүнки пара көридиғанларниң көзини кор қилип, дурус адәмләрниң сөзини бурмилайду.

⁹Яқа жутлуқ мусапирларни бозәк қилма. Чүнки Мисирда мусапир болуп турғиниңларда, яқа жуттики мусапирчилиқниң тәмини силәрму тетиған.

Йәттинчи жил вә йәттинчи күн

¹⁰— Алтә жил деханчилиқ қилип, һосул жиғ. ¹¹Йәттинчи жили йәргә арам берип, бош ташлавәт. Үнүп қалған зираәтләрни кәмбәғәл­ләр жиғсун. Қалғинини явайи һайванатлар йесун. Үзүмзарлиғиң билән зәйтунлуғуңниму шундақ қил.

¹²Алтә күн ишләп, йәттинчи күни арам ал. Улақлириң, қуллириң вә яқа жутлуқ мусапирларму арам алсун.

¹³Мән — Пәрвәрдигар саңа ейтқан сөзләргә толуқ әмәл қил. Башқа илаһларниң нами билән дуа қилма. Һәтта уларниң намини тилғиму алма.

Үч муһим һейт

¹⁴— Һәр жили Мән үчүн үч қетим һейт қил. ¹⁵Алди билән «Петир нан» һейтини қил. Мениң әмрим бойичә йәттә күнлүк һейтта петир нан йә. Бу һейт һәр жили зираәтләр бих чиқарған баш баһар ейида, йәни силәр Мисирдин чиққан айда өткүзүлсун. Алдимға қуруқ қол кәлмә. ¹⁶Тунҗа пишқан зираәтләрни ориғанда, ома һейти қил. Күздә һосулларни амбарға жиққиниңда, «Һосул жиғиш» һейти қил. ¹⁷Һәр жили бу үч һейтта, пүткүл әрләр Маңа — Егәңлар Худаниң алдиға кәлсун.

¹⁸Маңа қурванлиқ қенини болдурулған хемирдин пиширилған йемәклик билән биллә атима. Һейт мәзгилидә қурванлиқ қилинған мал­ниң мейини әтиси әтигәнгичә сақлима.

¹⁹Һәр жили тунҗа пишқан зираәтләрниң әң яхши йеридин Мениң ханамға әкирип, Маңа — Пәрвәрдигариңлар Худаға ата.

Оғлақни анисиниң сүтидә пишарма.

Худаниң периштәсиниң йолларни тәйярлиши

²⁰— Периштәмни алдиңға әвәтимән. У йолларда сени қоғдап, сени Мән саңа тәйярлап қойған йәргә елип бариду. ²¹Сән еһтият билән униң сөзигә қулақ сал, қаршилиқ көрсәтмә. Болмиса, у гунайиңларни кәчүрмәйду, чүнки у Мениң намимда келиду. ²²Әгәр сән сөзлиримгә қулақ селип, Мениң пүтүн әмирлиримгә әмәл қилсаң, дүшминиңгә дүшмән, рәқивиңгә рәқип болимән. ²³Мениң периштәм сениң алдиңда меңип, сени аморлар, хитлар, пәризиләр, қананлар, һивилар вә йәбусларниң зиминиға елип кириду. Мән болсам уларни йоқитимән. ²⁴Уларниң илаһлириға баш егип ибадәт қилма, уларниң қилиқлирини дорима, уларниң бутлирини уруп чеқивәт. ²⁵Сән пәқәт Маңа — Пәрвәрдигар Худағила ибадәт қил, йемәк-ичмигиңгә бәрикәт беримән, сени пүтүн кесәлләрдин халас қилимән. ²⁶Араңларда бойидин аҗрап кетидиған яки туғмас аяллар болмайду. Саңа узақ өмүр ата қилимән.

²⁷Сән қәйәргә барсаң, Мән шу йәрдикиләрни сениңдин чөчүйди­ған, сени көрсила алди кәйнигә қаримай қачидиған қилимән. ²⁸Дүшмәнлириңни паракәндә қилип, сән ичкириләп кириштин бурунла һивилар, қананлар вә хитларни қоғлап чиқиримән. ²⁹Лекин йәрләрниң бош қелип, жиртқуч һайванларниң макани болуп қалмаслиғи үчүн, уларни һазирчә пүтүнләй қоғливәт­мәймән. ³⁰Силәрниң нопусуңларниң көпийип, у зиминни қаплишиң­ларға әгишип, уларни аста-аста һайдап чиқиримән. ³¹Сениң жутуң­ниң чегарисини Қизил деңиздин Оттура деңизғичә, Қумлуқ райони­дин Фират дәриясиғичә кәңәйтимән. Мән саңа йәрлик аһалини бойсундуруш қудритини беримән. Сән илгириләп киргән вақтиңда уларни һайдаветәләйсән. ³²Улар билән яки уларниң илаһлири билән бирәр келишим түзмә. ³³Уларни зиминиңда турғузма, болмиса улар сени гунаға башлайду. Әгәр сән уларниң илаһлириға ибадәт қилсаң, бу саңа әҗәллик қапқан болиду.

24

Исраил хәлқиниң муқәддәс келишимни қобул қилиши

¹Пәрвәрдигар Мусаға:

— Сән Һарун, Надаб, Абиһу вә исраил ақсақаллиридин йәтмиш кишини елип, бу таққа чиқип, бирликтә жирақтин Маңа сәҗдә қил. ²Мениң алдимға болса ялғуз өзәңла кәл. Башқилар йеқин кәлмисун. Халайиқму сән билән таққа чиқмисун, — деди.

³Муса тағдин чүшкәндин кейин, халайиққа Пәрвәрдигарниң һәммә әмирлири вә қанунлирини баян қилди. Пүтүн халайиқ:

— Пәрвәрдигарниң пүтүн әмирлиригә чоқум әмәл қилимиз, — дәп бир еғиздин җавап қайтурушти. ⁴Муса Пәрвәрдигарниң пүтүн әмирлирини хатириләвалди. Әтиси әтигәндила у тағ бағрида бир қурванлиқ суписини ясиди һәм он икки ташни тиклиди. Һәр бир таш исраилларниң он икки қәбилисиниң биригә вәкиллик қилатти. ⁵Андин кейин Муса бир мунчә яшларни Пәрвәрдигарға көйдүрмә қурванлиқ вә аманлиқ қурванлиғи сүпитидә әркәк мозайларни қурванлиқ қилишқа әвәтти. ⁶Муса малниң қениниң йеримини җавурға елип қоюп, йеримини қурванлиқ суписиға чачти. ⁷Андин кейин келишимнамини қолиға елип, халайиққа жуқури аваз билән оқуп бәрди. Халайиқ:

— Биз чоқум Пәрвәрдигарға бойсунуп, Униң дегини бойичә иш қилимиз, — дейишти. ⁸Шуниң билән Муса җавурдики қанни халайиқ­ниң учисиға сепип:

— Бу қан келишим қенидур, Пәрвәрдигарниң Өз сөзлири арқи­лиқ силәр билән түзгән келишиминиң асасидур, — деди.

⁹Муса, Һарун, Надаб, Абиһу вә исраил ақсақаллиридин йәтмиш киши таққа чиқишти. ¹⁰Улар исраиллар етиқат қилип кәлгән Худани көрди!^* Униң айиғи астида асманға охшаш сүп-сүзүк көк яқут паяндаз бар еди. ¹¹Исраил ақсақаллири Худани көрсиму, Худа уларға һеч қандақ зиян йәткүзмиди. Шундақ қилип, улар ғизаланди.

Муса Синай теғида

¹²Пәрвәрдигар Мусаға:

— Сән тағниң чоққисиға чиқип, Мениң йенимға кәл. Хәлиқни тәрбийиләш үчүн, Мән пүтүн қанун вә пәризләрни язған икки таш тахтини саңа тапшуримән, — деди. ¹³Муса вә униң ярдәмчиси Йәшу қозғилип, муқәддәс таққа жуқурилап чиқти. ¹⁴Меңиш алдида Муса исраил ақсақаллириға:

— Биз қайтип кәлгичә, силәр бу йәрдә бизни күтүп туруңлар. Һарун билән Хур силәрниң йениңларда қалиду. Бирәр талаш-тартиш чиқса, уларниң алдиға берип һәл қилиңлар, — деди.

¹⁵Буниң билән Муса Синай теғиниң чоққисиға чиқти. Бу вақитта тағни булут қаплавалди. ¹⁶Пәрвәрдигарниң парлақ нури таққа чүшти. Алтә күнгичә тағни булут қаплап турди. Йәттинчи күни Пәрвәрдигар булут арисидин Мусани чақирди. ¹⁷Бу парлақ нур башқа исраилларға болса гоя дәһшәтлик көйүватқан оттәк көрүнди. ¹⁸Муса булутниң ичигә кирип, қириқ кечә-күндүз у йәрдә турди.

25

Ибадәт җайи үчүн сунулидиған һәдийәләр

¹Пәрвәрдигар Мусаға мундақ деди:

²— Сән исраилларға ейтқин: «Кимду-ким разимәнлик билән Маңа һәдийә сунушни халиса, һәдийә сунсун. ³Силәр мундақ һәдийәләрни қобул қилиңлар: алтун, күмүч, мис ⁴һәм көк, сөсүн вә тоқ қизил рәңлик жуң жип, кәндир жип, өшкә тивити, ⁵қизил боялған қошқар териси, нәпис ишләнгән териләр, акация яғичи, ⁶чирақ үчүн яғ, муқәддәс яғ вә исриқ үчүн хушбой дора-дәрмәкләр, ⁷баш роһаний кийидиған ефод^* билән көкрәклигигә қадилидиған йоллуқ һеқиқ вә башқа есил ташлар. ⁸Улар Маңа бир муқәддәс туралғу ясисун. Буниң билән Мән уларниң арисида туримән. ⁹Бу ибадәт чедирини вә униң ичидики сайманларни Мән саңа көрсәткән нусхичә оп-охшаш қилип ясисун».

Келишим сандуғи

¹⁰— Акация яғичидин узунлуғи бир йүз жигирмә бәш сантиметр, кәңлиги вә егизлиги йәтмиш бәш сантиметрлиқ бир сандуқ ясаң­лар. ¹¹Сандуқниң ичи-сиртини сап алтун билән қаплап, чөрисигә алтундин җийәк тутуңлар. ¹²Алтундин төрт һалқа қуйдуруп сандуқ­ниң төрт путиға, бир тәрипигә иккидин орнитиңлар. ^13-14Сандуқни көтириш үчүн акация яғичидин икки балдақ ясап, уни алтун билән қаплап, икки яндики алтун һалқилардин өткүзүңлар. ¹⁵Икки балдақ һемишәм һалқида турсун, униңдин чиқириветилмисун. ¹⁶Мән саңа беридиған, пәризләр йезилған икки таш тахта сандуқниң ичигә қоюлсун.

¹⁷Сандуқниң үстидә сап алтундин узунлуғи бир йүз жигирмә бәш, кәңлиги йәтмиш бәш сантиметр келидиған сандуқ ағзини, йәни «Меһир-шәпқәт тәхтини» ясаңлар. ¹⁸Алтундин икки данә «керуб» дәп атилидиған қанатлиқ мәхлуқниң һәйкилини соқуп, ¹⁹«Меһир-шәпқәт тәхтиниң» икки бешиға бирдин орнитип, тәхт билән бир пүтүн қилип бирләштүрүңлар. ²⁰Қанатлиқ һәйкәлләр удулму-удул қоюлған һаләттә тәхтниң йүзигә қаришип, қанатлирини ечип «Меһир-шәпқәт тәхтини» йепип турсун. ²¹Мән саңа беридиған пәризләр йезилидиған икки таш тахтини сандуқниң ичигә қоюп, сандуқ ағзи, йәни «Меһир-шәпқәт тәхтини» сандуқниң үстигә қоюңлар. ²²Мән у йәрдә сән билән учришип, тәхтниң үстидә икки қанатлиқ мәхлуқниң һәйкилиниң оттурисида туруп, исраилларға чүширидиған әмирлиримни саңа йәткүзимән.

Үстәл

²³— Акация яғичидин узунлуғи йүз, кәңлиги әллик, егизлиги йәтмиш бәш сантиметрлиқ бир үстәл ясап, ²⁴сап алтун билән қаплап, чөрисигә алтундин җийәк тутуңлар. ²⁵Үстәлниң чөрисигә төрт илик кәңликтә пәваз қоюп, униңғиму алтун җийәк тутуңлар. ²⁶Көтириш балдақлирини селиш үчүн төрт алтун һалқа ясап, үстәлниң төрт бүҗигидики путиға орнитиңлар. ²⁷Балдақларниң алтун һалқидин өткүзүлүши үчүн һалқа пәвазға йеқин болсун. ²⁸Балдақлар акация яғичидин ясилип, алтун билән қаплансун. ²⁹Үстәлниң үстидики ичимлик һәдийәсигә ишлитилидиған тавақ, тәхсә, чәйнәк вә пиялиләрни сап алтундин ясаңлар. ³⁰Үстәлгә һемишәм Маңа һәдийә қилинған нанларни^* тизип қоюңлар.

Чирақдан

³¹— Сап алтундин бир чирақдан соқулсун. Чирақданниң пути билән түврүги, қәдәһлири, гүл түгүни вә гүл бәргилири бир пүтүн қилинсун. ³²Чирақданниң икки йениға һәр тәрәпкә үчтин алтә шахчә чиқирилсун. ³³Һәр бир шахчидә гүл түгүни вә бәргилири болған бадам чечиги шәклидики үч тал қәдәһ болсун. Чирақданниң алтә шахчисиниң һәммисила мошундақ ясалсун. ³⁴Чирақданниң мәркизий шахчисиниң учида гүл түгүни вә бәргилири болған бадам чечиги шәклидики төрт тал қәдәһ болсун. ³⁵Чирақданниң мәркизий шахчисидин икки тәрәпкә чиқирилған һәр бир җүп шахчиниң астиға түгүн чиқирилсун. Чирақданниң алтә шехиниң һәммиси шундақ ясалсун. ³⁶Пүтүн чирақдан, йәни униң барлиқ безәклириниң һәммиси бирла парчә алтундин соқулсун. ³⁷Чирақданға йоруғи алди тәрәпкә чүшидиған қилип йәттә чирақ орнитилсун. ³⁸Униң пилик қисқучлири вә күлданлири сап алтундин қилинсун. ³⁹Чирақдан өзигә вә пүтүн сайманлириға оттуз төрт килограмм сап алтун ишлитилсун. ⁴⁰Буларниң һәммиси Мән саңа тағда көрсәткән нусха бойичә еһтият билән ясалсун.

26

Ибадәт чедири

¹— Ибадәт чедири он данә йопуқтин ясалсун. Бу йопуқлар кәндир жип билән көк, сөсүн вә тоқ қизил рәңлик жуң жиптин тоқулуп, үстигә қоли чевәр устилар тәрипидин қанатлиқ периштәләрниң сүрити нәпис кәштиләнсун. ²Һәр бир йопуқниң чоң-кичиклиги охшаш һалда узунлуғи он төрт, кәңлиги икки метрдин қилинсун. ³Йопуқларниң бәши бир парчә, қалған бәши йәнә бир парчә қилинип улансун. ⁴Уланған һәр бир чоң парчиниң әң четидикисигә көк рәңлик изма тикилсун. ⁵Шундақ қилип, йопуқниң бир парчисиниң әң четидикисигә әллик изма, йәнә бир парчисиниң әң четидикисигиму әллик изма тикилсун. ⁶Әллик алтун илмәк ясап, икки парчә йопуқ туташтурулсун.

⁷Ибадәт чедирини йепиш үчүн өшкә жуңидин он бир парчә қелин йопуқ рәхт тоқуңлар. ⁸Йопуқларниң һәр бириниң чоң-кичиклиги охшаш болуп, узунлуғи он бәш, кәңлиги икки метрдин болсун. ⁹Йопуқларниң бәш даниси бир парчә, қалған алтиси йәнә бир парчә қилинип улансун. Алтинчи парчә йопуқни икки қәвәт қилип қатлап ибадәт чедириниң алди тәрипигә саңгилитип қоюңлар. ¹⁰Биринчи чоң йопуқниң әң четидики парчисигә әллик изма, йәнә бир чоң йопуқниң әң четидикисигиму әллик изма тикиңлар. ¹¹Мистин әллик илмәк ясап, уларни измиларға өткүзүп, икки парчә йопуқни бир-биригә улап бир пүтүн йопуқ қилиңлар. ¹²Чедир йопуғиниң ешип қалған йерим парчиси чедирниң кәйнигә саңгилап турсун. ¹³Йопуқниң икки тәрипидики ешип қалған парчиси болса, икки тәрәпкә йерим метр саңгилап, чедирни йепип турсун. ¹⁴Буниңдин башқа, чедирни қаплаш үчүн қизил боялған қошқар терисидин вә нәпис ишләнгән теридин йәнә икки парчә чедир йопуғини ясаңлар.

¹⁵Ибадәт чедирини көтирип туруш үчүн акация яғичидин рама ясаңлар. ¹⁶Һәр бир раминиң узунлуғи бәш метр, кәңлиги йәтмиш бәш сантиметр болсун. ¹⁷Һәр бир раминиң бир-бирини туташтуридиған иккидин улиғучиси болсун. Һәммә рамиларда шундақ улиғуч болсун. ¹⁸Чедирниң җәнуп тәрипигә жигирмә рама тикләнсун. ¹⁹Рамиларниң тегигә күмүчтин қириқ данә пут ясалсун. Һәр бир рамини икки пут көтирип турсун. ^20-21Чедирниң шимал тәрипигиму жигирмә рама тикләп, улар үчүнму күмүчтин қириқ данә пут ясап, улар һәр бир раминиң тегигә иккидин орнитилсун. ²²Чедирниң кәйни тәрипидә, йәни ғәрипкә қаритип алтә рама тикләнсун. ²³Чедирниң кәйни тәрипидики икки булуңға икки рама қоюлсун. ²⁴Рамилар бир-биригә йеқин қоюлуп, уларниң учи бир чәмбәргә киргүзүлүп муқумлаштурулсун. Икки дохмушни һасил қилидиған һәр икки рама шундақ ясалсун. ²⁵Бу тәрипидә сәккиз рама болуп, һәр бир раминиң тегидә иккидин җәми он алтә данә күмүч пут болсун.

²⁶Буниңдин башқа, акация яғичидин он бәш данә тоғра балдақ ясаңлар. Булардин ибадәт чедириниң бир йенидики рамиларға бәш данә, ²⁷йәнә бир йенидики рамиларға бәш данә, чедирниң кәйни тәрипидики ғәрипкә қарайдиған рамиларға бәш данә орнитилсун. ²⁸Рамиларниң оттурисиға четилидиған оттура балдақ чедирниң бир бешидин йәнә бир бешиға йәткүзүлүп ясалсун. ²⁹Рамилар вә балдақлар алтун билән қаплансун, балдақлар өткүзүлидиған һалқиларму алтундин ясалсун. ³⁰Ибадәт чедири Мән саңа тағда көрсәткән нусха бойичә ясалсун.

³¹Қоли чевәр устилар тәрипидин көк, сөсүн, тоқ қизил рәңлик жуң жип һәм кәндир жиптин бир пәрдә тоқулуп, униңға қанатлиқ периштәләрниң сүрити нәпис кәштилинип, ³²акация яғичидин ясалған төрт түврүккә орнитилған алтун илмәкләргә есип қоюлсун. Түврүкләр алтун билән қаплинип, күмүчтин ясалған төрт путниң үстигә орнитилсун. ³³Пәрдә чедир йопуғидики қатар илмәкләрниң астидин саңгилитип қоюлсун, пәризләр йезилған икки таш тахта селинған келишим сандуғи пәрдиниң кәйнигә қоюлсун. Бу пәрдә әң муқәддәс җай билән муқәддәс җайни айрип турсун. ³⁴Сандуқниң ағзи, йәни «Меһир-шәпқәт тәхти» әң муқәддәс җайдики келишим сандуғиниң үстигә орнитилсун. ³⁵Үстәл әң муқәддәс җайниң сиртида, йәни ибадәт чедири ичидики шимал тәрәпкә, чирақдан чедир ичидики җәнуп тәрәпкә қоюлсун.

³⁶Буниңдин башқа, кәндир жип билән көк, сөсүн вә тоқ қизил рәңлик жуң жиптин ибадәт чедириниң кириш ағзиға кәштиләнгән бир ишик пәрдиси тоқулсун. ³⁷Ишик пәрдисигә акация яғичидин бәш данә түврүк ясилип, түврүк беши алтун билән қаплансун. Түврүкләрдә алтун илмәкләр болсун һәм мистин бәш данә түврүк пути ясалсун.

27

Қурванлиқ суписи

¹— Акация яғичидин бир қурванлиқ суписини ясаңлар. Супа төрт булуңлуқ болуп, униң егизлиги бир йерим, узунлуғи вә кәңлиги икки йерим метрдин қилинсун. ²Супиниң төрт бүҗигигә мүңгүзләр чиқирилсун һәм супа билән бир пүтүн қилинип, мис билән қаплансун. ³Қурванлиқ суписиниң күлини елиш үчүн күлдан, гүҗәк, дас, лахшигир вә отданлар ясалсун. Бу сайманларниң һәм­миси мистин болсун. ⁴Буниңдин башқа, қурванлиқ суписиға мистин бир тор ясап, униң төрт бүҗигигә төрт данә мис һалқа бәкитип қоюлсун. ⁵Тор қурванлиқ суписи отханисиниң оттурисидики тор тәкчисиниң үстигә қоюлсун. ⁶Буниңдин башқа, йәнә қурванлиқ суписини көтириш үчүн акация яғичидин икки балдақ ясап, буларни мис билән қаплаңлар. ⁷Қурванлиқ суписини көтәргәндә, балдақлар икки яндики һалқиларға өткүзүлсун. ⁸Қурванлиқ суписиниң оттуриси кавак қилинсун. Бу Мән тағда саңа көрсәткән нусхида тахтайдин ясалсун.

Ибадәт җайиниң һойлиси

⁹— Ибадәт чедириниң әтрапини тосап һойла қилиш үчүн кәндир жиптин пәрдә тоқулсун. Җәнуп тәрәптики пәрдиниң узунлуғи әллик метр қилинсун. ¹⁰Пәрдини көтирип туруш үчүн жигирмә данә мис түврүк һәм уларниң тегигә қойғили жигирмә данә мис пут ясалсун. Пәрдиләрни бәкитидиған түврүкниң илмәклири билән һалқилири күмүчтин ясалсун. ¹¹Шимал тәрәпкиму пәрдә орнитилсун. Униң узунлуғиму әллик метр қилинип, пәрдини көтирип туруш үчүн жигирмә данә мис түврүк һәм уларниң тегигә қоюш үчүн жигирмә данә мис пут ясалсун. Пәрдиләрни бәкитидиған түврүкниң илмәклири билән һалқилири күмүчтин ясалсун. ¹²Ғәрип тәрәптики пәрдиниң узунлуғи жигирмә бәш метр қилинсун. Пәрдини көтирип туруш үчүн, он данә мис түврүк һәм уларниң тегигә қойғили он данә мис пут ясалсун. ¹³Һойлиниң шәриқ тәрипидики пәрдиниң узунлуғиму жигирмә бәш метр болсун. ¹⁴Кириш ағзи шәриқ тәрәптә болсун. Кириш ағзиниң бир тәрипидики пәрдиниң кәңлиги йәттә йерим метр болсун. Пәрдини бәкитиш үчүн үч түврүк вә үч пут ясалсун. ¹⁵Йәнә бир тәрипидики пәрдиниң кәңлиги йәттә йерим метр болсун. Униңғиму үч данә мис түврүк, уларниң тегигә қойғили үч данә мис пут ясалсун.

¹⁶Кириш ағзи үчүн көк, сөсүн, тоқ қизил рәңлик жуң жип вә кәндир жиптин кәңлиги он метрлиқ пәрдә тоқулсун. Кәштичиләр уни кәштилисун. Пәрдә төрт данә путқа бәкитилгән төрт түврүккә орунлаштурулсун. ¹⁷Һойлиниң төрт әтрапидики барлиқ түврүкләрниң һәммисидә күмүч һалқа вә илмәк болсун. Түврүкниң путлири мистин ясалсун. ¹⁸Һойлиниң узунлуғи әллик метр, кәңлиги жигирмә бәш метр, һойла пәрдисиниң егизлиги икки йерим метр болсун. Пәрдиләр кәндир жиптин тоқулсун. Түврүкниң путлири болса мистин ясалсун. ¹⁹Ибадәт чедиридики барлиқ җабдуқлар һәм чедирдики вә һойлидики қозуқларниң һәммиси мистин ясалсун.

Йенип туридиған чирақ һәққидә низам

²⁰— Чирақниң һемишәм йенип туруши үчүн исраилларға сап зәйтун йеғи кәлтүрүшни буйруғин. ²¹Һарун вә униң әвлатлири Пәрвәрдигар билән учришиш чедиридики^* келишим сандуғиниң алдидики пәрдиниң сиртиға чирақ яндуруп қойсун. Бу чирақ Мениң һозурумда кәчқурундин сәһәргичә йениқлиқ турсун. Исраиллар әвлаттин әвлатқичә бу низамға әмәл қилсун.

28

Роһанийларниң муқәддәс кийимлири

¹— Исраиллар ичидин акаң Һарун вә униң оғуллири Надаб, Абиһу, Әлиазар вә Итамарларни Маңа роһанийлиқ қилиш үчүн тайинлиғин. ²Акаң Һарунниң салапити вә һөрмити үчүн, униңға муқәддәс роһанийлиқ кийими тәйярлиғин. ³Һарунниң Маңа роһанийлиқ қилишқа аҗритилиши үчүн Мән қабилийәтлик қилған барлиқ устиларни униң кийимлирини тикишкә буйруғин. ⁴Улар көкрәклик, ефод, периҗә, кәштиләнгән тон көйнәк, сәллә вә бәлбағларни тикип тәйяр қилсун. Улар бу муқәддәс кийим-кечәкләрни акаң Һарун вә униң Маңа роһанийлиқ қилидиған оғуллири үчүн тәйярлисун. ⁵Устилар буларни зәр жип, көк, сөсүн, тоқ қизил рәңлик жуң жип вә кәндир жип қатарлиқлар билән тиксун.

Ефод дегән кийимниң лайиһиси

⁶— Ефод зәр жип, көк, сөсүн, тоқ қизил рәңлик жуң жип вә кәндир жиптин тоқулған рәхттин қоли чевәр устилар тәрипидин тикилсун. ⁷Ефодниң икки данә мүрә тасмиси болсун. Униң алди вә кәйни қисми бу икки тасма арқилиқ туташтурулсун. ⁸Униңдин башқа, бәлбағ тәйярлансун. Бәлбағ зәр жип, көк, сөсүн, тоқ қизил рәңлик жуң жип вә кәндир жиптин тоқулған рәхттин устилиқ билән тикилсун. ⁹Икки данә йоллуқ һеқиқ тепип келинип, униң үстигә исраилниң он икки қәбилисиниң исимлири оюлуп йезилсун. ¹⁰Уларниң исимлири туғулуш тәртиви бойичә һәр бир ташқа алтидин оюлуп йезилсун. ¹¹Исимлар устилар тәрипидин тамғиға оюлған нәқишләрдәк оюлуп йезилип, икки данә алтун көзлүккә қоюлсун. ¹²Андин улар ефодниң икки данә мүрә тасмисиға қадилип, исраилларниң хатирә теши қилинсун. Һарун уларниң исимлирини мана мошундақ мүрисигә елип, Мән — Пәрвәрдигарниң алдида хатирә қилсун. ^13-14Йәнә сап алтундин ешилгән шойнидәк икки тал алтун зәнҗир соқулсун. Бу зәнҗирләр һеқиқ қоюлған көзлүккә улансун.

Көкрәклик ясаш

¹⁵— Худаниң ирадисини билиш үчүн кийилидиған көкрәклик қоли чевәр устилар тәрипидин тикилсун. Тикилиш усули ефод билән охшаш болуп, зәр жип, көк, сөсүн, тоқ қизил рәңлик жуң жип вә кәндир жип билән тикилсун. ¹⁶Көкрәкликниң узунлуғи вә кәңлиги охшашла жигирмә икки сантиметрдин қилинип, төрт булуңлуқ һәм икки қат, йәни янчуқлуқ қилип тикилсун. ¹⁷Үстигә төрт қур қиммәтлик таш орнитилсун. Биринчи қуриға қизил яқут, топаз вә зумрәт орнитилсун. ¹⁸Иккинчи қуриға көк қашташ, көк яқут вә алмас орнитилсун. ¹⁹Үчинчи қуриға сөсүн яқут, һеқиқ вә сөсүн кварц орнитилсун. ²⁰Төртинчи қуриға рәңсиз яқут, йоллуқ һеқиқ вә йешил қашташ орнитилсун. Буларниң һәммиси алтун көзлүккә елинип, көкрәкликкә қадалсун. ²¹Бу он икки қиммәтлик ташлар исраилларниң он икки қәбилисигә вәкиллик қилип, уларниң исми худди тамғиға оюлған нәқишләрдәк бу ташларниң үстигә бирдин оюлуп йезилсун.

²²Көкрәкликни ефодқа бәкитиш үчүн сап алтундин ешилгән шойнидәк икки тал зәнҗир соқулсун. ²³Көкрәкликниң үсти тәрипи­дики икки бүҗигиниң һәр биригә бирдин алтун һалқа бәкитилсун. ²⁴Зәнҗирләр айрим-айрим һалда алтун һалқидин өткүзүлүп, ²⁵ефод тасмисиниң алди тәрипидики икки алтун көзлүккә улансун. ²⁶Көкрәкликниң төвән тәрипидики икки бүҗәкниң ефодқа тегип туридиған ички йүзигә икки данә алтун һалқа бәкитилсун. ²⁷Шундақла йәнә ефодниң бәл қисмиға, йәни бәлбағниң жуқурисиғила икки данә алтун һалқа бәкитилсун. ²⁸Бир тал көк жип арқилиқ көкрәкликтики һалқилар билән ефодтики һалқилар өз-ара улансун. Мошундақ болғанда, көкрәклик пулаңлап кәтмәй, ефодқа чаплишип туриду.

²⁹Шундақ қилип, Һарун ибадәт чедиридики муқәддәс җайға киргәндә, һәр дайим исраилларниң һәр қайси қәбилилириниң исми оюлуп йезилған көкрәкликни Худаниң алдида хатирә сүпитидә мәйдисигә есивалсун. ³⁰Буниңдин сирт, йәнә «Урим» вә «Туммим­ларни»^* көкрәкликниң ичигә селип, Пәрвәрдигарниң алдида хатирә сүпитидә мәйдисигә есивалсун. Мошундақ қилғанда, Һарун чедир­дики муқәддәс җайға киргәндә, һәр дайим исраилларға қаритилған Худаниң ирадисини билдүридиған нәрсиләрни мәйдисигә есивалған болиду.

Роһанийлар кийидиған башқа кийимләр

³¹— Ефодниң ичигә кийилидиған периҗә тикилсун. Периҗиниң рәңги пүтүнләй көк болсун. ³²Периҗигә ойма яқа ечип, житилип кәтмәслиги үчүн яқиниң чөрисигә пәваз тутулсун. ^33-34Периҗиниң аяқ пешиниң чөрисигә көк, сөсүн вә тоқ қизил рәңлик жуң рәхттин анарниң нусхиси кәштилинип, һәр икки анарниң оттурисиға бирдин сап алтундин ясалған кичик қоңғурақ есилсун. ³⁵Һарун роһанийлиқ вәзиписини өтигән чағда, бу периҗини кийивалсун. Мошундақ болғанда, у муқәддәс җайға кирип чиққанда, Мән қоңғурақ авазини аңлаймәндә, буниң билән униң җенини алмаймән.

³⁶Сап алтундин бир тахтичә ясалсун, униң үстигә «Пәрвәрдигарға аталди» дегән хәтләр тамғиға оюлғандәк оюлуп йезилсун. ³⁷Алтун тахтичә бир тал көк рәңлик жип билән сәллиниң алдиға тақап қоюлсун. ³⁸Һарун бу алтун тахтичини пешанисигә дайим тақавелиш арқилиқ, көпчиликниң қурванлиқ қилиш билән өзлирини гунакар һесаплиғанлиғидики умумий җавапкәрчиликни өз үстигә алғанли­ғини билдүрсун. Бу алтун тахтичә Һарунниң пешанисидә дайим болсун. Мошундақ болғанда, көпчилик Худа тәрипидин қобул қилиниду.

³⁹Һарун үчүн кәндир жиптин тон көйнәк вә сәллә тоқулсун һәм бәлбағ кәштиләнсун. ⁴⁰Униң оғуллири үчүнму шундақ қилинсун. Шундақ болғанда, улар салапәтлик көрүнүп, башқиларниң һөрмитигә еришиду. ⁴¹Һарун вә униң оғуллири роһанийлиқ кийимлирини кийгәндин кейин, сән уларниң бешиға муқәддәс яғ сүркә вә роһанийлиқ вәзиписигә тайинла. Уларни Маңа роһанийлиқ қилиш үчүн аҗрат.

⁴²Буниңдин башқа, кәндир жиптин улар үчүн тамбал тиктүрүлсун. Тамбал бәлдин тизғичә келидиған қилип тикилип, астинқи бәдәнни йепип турсун. ⁴³Һарун вә униң оғуллири Пәрвәрдигар билән учришиш чедириға кирип-чиққанда яки униң ичидики муқәддәс җайда вәзиписини өтәш үчүн қурванлиқ суписиға йеқинлашқанда, гуна өткүзүп, өлүмгә буйрулмаслиғи үчүн, тамбал кийивалсун. Мана бу Һарун вә униң әвлатлири мәңгү бойсунидиған низам болсун.

29

Һарун вә униң оғуллириниң роһаний болуши

¹— Һарун вә униң оғуллирини роһанийлиқ вәзиписигә аҗрат­қанда, төвәндики рәсим-қаидә бойичә иш көр: әркәк мозайдин бирни вә мәйипсиз қошқардин иккини талла. ²Йәнә әң яхши буғдай ундин петир нан, май қошулған петир тоғач вә май сүркәлгән петир чәлпәкләр тәйярла. ³Бу нанларни севәткә селип, Пәрвәрдигар билән учришиш чедириға елип кәл һәм әркәк мозай вә икки данә қошқарниму йетиләп кәл. ⁴Һарун вә униң оғуллирини чедирниң алдиға елип келип, бәдәнлирини жуйғин. ⁵Андин Һарунға тончә көйнәк, периҗә вә ефодни кийдүр. Шундақла униңға көкрәкликни тақап, нәпис тоқулған ефод бәлбеғини бағлап қойғин. ⁶Шуниң билән биргә сәллини кийдүрүп, сәллиниң алдиға алтун тахтичини тақап қойғин. ⁷Униңдин кейин муқәддәс яғни униң бешиға қуюп, уни роһаний қилип тайинлиғин. ⁸Андин Һарунниң оғуллириниңму периҗилирини ⁹вә сәллилирини кийдүрүп, бәлбағлирини бағла. Мошундақ болғанда, улар мана бу мәңгүлүк қаидә бойичә роһаний­лиқ вәзиписигә еришиду. Сән мана мошундақ қаидә бойичә уларни муқәддәс вәзипигә аҗрат.

Қурванлиқ қилиш тоғрисидики қаидә

¹⁰— Сән әркәк мозайни Пәрвәрдигар билән учришиш чедириниң алдиға елип кәл. Һарун вә униң оғуллири қоллирини мозайниң бешиға қойсун. ¹¹Сән чедир ағзи алдида Пәрвәрдигарниң һозурида мозайни боғузла, ¹²андин қенидин азирақ елип келип, бармиғиң билән қурванлиқ суписиниң төрт бүҗигидики мүңгүзләргә сүркәп қойғин. Қалған қанни супиниң аяқ тәрипигә төк. ¹³Мозайниң чава мейи, җигәрниң әң яхши йери вә икки бөригини майлири билән қошуп супида көйдүр. ¹⁴Лекин мозайниң териси, гөши вә ички әзалирини қараргаһниң сиртида көйдүр. Мана бу гуна кәчүрүм болуш қурванлиғидур.

¹⁵Қошқарлардин бирини елип кәл, Һарун вә униң оғуллири қоллирини қошқарниң бешиға қойсун. ¹⁶Андин қошқарни боғузлап, қенини супиниң төрт тәрипигә чач. ¹⁷Андин қошқарни парчилап, униң үчәй-беғирлири вә путлирини пакиз тазилап, уларни қурван­лиқ суписиға қойғин. ¹⁸Андин кейин уларни көйдүргин. Мана бу Худаға аталған хушпурақлиқ көйдүрмә қурванлиқтур.

¹⁹Униңдин кейин иккинчи қошқарни йетиләп кәл. Һарун вә униң оғуллири қоллирини униң бешиға қойсун. ²⁰Сән бу қошқарни боғузлап, қенидин азирақ елип, Һарун вә униң оғуллириниң оң қулиғиниң юмшиғиға, оң қолиниң вә оң путиниң башмалтиғиға сүркәп қой. Ешип қалған қанни қурванлиқ суписиниң төрт тәрипигә чач. ²¹Андин муқәддәс яғ вә супидики қандин азирақ елип, қолуң билән Һарун вә униң оғуллириға һәм уларниң кийимлиригә сәпкин. Мошундақ болғанда, улар һәм уларниң кийимлириму муқәддәс болиду.

²²Бу қошқар Һарун вә униң оғуллириниң роһанийлиққа аҗрити­лишиға ишлитилгәнликтин, сән униң мейи, йәни қуйруғи, чава мейи, бөрәк мейи, шундақла икки тал бөриги, җигәрниң әң яхши йери вә оң ямпишини айривал. ²³Буниңдин сирт йәнә Пәрвәрдигарға аталған севәт ичидики петир нан, майлиқ петир тоғач вә непиз петир чәлпәкләрниң һәр қайсисидин бирдин елип, ²⁴уларни Һарун вә униң оғуллириниң қолиға тутқуз. Улар бу нәрсиләрни тутуп туруп, Пәрвәрдигарниң алдида пулаңлитип атисун. Мана бу пулаңлатма қурванлиқтур. ²⁵Андин сән бу нәрсиләрни уларниң қолидин елип, супиға қоюп көйдүрүп, көйдүрмә қурванлиқ қилиш билән биллә Пәрвәрдигарни хурсән қилидиған хушпурақлиқ пулаңлатма қурванлиқни қил. ²⁶Роһанийлиққа аҗритиш мәрасимиға ишлитилгән қошқарниң төш гөшини қолуңға елип, Пәрвәрдигарниң алдида пулаңлат. Қошқарниң қалған гөши сениң болиду.

²⁷Роһанийлиққа аҗритиш мәрасимиға ишлитилгән қошқарниң гөши, йәни пулаңлатма қурванлиққа ишлитилгән төш гөш вә жуқури көтирип Пәрвәрдигарға аталған ямпаш гөшләр муқәддәс қилинсун һәм Һарун вә униң оғуллириға тәвә болсун. ²⁸Шуңа буниңдин кейин исраиллар аманлиқ қурванлиғини бәргәндә, у икки хил гөш Һарун вә униң оғуллириниң үлүши болиду.

²⁹Һарунниң орнини басидиғанлар униң муқәддәс кийимлиригә варислиқ қилсун. Улар муқәддәс яғ билән сүркилип роһанийлиқ вәзиписигә тайинлинип, униң хизмитини давамлаштурғанда, бу кийимләрни кийсун. ³⁰Һарунниң хизмитини давамлаштуридиған оғли һәр қетим Пәрвәрдигар билән учришиш чедири ичидики муқәд­дәс җайға кирип роһанийлиқ вәзиписини өтигәндә, бу муқәд­дәс кийимни уда йәттә күн кийсун.

³¹Роһанийлиққа аҗритиш мәрасимиға ишлитилгән қошқарниң гөши ибадәт җайи ичидә пиширилсун. ³²Һарун вә униң оғуллири қошқарниң гөши вә севәттики нанларни Пәрвәрдигар билән учришиш чедириниң ағзи алдида йесун. ³³Улар гуна кәчүрүм қилиниш һәм роһанийлиққа аҗритиш мәрасимида ишлитилгән мошу таамларға пәқәт өзлирила еғиз тәгсун. Адәттики кишиләрниң еғиз тегишигә болмайду. Чүнки бу таамлар муқәддәс қилинған. ³⁴Әгәр гөш вә нанлар әтиси сәһәргичә йейилмигән болса, йемәй көйдүрүветилсун. Чүнки бу таамлар муқәддәстур.

³⁵Сән Мениң әмрим бойичә Һарун вә униң оғуллири үчүн йәттә күнгичә вәзипә өткүзүп бериш мәрасимини өткүз. ³⁶Һәр күни бир мозайни гуна кәчүрүм қилиниш қурванлиғи орнида боғузла. Андин қурванлиқ суписини паклап, уни муқәддәс қилиш үчүн яғла. ³⁷Қурванлиқ суписини уда йәттә күнгичә паклап, муқәддәс қил. Шундақ қилғанда, у пүтүнләй муқәддәс болиду. Қурванлиқ супиға тәккәнниң һәммиси муқәддәс болиду.

Күндилик қурванлиқ тоғрисида

³⁸— Һәр күни қурванлиқ суписида бир яшлиқ қойдин иккиси қурванлиқ қилинсун. ³⁹Уларниң бири әтигәндә, бири кәчқурун қурванлиқ қилинсун. ⁴⁰Биринчи қой қурванлиқ қилинғанда, икки килограмм буғдай уни бир литр зәйтун йеғи билән арилаштурулуп аталсун. Шуниң билән биргә йәнә бир литр шарапму ичимлик һәдийәси сүпитидә аталсун. ⁴¹Йәнә бир қой кәчқурун қурванлиқ қилинсун. Буму әтигәндики буғдай вә ичимлик һәдийәсигә охшаш қаидидә қурванлиқ қилинип, хушпурақлиқ көйдүрмә қурванлиқ сүпитидә Пәрвәрдигарға аталсун.

⁴²Көйдүрмә қурванлиқ Пәрвәрдигар билән учришиш чедириниң ағзида Мениң — Пәрвәрдигарниң һозурида әвлаттин әвлатқичә өткүзүлүп турсун. Мән бу йәрдә хәлқимгә Өзәмни ашкарилап, сән билән сөзлишимән. ⁴³Бу йәр Мениң исраиллар билән учришидиған йеримдур. Бу йәр Мениң парлақ нурум билән муқәддәс болиду.

⁴⁴Мән Пәрвәрдигар билән учришиш чедири вә қурванлиқ суписинила муқәддәс қилип қалмастин, Һарун вә униң оғуллириниң Маңа роһанийлиқ қилиши үчүн, уларниму муқәддәс қилимән. ⁴⁵Мән исраилларниң арисида туруп, уларниң Худаси болимән. ⁴⁶Улар Мениң өзлириниң Пәрвәрдигари болған Худа екәнлигимни билиду һәм Мениң уларни Мисирдин елип чиқишим уларниң арисида турушум үчүн екәнлигини чүшиниду. Мән Мәңгү Бар Болғучи Пәрвәрдигар­дурмән.

30

Исриқдан

¹Акация яғичидин бир исриқдан ясаңлар. ²Исриқдан төрт булуңлуқ болсун, егизлиги бир, узунлуғи вә кәңлиги йерим метрдин қилинсун. Исриқданниң төрт бүҗигидики мүңгүзләр исриқдан билән бир пүтүн қилип ясалсун. ³Униң үсти, төрт әтрапи вә төрт мүңгүзи сап алтун билән қаплинип, чөрисигә алтун җийәк қоюлсун. ⁴Исриқданни көтиридиған балдақларни өткүзүш үчүн, икки алтун һалқа ясилип, икки яндики җийәкләрниң астиға бәкитил­сун. ⁵Балдақлар акация яғичидин ясилип, алтун билән қаплансун. ⁶Исриқданни келишим сандуғиниң алдидики пәрдиниң сиртида, келишим сандуғиниң үстидики «Меһир-шәпқәт тәхтигә» қаритип қоюлсун. У йәр Мән силәр билән учришидиған йәрдур.

⁷Һәр күни әтигәнлиги баш роһаний Һарун чирақларни рәтлигили кәлгәндә, исриқданда хушбой исриқларни көйдүрсун. ⁸Кәчқурун чирақлар йеқилғандиму исриқ селинсун. Әвлаттин әвлатқичә үзмәй мошундақ исриқ селинип турсун. ⁹Бу исриқданда мәнъий қилинған исриқлар көйдүрүлмисун һәм көйдүрмә қурванлиқ, буғдай яки ичимлик һәдийәси қилинмисун. ¹⁰Һарун жилда бир қетим гуна жуюш мәрасимини өткүзүп, гуналарни кәчүрүм қилалайдиған мал қенини исриқданниң төрт мүңгүзигә сәпсун. Бу мәрасим әвлаттин әвлатқичә давамлаштурулсун. Чүнки бу толуқ муқәддәс қилинған, Пәрвәрдигарға аталған исриқдандур.

Гунаниң кәчүрүм қилинишиға тапшурулидиған пул

¹¹Пәрвәрдигар Мусаға мундақ деди:

¹²— Сән исраилларниң нопусини тәкшүргән вақтиңда, ройхәткә елинған һәр бир әр өзлириниң балаю-қазадин сақлиниши үчүн, шу мәйданда Мән — Пәрвәрдигарға һаятлиқ төләм пули тапшурсун. ¹³Ройхәткә елинғанлар рәсмий өлчәм бойичә киши бешиға алтә граммдин күмүч тапшурсун. Бу Пәрвәрдигарға аталған һәдийә болуп һесаплиниду. ¹⁴Жигирмә яштин ашқанларниң һәммиси Пәрвәрдигарға һәдийә тапшуруши керәк. ¹⁵Җенини қутқузуш үчүн берилидиған бу хил һәдийәни байлар артуқ тапшурувәтмисун. Кәмбәғәлләрму кам тапшуруп қоймисун. ¹⁶Гунаниң кәчүрүм қили­ниши үчүн жиғивелинған пуллар Пәрвәрдигар билән учришиш чедириниң хираҗити қилинсун. Бу пуллар Маңа уларни яд әткүзиду вә уларни гунадин әркин қилиду.

Паклиниш деси

¹⁷Пәрвәрдигар Мусаға мундақ деди:

¹⁸— Мистин бир дас яситилсун вә дас қойғучму мистин қуйдуру­луп, улар Пәрвәрдигар билән учришиш чедири билән қурванлиқ суписиниң оттурисиға қоюлсун һәм дасқа су қуюп қоюлсун. ^19-20Һарун вә униң оғуллири чедирға киргинидә яки қурванлиқ суписиға қурванлиқ сунғили кәлгинидә, бу дастики суда пут-қоллирини жуйсун. Болмиса, улар өлтүрүлиду. ²¹Улар пут-қолини жуйғандила, өлүмдин хали болиду. Бу улар вә уларниң әвлатлири мәңгү риайә қилидиған қаидә болсун.

Муқәддәс яғ тәйярлаш усули

²²Пәрвәрдигар Мусаға мундақ деди:

²³— Рәсмий өлчәм бойичә әң есил хушбой дора-дәрмәкләрдин, йәни мурмәкки суюқлуғидин алтә килограмм, гүл дарчиндин үч килограмм, игирдин үч килограмм, ²⁴қовзақдарчиндин алтә килог­рамм вә зәйтун йеғидин төрт литр тәйярлинип, ²⁵хушбой дора-дәрмәкләрни тәңшәш усули бойичә арилаштурулуп муқәддәс яғ ясалсун. ²⁶Бу яғ билән Пәрвәрдигар билән учришиш чедири, келишим сандуғи, ²⁷үстәл вә униң сайманлири, чирақдан вә униң сайманлири, исриқдан, ²⁸көйдүрмә қурванлиқ суписи вә супиниң барлиқ сайманлири, паклиниш деси вә дас қойғуч қатарлиқлар яғлинип, ²⁹тәл-төкүз муқәддәс қилинсун. Бу нәрсиләргә тәккән нәрсиләрму муқәддәс болиду.

³⁰Һарун вә униң оғуллириниң Маңа аҗритилип, Мениң һозурум­да роһанийлиқ қилиши үчүн, йәнә мошу яғ билән уларни яғлап қойғин. ³¹Исраилларға шуни ейтқинки, бу яғ әвлаттин әвлатқичә муқәддәстур. ³²Шуңа бу яғ һәргизму адәттики кишиләр үчүн ишлитил­мисун һәм охшитип ясалмисун, чүнки у муқәддәстур. Силәрму уни муқәддәс дәп билишиңлар керәк. ³³Кимду ким бундақ яғни өзи охшитип ясиса яки роһанийлардин башқа һәр қандақ кишигә сүркисә, у хәлқим қатаридин чиқириветилиду.

Исриқ ясаш усули

³⁴Пәрвәрдигар Мусаға мундақ деди:

— Исриққа ишлитилидиған йелим, қолүлә қепи талқини, ақ девирқай вә сап мәстәкләрдин охшаш миқдарда елип, ³⁵уни адәттики хушбой әтир ясаш усули бойичә тәңшәп, андин униңға азирақ туз арилаштуруп, сап вә муқәддәс исриқ ясалсун. ³⁶Бу исриқлардин азирақ елинип, талқандәк ушшақ янчилип, Пәрвәрдигар билән учришиш чедири ичидики келишим сандуғиниң алдиға қоюлсун. Мән у йәрдә силәр билән учришимән. Силәр бу исриқни әң муқәддәс исриқ, дәп билиңлар. ³⁷Лекин силәр өзәңлар үчүн бу хил усулда исриқ ясимаңлар. Чүнки бу хил исриқ пәқәт Пәрвәрдигарғила хастур. ³⁸Өзлири һөзүрлиниш үчүн бу хил исриққа охшитип исриқ ясиғанларниң һәммиси хәлқим қатаридин чиқириветилиду.

31

Ибадәт җайини ясиғучи устиларниң таллиниши

¹Пәрвәрдигар Худа Мусаға мундақ деди:

²— Қара! Мән йәһуда қәбилисидин Хурниң нәвриси, Уриниң оғли Бизалилни таллидим. ³Мән уни Өз роһумға чөмдүрүп, униңға әқил-парасәт, билим вә хилму-хил һүнәр-сәнъәт қабилийитини ата қилдим. ⁴У һазир хилму-хил һүнәрләрни, йәни алтун, күмүч вә мистин һәр хил нәрсиләрни ясаш, ⁵қиммәтлик ташларни кесиш вә уларни зенәт буюмлириға селиш, яғачларға нәқиш оюштәк һүнәрләрни билиду.

⁶Мән йәнә Дан қәбилисидин Ахисамақниң оғли Оһолиябни униңға ярдәмчиликкә тайинлидим. Шуниңдәк, барлиқ уста һүнәрвәнләргиму техиму көп әқил-парасәт ата қилип, уларға Мән тапилиған нәрсиләрни ясаш қабилийитини бәрдим. ⁷Уларниң вәзиписи: Пәрвәрдигар билән учришиш чедири, келишим сандуғи вә униң үстигә қоюлидиған сандуқ ағзи, йәни «Меһир-шәпқәт тәхти» һәм чедир ичидики барлиқ сайманларни, ⁸үстәл вә үстәлниң сайманлирини, сап алтундин ясилидиған чирақдан вә чирақданниң сайманлирини һәм исриқдан, ⁹көйдүрмә қурванлиқ суписи вә супидики барлиқ сайманларни, шундақла паклиниш деси вә дас қойғучни ясаш, ¹⁰Һарун вә униң оғуллири роһанийлиқ вәзиписини өтигәндә кийидиған нәпис муқәддәс кийимләрни тикиш, ¹¹муқәддәс яғ вә муқәддәс җайда ишлити­лидиған хушбой исриқ ясаш қатарлиқларни өз ичигә алиду. Улар буларниң һәммисини Мениң әмрим бойичә қилсун.

Дәм елиш күнигә қаттиқ риайә қилиш

^12-13Пәрвәрдигар Мусаниң исраилларға монуларни йәткүзүшни тапилиди:

— Силәр Мән бәлгүлигән дәм елиш күнигә чоқум қаттиқ риайә қилиңлар. Чүнки бу Мән билән силәр оттуримиздики мәңгүлүк бәлгүдур. Бу силәрни пак қилғучиниң Мән — Пәрвәрдигар екәнлигимни билдүриду. ¹⁴Силәр дәм елиш күнигә қаттиқ риайә қилиңлар. Чүнки бу муқәддәс күн. Бу күнгә әмәл қилмай, адәттики күндикидәк ишлигәнләр исраил қатаридин чиқириветилип, уларға өлүм җазаси берилсун. ¹⁵Иш қилишиңлар үчүн алтә күн бар. Лекин йәттинчи күни Маңа атилидиған дәм елиш күнидур. Бу күни иш қилғанла кишигә өлүм җазаси берилсун. ¹⁶Исраиллар түзүлгән келишимниң бәлгүси сүпитидә бу күнгә мәңгү қаттиқ риайә қилсун. ¹⁷Бу Мән билән исраиллар оттурисидики мәңгүлүк бәлгүдур. Чүнки Мән — Пәрвәрдигар алтә күндә пүтүн аләмни яраттим, йәттинчи күни ишни тохтитип арам алдим.

¹⁸Худа Синай теғида Мусаға бу сөзләрни қилғандин кейин, пәризләр йезилған икки таш тахтини униңға тапшурди. Ташқа Худа пәризләрни Өз қоли билән язған еди.

32

Алтун мозай

¹Исраиллар Мусаниң шунчә вақиттин бери тағдин чүшмигән­лигини көрүп, Һарунниң әтрапиға олишивелип, униңға:

— Туруң! Бизгә йол башлап маңидиған бут ясап бериң! Бизни Мисирдин елип чиққан һелиқи Мусаниң немә болуп кәткәнлигини биләлмидуқ, — дейишти.

²Һарун уларға:

— Хотун, бала-җақилириңларниң қулиғидики алтун һалқиларни маңа әкелип бериңлар, — деди. ³Улар алтун һалқиларни елип Һарунниң алдиға келишти. ⁴Һарун һалқиларни ишлитип, мозай шәклидә бир бут ясиди.

Халайиқ:

— Әй исраил хәлқи, бизни Мисирдин елип чиққан илаһимиз мана шу! — дейишти.

⁵Һарун буни көрүп, алтун мозай бутниң алдиға бир қурванлиқ суписини ясап:

— Әтә Пәрвәрдигар үчүн һейт қилимиз, — дәп елан қилди. ⁶Әтиси сәһәрдә хәлиқ көйдүрмә қурванлиқ вә аманлиқ қурванлиқни қилди. Андин кейин олтирип, халиғанчә йәп ичишип, кәйп-сапа қилишти.

⁷Пәрвәрдигар Мусаға:

— Сән дәрһал тағдин чүшкин! Чүнки сән Мисирдин елип чиққан хәлқиң гунаға толди. ⁸Улар Мән көрсәткән йолдин чәтнәп кәтти. Улар алтундин мозай шәклидә бут ясап, униңға ибадәт қилип, униң үчүн қурванлиқ қилишти. Улар: «Бизни Мисирдин елип чиққан илаһимиз мана шу», дейишти. ⁹Мән бу хәлиқниң интайин бойни қаттиқлиғини билдим. ¹⁰Әнди сән Мениң ишимға арилашма, Мән уларға ғәзивимни чүширип һалак қиливетимән. Сени вә сениң әвлатлириңни болса чоң хәлиқ қилимән, — деди.

¹¹Лекин Муса Пәрвәрдигари болған Худаға мундақ деди:

— Әй Пәрвәрдигар, Өз хәлқиңгә немишкә бундақ ғәзәплинисән? Уларни Сән зор қудритиң билән Мисирдин елип чиқмиғанмидиң? ¹²Немә үчүн мисирлиқларға: «Худаси уларни тағ-далаларда пүтүнләй һалак қилип, йәр йүзидин йоқитиш үчүн мәхсәтлик һалда Мисирдин елип чиққан екән», дейишкә сәвәп тепип берисән? Ғәзивиңни бесивелип, нийитиңдин янғайсән. Өз хәлқиңгә чоң балаю-апәт чүшәрмигәйсән. ¹³Хизмәткарлириң Ибраһим, Исһақ вә Яқупларни әслигәйсән. Сән Өз намиң билән қәсәм қилип, уларға: «Әвладиңни асмандики юлтузлардәк көп қилимән, бу пүтүн зиминни сениң әвладиңға мәңгүлүк мирас қилип беримән» дегән едиң, — деди. ¹⁴Буниң билән Пәрвәрдигар нийитидин йенип, Өз хәлқигә балаю-апәт чүшәрмиди.

¹⁵Муса икки йүзигә пәризләр йезилған икки таш тахтини елип тағдин чүшти. ¹⁶Бу икки таш тахтиға Худа Өзи әҗир сиңдүрүп, униңға пәризләрни Өз қоли билән язған еди.

¹⁷Йәшу халайиқниң чуқан салған авазини аңлап, Мусаға:

— Қараргаһта җәңниң авази чиқиватқандәк қилиду! — деди.

¹⁸Муса униңға:

— Җәң ғәлибисиниң тәнтәнисигиму охшимайду, мәғлубийәт пәриядиғиму охшимайду, бәлки нахша-күй садаси! — деди.

¹⁹Муса қараргаһқа йеқин келип, мозай бут вә уссулға чүшкән халайиқни көрүп, ғәзивини басалмай, тағниң етигидә елип чүшкән икки таш тахтини йәргә ташлап чеқивәтти. ²⁰Андин у халайиқ ясавалған мозайни көйдүрүп, талқандәк қилип, суға чечивәтти вә исраилларни уни ичишкә буйриди. ²¹У Һарунға:

— Бу кишиләрни шунчә еғир гунаға паттурғидәк, улар саңа немә қилған еди? — деди.

²²Һарун мундақ җавап бәрди:

— Маңа хапа болмиғайсән. Бу кишиләрниң яманлиқ қилишқа нийәт бағлиғанлиғидин сениң хәвириң бар. Улар маңа: ²³«Бизгә йол башлап маңидиған бут ясап бериң! Бизни Мисирдин елип чиққан һелиқи Мусаниң немә болуп кәткәнлигини биләлмидуқ», деди. ²⁴Мән уларға: «Алтун зенәт буюмлириңларни әкелиңлар», дегән едим. Алтун җабдуқлири барлар әкелип маңа тапшурди. Мән бу алтун җабдуқларни отқа ташлаведим, у мозай болуп чиқти.

²⁵Муса Һарунниң башқурушқа амалсиз қалғанлиғи билән, хәлиқниң өз мәйлигә иш қилип, дүшмәнлириниң мәсқирә нишани болуп қалғанлиғини көрди. ²⁶У қараргаһниң алдида туруп қаттиқ аваз билән:

— Пәрвәрдигар тәрәптә туридиғанлар Мән тәрәпкә келиңлар! — дәп вақириған еди, пүткүл лавийлар униң әтрапиға жиғилди.

²⁷Муса уларға:

— Пәрвәрдигар, йәни исраиллар етиқат қилип кәлгән Худа силәргә һәммиңларниң қилич есип, қараргаһниң бу четидин у четигичә арилап өз қериндашлириңлар, дост-бурадәрлириңлар вә хошнаңларни өлтүрүшүңларни буйриди, — деди. ²⁸Лавийлар буйруққа бойсунуп, у күни тәхминән үч миң кишини қиривәтти.

²⁹Муса лавийларға:

— Бүгүн өзәңларни Пәрвәрдигарға атидиңлар. Силәр өз оғул­лириңлар вә қериндишиңларни айимиғанлиғиңлар үчүн, бүгүн Пәрвәрдигарниң илтипатиға муйәссәр болдуңлар, — деди.

³⁰Әтиси Муса халайиққа:

— Силәр чоң гуна қилдиңлар. Әнди мән йәнә таққа, Пәрвәрди­гарниң йениға чиқимән. Силәргә Пәрвәрдигарниң кәчүрүмини тиләймән, бәлким униңға муйәссәр болалишим мүмкин, — деди.

³¹Буниң билән Муса Пәрвәрдигарниң һозуриға чиқип:

— Бу хәлиқ чоң гуна қилди. Улар алтундин бут ясап ибадәт қилди. ³²Уларниң гунайини кәчүрүм қилғайсән. Ундақ болмиса, Өз хәлқиңниң қатаридин мениң исмимни чиқиривәткәйсән, — деди.

³³Пәрвәрдигар униңға:

— Хәлқим қатаридин чиқириветилидиғанлар Мениң алдимда гуна қилғанлардур. ³⁴Әнди сән хәлиқни Мән саңа көрсәткән җайға елип бар. Мениң периштәм алдиңда сени башлап маңиду. Лекин вақти кәлгәндә, Мән уларни өткүзгән гуналири үчүн җазалаймән, — дәп җавап қайтурди.

³⁵Пәрвәрдигар хәлиқ ичигә кесәл чүшәрди, чүнки улар Һарун ясап бәргән алтун мозайға ибадәт қилған еди.

33

Пәрвәрдигарниң исраилларни Синай теғидин кетишкә буйруши

¹Пәрвәрдигар Мусаға мундақ деди:

— Сән өзәң Мисирдин елип чиққан хәлиқ билән бу йәрдин кетип, Мән Ибраһим, Исһақ вә Яқупларға қәсәм қилип, уларниң әвлатлириға беришкә вәдә қилған йәргә барғин. ²Саңа йол башлашқа периштәмни әвәтимән. Мән қананлар, аморлар, хитлар, пәризиләр, һивилар вә йәбусларни һайдап чиқирип, ³сени сүт вә һәсәл еқип туридиған йәргә апиримән. Лекин Мән силәр билән биллә бармаймән. Чүнки силәр бойни қаттиқ хәлиқ болғачқа, Мән силәрни йолда һалак қиливетишим мүмкин.

⁴Буни аңлиған халайиқ интайин мәйүслинип, зенәт буюмларни тақимайдиған болди. ⁵Чүнки Пәрвәрдигар Мусаниң мону сөзләрни уларға йәткүзүп қоюшни буйруған еди: «Силәр бойни қаттиқ хәлиқ. Әгәр Мән силәр билән азирақла биллә болсам, силәрни пүтүнләй һалак қиливетишим мүмкин. Әнди силәр өзәңларда бар болған зенәт буюмларни еливетиңлар. Мән силәрни қандақ бир тәрәп қилиш­ни бәлгүләй». ⁶Шуниң билән исраиллар Синай теғидин кәткәндин тартип, зенәт буюмларни зади тақимиди.

Учришиш чедири

⁷Һәр қетим исраиллар қараргаһ қурғанда, Муса «Пәрвәрдигар билән учришиш чедири» дәп аталған ибадәт чедирини қараргаһтин хелә жирақ җайда тикәтти. Пәрвәрдигарға дуа-тәләплири барла кишиләр у йәргә барса болатти. ⁸Муса қачанла болмисун учришиш чедириға маңғинида, халайиқ өз чедирлириниң алдида өрә туруп, Мусаниң кәйнидин таки у учришиш чедириға кирип болғичә қаришип турушатти. ⁹Муса чедирға киргән вақитта, булут түврүги чүшүп, «Учришиш чедириниң» алдида туратти. Пәрвәрдигар булут ичидин Муса билән сөзлишәтти. ¹⁰Халайиқ булут түврүгиниң учришиш чедириниң ишик алдида турғанлиғини көрсила, өз чедирлири алдидила руслинип, Худаға сәҗдә қилишатти. ¹¹Пәрвәрдигар чедир ичидә Муса билән худди кишиләр дост-бурадәрлири билән сөзләшкәнгә охшаш үзму-үз сөзлишәтти. Муса қараргаһқа қайтип кәлгинидә, униң яш ярдәмчиси Нунниң оғли Йәшу чедирда қалатти.

Мусаниң Пәрвәрдигарниң улуқлуғини көрүши

¹²Муса Пәрвәрдигарға:

— Сән маңа бу хәлиқни башлап беришқа әмир қилған едиң. Лекин Сән маңа кимни мән билән биллә беришқа әвәтидиғанлиғиңни ейтмидиң. Сән мени алаһидә мәхсәт билән таллиғанлиғиңни вә маңа бәхит ата қилғанлиғиңни ейтқан едиң. ¹³Ундақ екән, Сениң йолуңда меңип, һемишәм алдиңда илтипат тепишим үчүн маңа йол көрсәткәйсән вә бу хәлиқниң Өз хәлқиң екәнлигини есиңдә тутқайсән, — деди.

¹⁴— Мән Өзәм сән билән биллә берип, сени ғәм-қайғудин халас қилай, — деди Пәрвәрдигар.

¹⁵Муса униңға:

— Әгәр Сән биз билән биллә бармисаң, бизни бу йәрдин айримиғайсән. ¹⁶Әгәр Сән биз билән биллә бармисаң, башқилар хәлқиңниң вә мениң Пәрвәрдигаримиз болған Сениң алдиңда илтипат тапқанлиғимизни немидин билсун?! Буниңдин башқа немә иш бизни дуниядики башқа хәлиқләрдин пәриқләндүрәлисун?! — дәп җавап қайтурди.

¹⁷Пәрвәрдигар Мусаға:

— Сениң тәливиң бойичә иш қилимән, чүнки сән Мениң илтипа­тимға ериштиң. Мән сени алаһидә мәхсәт билән таллидим, — деди.

¹⁸Шуңа Муса:

— Маңа Өз улуқлуғуңни көрсәткәйсән, — деди.

¹⁹Пәрвәрдигар мундақ җавап қайтурди:

— Мән пүтүн меһриванлиғимни көрситип сениң алдиңдин өтүп, «Мәңгү Бар Болғучи» дегән муқәддәс намимни җакалаймән. Кимгә меһриванлиқ қилғум кәлсә, шуниңға меһриванлиқ қилимән, кимгә ич ағритқум кәлсә, шуниңға ич ағритимән. ²⁰Бирақ саңа Өз чирайимни көрсәтмәймән, чүнки Мени көргән киши тирик қалмайду. ²¹Лекин Мениң йенимда бир җай бар. Сән у йәрдики қорам ташниң үстидә турғин. ²²Мениң парлақ нурум у йәрдин өтидиған вақитта, Мән сени ташниң йочуғиға қоюп, қолум билән йепип туримән. Өтүп болғандин кейин, ²³қолумни тартивалимән. Сән Мени кәйнимдин көрисән. Чирайимни көрсәң болмайду.

34

Пәриз тахтисиниң қайта берилиши

¹Пәрвәрдигар Мусаға:

— Сән илгирикигә охшаш икки таш тахта йонуп кәл. Сән чеқивәткән һелиқи таш тахтидики сөзләрни шу икки тахтиға язай, ²сән әтә әтигәнгичә тәйяр болуп, Синай теғиға чиқип тағниң чоққисида Мән билән көрүшкин. ³Һәр қандақ киши сән билән биллә чиқмисун. Пүтүн тағда адәм болмисун, һәтта кала-қойму тағниң түвидә отлимисун, — деди. ⁴Шуниң билән Муса икки таш тахта йонуп, әтиси сәһәрдә Пәрвәрдигарниң буйруғи бойичә уларни таққа елип чиқти.

⁵Пәрвәрдигар булут ичидә чүшүп, Мусаниң йениға келип, Өзиниң «Мәңгү Бар Болғучи» дегән муқәддәс намини җакалиди.

⁶Пәрвәрдигар Мусаниң алдидин өтүп:

— Мән «Мәңгү Бар Болғучи», йәни Пәрвәрдигардурмән. Мән интайин меһриван вә рәһимдил Худадурмән. Асанлиқчә ғәзәплән­мәймән, меһир-муһәббитим мол, вападармән. ⁷Миңлиған әвлатларға болған меһир-муһәббитимни үзүлдүрмәй, гуна вә хаталиқларни кәчүрүм қилимән. Лекин Мән гунакарларни җазалимай қоймаймән, уларниң әвлатлирини таки үчинчи, төртинчи әвлатқичә җазалаймән, — деди.

⁸Муса дәрһал йәргә баш қоюп сәҗдә қилди. ⁹У:

— Әй Егәм, әгәр Сән мәндин рази болсаң, биз билән биллә барғайсән. Бу хәлиқниң бойни қаттиқ болсиму, уларниң гуна вә хаталиқлирини кәчүрүм қилғайсән. Бизни Өз егидарчилиғиңға алғайсән, — деди.

Яңливаштин келишим түзүш

¹⁰Шуниң билән Пәрвәрдигар Мусаға мундақ деди:

— Әнди Мән силәр билән келишим түзимән. Мән алдиңларда дунияниң һәр қандақ җайидики һәр қандақ хәлиқ көрүп бақмиған чоң карамәтләрни көрситимән. Сениң әтрапиңдики хәлиқләр Мениң — Пәрвәрдигарниң әмәлиятлирини көрсун. Чүнки Мән силәрни дәп қорқунучлуқ ишларни көрситимән. ¹¹Мән бүгүн саңа җакалайдиған әмирлиримгә риайә қилғин. Сән у йәргә киргән вақтиңда, Мән аморлар, қананлар, хитлар, пәризиләр, һивилар вә йәбусларни һайдап чиқиримән. ¹²Еһтият қилғинки, сән баридиған җайдики аһалә билән һәргиз келишим түзмигин. Болмиса сән уларниң қапқиниға чүшүп, уларға охшаш яман йолға меңип кетисән. ¹³Шуниң үчүн уларниң қурванлиқ супилирини өрүветип, уларниң илаһ дәп тикләвалған таш түврүклирини вә Ашерә аял илаһ бутлирини чеқивәткин.

¹⁴Мәндин башқиға ибадәт қилма, чүнки «Қизғанғучи» Мениң бир намим болуп, Мән қизғинидиған Худадурмән. ¹⁵Йәрлик аһалиләр билән келишим түзмә. Улар өз илаһлириға ибадәт қилған вә қурванлиқ қилған вақитлирида сениму тәклип қилиши, сәнму өзәңни паһишиләрдәк сетип, уларниң илаһлириға атиған қурванлиқлириға еғиз тегип қелишиң мүмкин. ¹⁶Сениң оғуллириң ят хәлиқ қизлирини некайиға елип, өзини паһишиләрдәк сетип, Мәндин үз өрүп, ят илаһларға ибадәт қилиши мүмкин.

¹⁷Ибадәт қилиш үчүн бут ясима.

¹⁸«Петир нан» һейтини қил. Мениң әмримгә бенаән бу һейтта уда йәттә күн петир нан йә. Һейтни зираәтләр бих чиқарған баш баһар ейида өткүз, чүнки силәр шу айда Мисирдин чиққан.

¹⁹Пүткүл тунҗа оғул вә барлиқ тунҗа туғулған әркәк мал, мәйли у кала яки қой болсун, Маңа мәнсүп. ²⁰Силәр тунҗа әркәк тәхәйниң орниға қой қурванлиқ қилсаңларму болиду. Әгәр ундақ қилмисаңлар, тәхәйниң бойнини сундуруп қурванлиқ қилиңлар. Өз әвлатлириң ичидики пүткүл тунҗа оғулларни чоқум төләм берип қайтурувал. Алдимға қуруқ қол кәлмә.

²¹Иш қилишиңға йетәрлик алтә күн бар. Йәттинчи күни, мәйли у териқчилиқ яки ома мәзгили болушидин қәтъий нәзәр чоқум арам алғин. ²²Тунҗа пишқан буғдайларни ориғанда, ома һейти қил. Күздә һосулларни амбарға жиққиниңда, «Һосул жиғиш» һейти қил. ²³Пүткүл әрләр бир жилда үч қетим Маңа — исраил хәлқи етиқат қилип кәлгән Егиси Худаниң алдиға кәлсун. ²⁴Мән ят хәлиқләрни сениң алдиңдин һайдап чиқирип, зиминиңни кәңәйтимән. Шуниң билән сән жилда үч қетим Маңа ибадәт қилғили кәткән вақтиңда, һеч ким сениң жутуңға яман көз тикмәйду.

²⁵Маңа қурванлиқ қенини болдурулған хемирдин пиширилған йемәклик билән биллә атима. «Өтүп кетиш» һейтида сойған қурван­лиқ гөшини әтиси әтигәнгичә сақлима.

²⁶Һәр жили тунҗа пишқан зираәтләрниң әң яхши йеридин Мениң ханамға әкирип, Маңа — Пәрвәрдигариңлар Худаға ата.

Оғлақни анисиниң сүтидә пишарма.

²⁷Пәрвәрдигар Мусаға:

— Бу сөзләрни хатириләвал. Чүнки Мән сән вә исраил хәлқи билән мошу сөзләрни асас қилип келишим түздүм, — деди. ²⁸Муса Пәрвәрдигарниң йенида қириқ кечә-күндүз туруп, һеч нәрсә йемиди һәм ичмиди. Пәрвәрдигар келишиминиң асаси болған он пәризни икки таш тахтиға йезип бәрди.

Мусаниң тағдин чүшүши

²⁹Муса пәризләр йезилған таш тахтиларни елип тағдин чүшкинидә, Пәрвәрдигар билән сөзләшкәнлиги үчүн, униң чирайи пақирап кәткән еди. Бирақ өзи буни билмәтти. ³⁰Һарун вә башқа исраиллар Мусаниң чирайидики нурни көрүп, униңға йеқин келиштин қорқушти. ³¹Бирақ Муса уларни чақирғанда, Һарун вә пүтүн җамаәт ақсақаллири униң алдиға кәлди. Муса уларға сөз қилди. ³²Шуниңдин кейин пүткүл исраиллар Мусаниң алдиға келишти. Муса Пәрвәрдигар Синай теғида униңға бәргән қанунни уларға тапилиди. ³³Муса уларға сөзләп болғандин кейин, яғлиқ билән үзини йепивалди. ³⁴Һәр қетим у учришиш чедириға кирип Пәрвәрдигар билән сөзләшкинидә, үзини йепивалған яғлиқни еливетәтти. Чиққан вақтида Пәрвәрдигар тапшурған сөзләрни исраилларға йәткүзәтти. ³⁵Бундақ вақитларда исраиллар униң үзиниң пақирап туридиғанлиғини көрәтти. Униңдин кейин Муса үзини йепип жүрәтти. Пәрвәрдигар билән сөзләшкили киргинидә, йәнә еливетәтти.

35

Дәм елиш күниниң қаидә-низами

¹Муса пүтүн исраилларни чақирип, уларға мундақ деди:

— Пәрвәрдигар силәрниң төвәндики қаидигә риайә қили­шиңларни буйриди. ²«Иш қилишиңларға йетәрлик алтә күн бар. Йәттинчи күн болса муқәддәс болуп, у Пәрвәрдигарға мәнсүп болған дәм елиш күнидур. Бу күни хизмәт қилғанла кишигә өлүм җазаси берилиду. ³Дәм елиш күни һәтта өз өйидә от йеқишқиму болмайду».

Ибадәт җайи үчүн һәдийә сунуш

⁴Муса пүтүн исраил хәлқигә йәнә мундақ деди:

— Пәрвәрдигар шундақ әмир қилдики: ⁵«Силәр Пәрвәрдигарға һәдийә сунуңлар, халиғанлар алтун, күмүч, мис, ⁶көк, сөсүн вә тоқ қизил рәңлик жип, кәндир жип һәм өшкә тивити, ⁷қизил боялған қошқар териси, нәпис ишләнгән териләр, акация яғичи, ⁸чирақ йеғи, муқәддәс яғ вә исриқ ясайдиған хушбой дора-дәрмәкләр, ⁹баш роһаний кийидиған қисқа ефод билән көкрәкликкә қадилидиған йоллуқ һеқиқ таш вә башқа есил ташларни һәдийә қилсун».

Ибадәт чедириниң сайманлири

¹⁰— Араңлардики маһир устилар келип, Пәрвәрдигар буйруған барлиқ нәрсиләрни, ¹¹йәни ибадәт чедири, чедирниң йопуғи, чедирниң илмәк, рама, тоғра балдақлири вә түврүклири һәм түврүк путлири, ¹²келишим сандуғи, сандуқни көтиридиған балдақлар, сандуқниң ағзи, йәни «Меһир-шәпқәт тәхти» вә йопуқ пәрдиси, ¹³үстәл, үстәлни көтиридиған балдақлар вә үстәл сайманлири, Худаға сунидиған нанлар, ¹⁴чирақдан вә униң сайманлири, чирақ вә чирақ йеғи, ¹⁵исриқдан вә уни көтиридиған балдақлар, муқәддәс яғ вә хушбой исриқ, чедирниң кириш ағзиниң пәрдиси, ¹⁶көйдүрмә қурванлиқ суписи билән униң мис тори, көтириш балдақлири вә барлиқ сайманлири, паклиниш деси вә дас қойғуч, ¹⁷һойлиниң чөрисидики пәрдә тосуқлар, пәрдә түврүклири вә түврүк путлири, һойлиниң кириш ағзиниң пәрдиси, ¹⁸чедир вә һойлиниң қозуқ вә ағамчилири, ¹⁹роһаний Һарун вә униң оғуллири муқәддәс җайда хизмәт өтигәндә кийидиған нәпис муқәддәс кийимләрни тәйярлисун.

Хәлиқниң һәдийәси

²⁰Пүтүн исраил хәлқи Мусаниң йенидин қайтишти. ²¹Көңли илһамланған вә разимәнлик билән һәдийә қилишни халиғанларниң һәммиси Пәрвәрдигар билән учришиш чедирини бена қилиш, униң ичидики нәрсиләрни ясаш вә муқәддәс кийимни тикишкә керәклик болған лазимәтликләрни елип келишти. ²²Һәдийә қилишни халайдиған әрләр вә аяллар болупму, һалқа, үзүк вә биләйүзүк қатарлиқ һәр хил алтун буюмларни әкелип, Пәрвәрдигар үчүн атиди. ²³Көк, сөсүн, тоқ қизил рәңлик жип, кәндир жип, өшкә тивити, қизил боялған қошқар териси вә нәпис ишләнгән терә қатарлиқ нәрсилири барлар уларни елип келишти. ²⁴Күмүч яки мис һәдийә қилалайдиғанлар һәдийәлирини елип келишти. Акация яғичи барларму уни елип келишти. ²⁵Қоли чевәр аяллар өз қоли билән егиргән көк, сөсүн вә тоқ қизил рәңлик жип һәм кәндир жипларни елип келишти. ²⁶Көңли илһамланған қабилийәтлик аяллар йәнә өшкә тивитидин жип егиришти. ²⁷Ақсақаллар ефодқа вә көкрәкликкә қадилидиған йоллуқ һеқиқ таш вә башқа есил ташлар, ²⁸чирақ, муқәддәс яғ вә исриқ үчүн хушбой дора-дәрмәк вә яғларни елип келишти. ²⁹Мәйли әр яки аял болсун, Пәрвәрдигарға һәдийә сунушни халиған исраилларниң һәммиси һәдийәлирини елип келишип, Пәрвәрдигар Муса арқилиқ уларни селишқа буйруған ибадәт җайи үчүн тәғдим қилишти.

Ибадәт чедирини ясаш һүнири

³⁰Муса сөзини давамлаштуруп мундақ деди:

— Қараңлар! Пәрвәрдигар йәһуда қәбилисидин Хурниң нәвриси, Уриниң оғли Бизалилни таллиди. ³¹Уни Өз роһи билән толтуруп, униңға әқил-парасәт, билим вә хилму-хил һүнәр-сәнъәт қабилийи­тини ата қилди. ³²У һазир хилму-хил һүнәрләрни, йәни алтун, күмүч вә мистин һәр хил нәрсиләрни ясаш, ³³қиммәтлик ташларни кесиш вә уларни зенәт буюмлириға селиш һәм яғачларға нәқиш оюштәк һүнәрләрни билиду. ³⁴Пәрвәрдигар йәнә Дан қәбилисидин Ахисамақ­ниң оғли Оһолиябқиму әқил-парасәт ата қилип, уларни башқиларға устаз қилди. ³⁵Пәрвәрдигар уларни әқил-парасәтлик қилип, уларға нәққашлиқ, оймичилиқ, көк, сөсүн, тоқ қизил рәңлик жуң жип вә кәндир жиплардин кәштә тикиш, рәхтләрни тоқуш қатарлиқ һәр хил нәпис һүнәрләрни қилиш қабилийәтләрни ата қилди. Улар һәр хил ишларниң һөддисидин чиқалайду вә хилму-хил һүнәрләрни ойлап чиқиралайду.

36

¹Бизалил, Оһолияб вә башқа уста һүнәрвәнләр, йәни Пәрвәрди­гар­ниң қабилийәт ата қилиши билән ибадәт җайини қандақ ясашни билгән кишиләрниң һәммиси, Пәрвәрдигарниң көрсәтмиси бойичә шу хизмәтләрни қилсун.

Хәлиқниң һәдийәлири

²Муса, Бизалил билән Оһолияб вә Пәрвәрдигар қабилийәт ата қилған, көңли илһамлинип хизмәт қилишни халиған кишиләрни жиғди. ³Улар Мусадин исраилларниң ибадәт җайини ясашқа һәдийә қилған барлиқ соғиларни тапшурувалди. Һәр күни әтигәнлиги кишиләр өз мәйли билән соғилирини елип келәтти. ⁴Шуңа ибадәт җайини ясашқа қатнашқан устилар өз хизмәтлирини тохтитип, ⁵Мусаниң алдиға берип: «Кишиләр елип кәлгән һәдийәләр Пәрвәрдигар буйруған ибадәт җайини ясаш еһтияҗидин ешип кәтти!» дейишти.

⁶Шуңа Муса пүтүн қараргаһтикиләрниң әнди ибадәт җайи үчүн һәдийә қилмаслиғини буйриди. Кишиләр болса соға елип келишни шундила тохтатти. ⁷Тапшурувелинған һәдийәләр пүтүн ибадәт җайиға йетип, һәтта ешип қалди.

Ибадәт чедириниң ясилиши

⁸Хизмәтчи хадимлар ичидики уста һүнәрвәнләр Пәрвәрдигарниң ибадәт чедирини он данә йопуқтин ясиди. Бу йопуқлар кәндир жип билән көк, сөсүн вә тоқ қизил рәңлик жуң жиптин тоқулуп, үстигә қоли чевәр уста тәрипидин қанатлиқ периштәләрниң сүрити нәпис кәштиләнди. ⁹Һәр бир йопуқниң чоң-кичиклиги охшаш һалда, узунлуғи он төрт метр, кәңлиги икки метрдин қилинди. ¹⁰Йопуқларниң бәши бир парчә, қалған бәши йәнә бир парчә қилинип уланди. ¹¹Уланған һәр бир чоң парчиниң әң четидикисигә көк рәңлик изма тикилди. ¹²Йопуқниң бир парчисиниң әң четиди­кисигә әллик изма, йәнә бир парчисиниң әң четидикисигиму әллик изма тикилди. ¹³Әллик алтун илмәк ясилип, икки парчә йопуқ туташтурулди.

¹⁴Ибадәт чедирини йепиш үчүн өшкә жуңидин он бир парчә қелин йопуқ рәхт тоқулди. ¹⁵Йопуқларниң һәр бириниң чоң-кичиклиги охшаш болуп, узунлуғи он бәш метр, кәңлиги икки метрдин болди. ¹⁶Йопуқларниң бәш даниси бир парчә, қалған алтиси йәнә бир парчә қилинип уланди. ¹⁷Биринчи чоң йопуқниң әң четидики парчисигә әллик изма, йәнә бир чоң йопуқниң әң четидикисигиму әллик изма тикилди. ¹⁸Мистин әллик илмәк ясилип, улар измиларға өткүзүлүп, икки парчә йопуқ бир-биригә улинип, бир пүтүн йопуқ қилинди. ¹⁹Буниңдин башқа, чедирни қаплаш үчүн, қизил боялған қошқар терисидин вә нәпис ишләнгән теридин йәнә икки парчә чедир йопуғи ясалди.

²⁰Ибадәт чедирини көтирип туруш үчүн акация яғичидин рама ясалди. ²¹Һәр бир раминиң узунлуғи бәш метр, кәңлиги йәтмиш бәш сантиметр болди. ²²Һәр бир рамиға бир-бирини туташтуридиған иккидин улиғучи ясалди. Һәммә рамиларда шундақ улиғуч болди. ²³Чедирниң җәнуп тәрипигә жигирмә рама ясалди. ²⁴Рамиларниң тегигә күмүчтин қириқ данә пут ясилип, һәр бир раминиң тегигә иккидин орнитилди. ²⁵Йәнә чедирниң шимал тәрипигиму жигирмә рама ясилип, ²⁶булар үчүнму күмүчтин қириқ данә пут ясилип, һәр бир раминиң тегигә иккидин тәйярланди. ²⁷Лекин чедирниң кәйни тәрипигә, йәни ғәрипкә қаритип алтә рама ясалди. ²⁸Чедирниң кәйни тәрипидики икки булуңға икки рама ясалди. ²⁹Рамилар бир-биригә йеқин қоюлуп, уларниң учи бир чәмбәргә киргүзүлүп муқумлаштурулди. Икки дохмушни һасил қилидиған һәр икки рама шундақ ясалди. ³⁰Демәк, чедирниң ғәрип тәрипидә сәккиз рама болуп, һәр бир раминиң тегидә иккидин җәми он алтә данә күмүч пут болди.

³¹Буниңдин башқа акация яғичидин он бәш тоғра балдақ ясалди. Булардин чедирниң бир йенидики рамиларға бәш данә, ³²йәнә бир йенидики рамиларға бәш данә һәм чедирниң кәйни тәрипидики ғәрипкә қарайдиған рамиларғиму бәш данә орнитилди. ³³Рамиларниң оттурисиға четилидиған оттура балдақ чедирниң бир бешидин йәнә бир бешиға йәткүзүлүп ясалди. ³⁴Рамилар вә балдақлар алтун билән қапланди, балдақлар өткүзүлидиған һалқиларму алтундин ясалди.

³⁵Кәндир жип билән көк, сөсүн вә тоқ қизил рәңлик жуң жиптин бир пәрдә тоқулуп, униңға қоли чевәр устилар тәрипидин қанатлиқ периштәләрниң сүрити кәштиләнди. ³⁶Бу пәрдә акация яғичидин ясалған төрт данә түврүккә бәкитилгән алтун илмәкләргә есилди. Түврүкләр алтун билән қаплинип, күмүчтин ясалған төрт путниң үстигә орнитилди. ³⁷Буниңдин башқа, кәндир жип билән көк, сөсүн вә тоқ қизил рәңлик жуң жиптин ибадәт чедириниң кириш ағзиға кәштиләнгән бир пәрдә тоқулди. ³⁸Пәрдини есиш үчүн акация яғичидин бәш данә түврүк ясилип, түврүк беши алтун билән қапланди. Түврүкләрдә алтун илмәкләр болди һәм мистин бәш данә түврүк пути ясалди.

37

Келишим сандуғини ясаш

¹Бизалил акация яғичидин узунлуғи йүз жигирмә бәш, кәңлиги вә егизлиги йәтмиш бәш сантиметрлиқ бир сандуқ ясиди. ²Сандуқниң ичи-сиртини сап алтун билән қаплап, чөрисигә алтундин җийәк тутти. ³У йәнә алтундин төрт һалқа қуйдуруп, сандуқниң төрт путиға бир тәрипигә иккидин орнатти. ^4-5Сандуқни көтириш үчүн акация яғичидин икки балдақ ясап, уларни алтун билән қаплап, икки яндики алтун һалқилардин өткүзди. ⁶Сандуқниң үстигә сап алтундин узунлуғи бир йүз жигирмә бәш, кәңлиги йәтмиш бәш сантиметр келидиған сандуқ ағзини, йәни «Меһир-шәпқәт тәхтини» ясиди. ⁷Алтундин икки данә «керуб» дәп атилидиған қанатлиқ мәхлуқниң һәйкилини соқуп, ⁸«Меһир-шәпқәт тәхтиниң» икки бешиға бирдин орнитип, тәхт билән бир пүтүн қилип бирләштүрди. ⁹Қанатлиқ һәйкәлләр удулму-удул қоюлған һалда тәхтниң йүзигә қаришип, қанатлирини ечип «Меһир-шәпқәт тәхтини» йепип туридиған болди.

Үстәл

¹⁰Акация яғичидин узунлуғи йүз, кәңлиги әллик, егизлиги йәтмиш бәш сантиметрлиқ бир үстәл ясилип, ¹¹сап алтун билән қапланди һәм униң чөрисигә алтундин җийәк тутулди. ¹²Үстәлниң чөрисигә төрт илик кәңликтә пәваз қоюлуп, униңғиму алтун җийәк тутулди. ¹³Көтириш балдақлирини селиш үчүн төрт алтун һалқа ясилип, үстәлниң төрт бүҗигидики путиға орнитилди. ¹⁴Балдақларниң алтун һалқидин өткүзүлүши үчүн һалқа пәвазға йеқин орнитилди. ¹⁵Балдақ акация яғичидин ясилип, алтун билән қапланди. ¹⁶Үстәлниң үстидики ичимлик һәдийәсигә ишлитилидиған тавақ, тәхсә, чәйнәк вә пиялиләр сап алтундин ясалди.

Чирақдан ясаш

¹⁷Сап алтундин бир чирақдан соқулди. Чирақданниң пути билән түврүги, қәдәһлири, гүл түгүни вә бәрглири бир пүтүн қилинди. ¹⁸Чирақданниң икки йениға һәр тәрәпкә үчтин алтә шахчә чиқирилди. ¹⁹Һәр бир шахчидә гүл түгүни вә бәрглири болған бадам чечиги шәклидики үч тал қәдәһ болди. Чирақданниң алтә шахчисиниң һәммисила мошундақ ясалди. ²⁰Чирақданниң мәркизий шахчисиниң учида гүл түгүни вә бәрглири болған бадам чечиги шәклидики төрт тал қәдәһ болди. ²¹Чирақданниң мәркизий шахчисидин икки тәрәпкә чиқирилған һәр бир җүп шахчиниң астиға түгүн чиқирилди. Чирақданниң алтә шехиниң һәммиси шундақ ясалди. ²²Пүтүн чирақдан, йәни униң барлиқ безәклириниң һәммиси бирла парчә алтундин соқулди. ²³Чирақданға йоруғи алди тәрәпкә чүшидиған қилип йәттә чирақ орнитилди. ²⁴Чирақдан, униң пилик қисқучлири вә күлданлири оттуз төрт килограмм сап алтундин ясалди.

Исриқданни ясаш

²⁵Исриқдан акация яғичидин ясалди. У төрт булуңлуқ болуп, егизлиги бир, узунлуғи вә кәңлиги йерим метрдин қилинди. ²⁶Униң үсти, төрт тәрипи вә төрт мүңгүзи сап алтун билән қаплинип, чөрисигә алтун җийәк қоюлди. ²⁷Исриқданни көтиридиған балдақ­ларни өткүзүш үчүн алтундин икки һалқа ясилип, икки яндики җийәкләрниң астиға бәкитилди. ²⁸Балдақлар акация яғичидин ясилип, алтун билән қапланди.

²⁹Хушбой дора-дәрмәкләрни тәңшәш усули бойичә муқәддәс яғ вә хушбой исриқлар ясалди.

38

Қурванлиқ суписини ясаш

¹Қурванлиқ суписи акация яғичидин ясалди. Супа төрт булуңлуқ болуп, униң егизлиги бир йерим, узунлуғи вә кәңлиги икки йерим метрдин қилинди. ²Супиниң төрт бүҗигигә мүңгүзләр чиқирилди. Улар супа билән бир пүтүн қилинип, мис билән қапланди. ³Қурванлиқ суписиға ишлитилидиған күлдан, гүҗәк, дас, лахшигир вә отдан қатарлиқлар ясалди. Бу сайманларниң һәммиси мистин болди. ⁴Буниңдин башқа, қурванлиқ суписиға мистин бир тор ясилип, қурванлиқ супа отханисиниң оттурисидики тор тәкчисиниң үстигә қоюлди. ⁵Андин балдақ өткүзүлидиған, торниң төрт бүҗигигә бәкитилидиған төрт данә мис һалқа ясалди. ⁶Буниңдин башқа, қурванлиқ суписини көтириш үчүн акация яғичидин икки балдақ ясилип, мис билән қаплинип, ⁷икки яндики һалқиларға өткүзүлди. Қурванлиқ суписиниң оттуриси кавак қилип, тахтайдин ясалди.

Паклиниш десини ясаш

⁸Паклиниш деси вә дас қойғуч Пәрвәрдигар билән учришиш чедириниң ишиги алдида хизмәт қилидиған аяллар тәрипидин берилгән мис әйнәкләрдин ясалди.

Ибадәт җайиниң һойлиси

⁹Ибадәт чедириниң әтрапини тосап һойла қилиш үчүн кәндир жиптин пәрдә тоқулди. Җәнуп тәрәптики пәрдиниң узунлуғи әллик метр қилинип, ¹⁰пәрдини көтирип туруш үчүн жигирмә данә мис түврүк һәм уларниң тегигә қойғили жигирмә данә мис пут ясалди. Пәрдиләрни бәкитидиған түврүк илмәклири билән һалқилири күмүчтин ясалди. ¹¹Шимал тәрәпкиму пәрдә орнитилди. Униң узунлуғиму әллик метр қилинип, пәрдини көтирип туруш үчүн жигирмә данә мис түврүк һәм уларниң тегигә қойғили жигирмә данә мис пут ясалди. Түврүк илмәклири билән һалқилири күмүчтин ясалди. ¹²Ғәрип тәрәптики пәрдиниң узунлуғи жигирмә бәш метр қилинди. Пәрдини көтирип туруш үчүн, он данә мис түврүк һәм уларниң тегигә қойғили он данә мис пут ясалди. ¹³Һойлиниң шәриқ тәрипидики пәрдиниң узунлуғиму жигирмә бәш метр қилинди. ¹⁴Кириш ағзиниң бир тәрипидики пәрдиниң кәңлиги йәттә йерим метр болди. Пәрдини бәкитиш үчүн үч түврүк вә үч пут ясалди. ¹⁵Йәнә бир тәрипидики пәрдиниң кәңлиги йәттә йерим метр болди. Униңғиму үч данә мис түврүк һәм уларниң тегигә қойғили үч данә мис пут ясалди. ¹⁶Һойлиниң әтрапидики барлиқ пәрдиләр кәндир жиптин тоқулди. ¹⁷Түврүкләрниң путлири мистин, илмәк, һалқилири болса күмүчтин ясалди, түврүкниң беши күмүчтин қапланди. Һойлиниң төрт әтрапидики түврүкләрниң һәммисидә күмүч һалқилар болди. ¹⁸Һойлиниң кириш ағзиниң пәрдилири көк, сөсүн, тоқ қизил рәңлик жуң жип вә кәндир жиптин тоқулуп кәштиләнди. Пәрдиниң кәңлиги он метр, егизлиги болса һойлиниң тосуқ пәрдисиниң егизлигидәк икки йерим метр қилинди. ¹⁹Төрт данә путлуқ мис түврүк уни көтирип турди. Түврүкләрдики илмәк, һалқиларниң һәммиси күмүчтин ясалди, түврүкләрниң бешиму күмүч билән қапланди. ²⁰Ибадәт чедириға ишлитилгән барлиқ қозуқлар мистин қуюлди.

Ибадәт чедириға ишлитилгән материаллар

²¹Келишим чедири дәпму аталған ибадәт чедирини ясашқа ишлитил­гән материаллар, Мусаниң тапшуруғи бойичә лавийлар тәрипидин көздин кәчүрүлгән болуп, роһаний Һарунниң оғли Итамарниң саниғидин өткән еди. ²²Пәрвәрдигар Мусаға буйруғанларниң һәм­мисини йәһуда қәбилисидин болған Хурниң нәвриси, Уриниң оғли Бизалил ясиди. ²³Униңға ярдәмчи болған Дан қәбилисидин болған Ахисамақниң оғли Оһолиябниңму қоли чевәр болуп, у нәққашлиқ, оймичилиқ вә көк, сөсүн, тоқ қизил рәңлик жуң жип һәм кәндир жиплардин кәштә тикишни биләтти.

²⁴Ибадәт җайиниң қурулуши үчүн аталған алтун рәсмий өлчәм бойичә бир миң килограммға тоғра кәлди. ²⁵Нопус тизимлиғидики кишиләр соға қилған күмүч рәсмий өлчәм бойичә үч миң төрт йүз қириқ килограммға тоғра кәлди. ²⁶Нопус тизимлиғиға асасланғанда, жигирмә яштин жуқурилар җәми алтә йүз үч миң бәш йүз әллик нәпәр болуп, рәсмий өлчәм бойичә һесаплиғанда, һәр бир киши тапшурған күмүч бәш йерим килограмм болди. ²⁷Үч миллион төрт йүз миң килограмм күмүчтин ибадәт җайи рамилириниң вә пәрдиләр бәкитилидиған түврүкләрниң йүз күмүч пути ясалди. Һәр бир путқа оттуз төрт килограммдин күмүч ишлитилди. ²⁸Қалған қириқ килограмм күмүч түврүкләрниң илмәк вә һалқилирини ясашқа һәм түврүкләрниң бешини қаплашқа ишлитилди. ²⁹Пәрвәр­дигарға аталған мис җәми икки миң төрт йүз килограмм болуп, ³⁰у Пәрвәрдигар билән учришиш чедириниң кириш ағзидики түврүк путлири, қурванлиқ суписи вә униң мис тори, супиниң пүтүн сайманлири, ³¹һойлиниң әтрапидики тосуқ пәрдиниң түврүклири, һойлиниң кириш ағзидики түврүк путлири, ибадәт чедириниң вә һойлиниң тосуқ пәрдисиниң қозуқлириға ишлитилди.

39

Роһанийларниң муқәддәс кийимлирини тикиш

¹Көк, сөсүн вә тоқ қизил рәңлик жуң жиптин тоқулған рәхттин роһанийлар муқәддәс җайда вәзипә өтигәндә кийидиған муқәддәс кийимләр тикилди. Һарун үчүн тикилгән муқәддәс кийимләр Пәрвәрдигарниң Мусаға буйруғанлири бойичә қилинди. ²Ефод зәр жип, көк, сөсүн, тоқ қизил рәңлик жуң жип вә кәндир жиптин тикилди. ³Қоли чевәр устилар алтунни непиз соқуп, инчикә тала қилип кесип, уни көк, сөсүн, тоқ қизил рәңлик жуң жип вә кәндир жиплар билән арилаштуруп, ефодни тоқиди. ⁴Ефодниң икки данә мүрә тасмиси болди. Ефодниң алди вә кәйни қисми бу икки тасма арқилиқ туташтурулди. ⁵Униңдин башқа йәнә, бәлбағ тәйярланди. Бәлбағ зәр жип, көк, сөсүн, тоқ қизил рәңлик жуң жип вә кәндир жиптин устилиқ билән тоқулди. Буларниң һәммиси Пәрвәрдигарниң Мусаға буйруғини бойичә қилинди.

⁶Икки данә йоллуқ һеқиқ алтун көзлүккә қоюлуп, исраилларниң он икки қәбилисиниң исимлири униң үстигә устилиқ билән тамғиға оюлған нәқишләрдәк оюлуп йезилди. ⁷Андин ефодниң икки данә мүрә тасмисиға қадилип, исраилларниң хатирә теши қилинди. Мана буларниң һәммиси Пәрвәрдигарниң әмри бойичә қилинди.

Көкрәклик ясаш

⁸Худаниң ирадисини билиш үчүн кийилидиған көкрәклик қоли чевәр устилар тәрипидин тикилди. Тикилиш усули ефод билән охшаш болуп, у зәр жип, көк, сөсүн, тоқ қизил рәңлик жуң жип вә кәндир жип билән тикилди.

⁹Көкрәкликниң узунлуғи вә кәңлиги охшашла жигирмә бәш сантиметрдин қилинип, төрт булуңлуқ һәм икки қат, йәни янчуқлуқ қилип тикилди. ¹⁰Үстигә төрт қур қиммәтлик таш қадалди. Биринчи қурға қизил яқут, топаз вә зумрәт орнитилди. ¹¹Иккинчи қурға көк қашташ, көк яқут вә алмас орнитилди. ¹²Үчинчи қурға сөсүн яқут, һеқиқ вә сөсүн кварц орнитилди. ¹³Төртинчи қурға рәңсиз яқут, йоллуқ һеқиқ вә йешил қашташ орнитилди. Буларниң һәммиси алтун көзлүккә елинип, көкрәкликкә қадалди. ¹⁴Исраилларниң он икки қәбилисиниң исми худди тамғиға оюлған нәқишләрдәк бу қиммәтлик ташларниң үстигә оюлуп йезилди.

¹⁵Көкрәкликни ефодқа бәкитиш үчүн сап алтундин ешилгән шойнидәк икки тал зәнҗир соқулди. ¹⁶Көкрәкликниң үсти тәрипи­дики икки бүҗигиниң һәр биригә бирдин алтун һалқа бәкитилди. ¹⁷Зәнҗирләр айрим-айрим һалда алтун һалқидин өткүзү­лүп, ¹⁸ефод тасмисиниң алди тәрипидики икки алтун көзлүккә уланди. ¹⁹Көкрәклик­ниң төвән тәрипидики икки бүҗәкниң ефодқа тегип туридиған ички йүзигә икки данә алтун һалқа бәкитилди. ²⁰Шундақла йәнә ефодниң бәл қисмиға, йәни бәлбағниң жуқурисиғила икки данә алтун һалқа бәкитилди. ²¹Көкрәкликниң пулаңлап кәтмәй, ефодқа чаплишип туруши үчүн, көкрәкликтики һалқилар билән ефодтики һалқилар бир тал көк жип арқилиқ өз-ара уланди. Буларниң һәммиси Пәрвәрдигар­ниң Мусаға буйруғини бойичә қилинди.

Роһанийлар кийидиған башқа кийимләрниң тикилиши

²²Тоқумичилар ефодниң ичигә кийилидиған периҗини тоқиди. Периҗиниң рәңги пүтүнләй көк болди. ²³Периҗигә ойма яқа ечилип, житилип кәтмәслиги үчүн яқиниң чөрисигә пәваз тутулди. ²⁴Периҗиниң аяқ пешигә көк, сөсүн вә тоқ қизил рәңлик жуң жип вә кәндир жиптин анар нусхилиқ кәштиләр чүширилди. ²⁵Сап алтундин қоңғурақлар ясилип, периҗиниң аяқ пешидики анар нусхилиқ кәштиләр оттурисиға бирдин есилди.

²⁶Роһанийлиқ вәзиписини өтигәндә, кийилидиған бу периҗиниң пешигә новәт билән анар нусхилиқ кәштиләр тикилди вә алтун қоңғурақлар орнитилди. Буларниң һәммиси Пәрвәрдигарниң Мусаға буйруғини бойичә қилинди.

²⁷Һарун вә униң оғуллири үчүн кәндир жиптин ич периҗә тикил­ди. ²⁸Кәндир жиптин сәллә, баш кийим вә тамбалларму тәйярланди. ²⁹Кәндир жип, көк, сөсүн, тоқ қизил рәңлик жуң жиптин бир бәлбағ тоқулуп, үсти кәштиләнди. Буларниң һәммиси Пәрвәрдигарниң Мусаға буйруғини бойичә қилинди. ³⁰Сап алтундин бир тахтичә ясилип, униң үстигә «Пәрвәрдигарға аталди» дегән хәтләр тамғиға оюлғандәк оюлуп йезилди. ³¹Һәм көк рәңлик жип билән сәллигә тақап қоюлди. Буларниң һәммиси Пәрвәрдигарниң Мусаға буйруғини бойичә қилинди.

Мусаниң хизмәтләрни көздин кәчүрүши

³²Ибадәт чедири — Пәрвәрдигар билән учришиш чедириниң тәйярлиқ хизмәтлири пүтүнләй тамамланди. Пәрвәрдигарниң Мусаға буйруғанлирини исраиллар бир-бирләп орунлиди. ³³Улар ибадәт чедири вә чедирниң барлиқ сайманлирини Мусаниң алдиға елип кәлди. Уларниң ичидә: илмәк, рама, тоғра балдақ, түврүк вә түврүк пути, ³⁴қизил боялған қошқар терисидин ясалған йопуқ, нәпис ишләнгән терә йопуқ, йопуқ пәрдиси, ³⁵пәризләрни салидиған келишим сандуғи, униң көтириш балдақлири вә ағзи, йәни «Меһир-шәпқәт тәхти», ³⁶үстәл, үстәлниң сайманлири, Худаға сунидиған нанлар, ³⁷сап алтун чирақдан, униң сайманлири, чирақ, чирақ йеғи, ³⁸алтун исриқдан, муқәддәс яғ, хушбой исриқ, ибадәт чедириниң кириш ағзиниң пәрдиси, ³⁹мистин ясалған қурванлиқ суписи, қурванлиқ суписиниң мис тори, супиниң көтириш балдақлири вә униң барлиқ сайманлири, паклиниш деси вә дас қойғуч, ⁴⁰һойлиниң чөрисидики пәрдә тосуқлар, пәрдә түврүклири вә түврүк путлири, һойлиниң кириш ағзиниң пәрдиси, чедирниң танилири вә қозуқлири, ⁴¹роһаний Һарун вә униң оғуллири муқәддәс җайда хизмәт өтигәндә кийидиған нәпис муқәддәс кийимләр бар еди.

⁴²Пәрвәрдигарниң Мусаға буйруғанлирини исраиллар бир-бирләп орунлиди. ⁴³Муса пүтүн нәрсиләрни көздин кәчүрүп, уларниң қилғанлириниң пүтүнләй Пәрвәрдигарниң әмри бойичә болғанлиғини көрүп, уларға бәхит тиләп дуа қилди.

40

Ибадәт чедириниң тиклиниши

¹Пәрвәрдигар Мусаға мундақ әмир қилди:

²— Биринчи айниң биринчи күни ибадәт чедири — Пәрвәрдигар билән учришиш чедирини тикип, ³он пәриз йезилған таш тахтилар қоюлған келишим сандуғини униң ичидики әң муқәддәс җайға қоюп, уни пәрдә билән тосап қойғин. ⁴Үстәлни чедирдики муқәддәс җайға елип кирип, үстигә сайманлирини тизип қойғин. Чирақданниму елип кирип, чирақлирини йеқип қойғин. ⁵Исриқданни әң муқәддәс җайдики келишим сандуғиниң удулиға, йәни әң муқәддәс җайни айрип туридиған пәрдиниң сиртиға қойғин. Чедирниң кириш ағзиниң пәрдисини тартип қойғин.

⁶Көйдүрмә қурванлиқ суписини ибадәт чедири — Пәрвәрдигар билән учришиш чедириниң алдиға қойғин. ⁷Паклиниш десини чедир билән қурванлиқ суписиниң арисиға қоюп, униңға су толтуруп қойғин. ⁸Ибадәт җайиниң һойлисиниң пәрдилирини бәкитип, кириш ағзиниң пәрдисиниму есип қойғин.

⁹Ибадәт чедири вә униңдики барлиқ сайманлирини муқәддәс яғ билән яғлап, Маңа — Пәрвәрдигариңға аҗратқин. Шундақ қилсаң, бу нәрсиләр муқәддәс болиду. ¹⁰Андин кейин қурванлиқ суписи вә һәммә сайманлирини муқәддәс яғ билән яғлап, Маңа — Пәрвәрди­гариңға аҗратқин. Шундақ қилсаң, бу нәрсиләр муқәддәс болиду. ¹¹Паклиниш деси вә дас қойғучниму муқәддәс яғ билән яғлап, Маңа — Пәрвәрдигариңға аҗратқин. ¹²Һарун вә униң оғуллирини Пәрвәрди­гар билән учришиш чедириниң алдиға елип келип, жуюп пакландур­ғин. ¹³Һарунға муқәддәс кийимләрни кийдүрүп, муқәддәс яғни сүркәп, Маңа — Пәрвәрдигариңға аҗратқин. Шундақта у Мән үчүн роһанийлиқ қилалайду. ¹⁴Андин Һарунниң оғуллирини елип келип, уларға периҗиләрни кийдүрүп, ¹⁵худди атисиға яғ сүркигән­дәк, улар­ға муқәддәс яғ сүркәп, Мән үчүн роһанийлиқ қилишқа аҗрат­қин. Уларға яғ сүркилиш, уларниң әвлаттин әвлатқичә роһанийлиқ қили­шиға тайинланғанлиғини көрситиду. ¹⁶Муса мана буларниң һәмми­сини Пәрвәрдигарниң әмри бойичә бәҗа кәлтүрди.

¹⁷Шуниң билән улар Мисирдин чиқип иккинчи жили биринчи айниң биринчи күни ибадәт чедирини тикти. ¹⁸Муса чедир рамилириниң путлирини орнитип, рамиларни тикләп, тоғра балдақлирини қоюп, түврүклирини орнатти. ¹⁹Андин у пүтүн чедирниң үсти вә әтрапини пәрдә билән қаплап, торус пәрдисиниң үстигә йопуқ япти. Уларниң һәммиси Пәрвәрдигарниң Мусаға буйруғанлири бойичә қилинди. ²⁰Андин кейин у пәризләр йезилған икки таш тахтини келишим сандуғиға селип, көтириш балдақлирини келишим сандуғиниң һалқисидин өткүзүп, үстигә сандуқ ағзи, йәни «Меһир-шәпқәт тәхтини» орнатти. ²¹Андин келишим сандуғини ибадәт чедириниң ичигә қоюп, сандуқни тосап қоюш үчүн йопуқ пәрдисини асти. Булар Пәрвәрдигарниң Мусаға буйруғанлири бойичә қилинди.

²²Муса үстәлни Пәрвәрдигар билән учришиш чедириға елип кирип, уни чедир ичидики шималий тәрәпкә, әң муқәддәс җайниң алдидики йопуқ пәрдисиниң сиртиға, сиртидики муқәддәс җай дәп аталған қисмиға қойди. ²³Үстәлгә Пәрвәрдигарға аталған нанларни қойди. Бу Пәрвәрдигарниң Мусаға буйруғанлири бойичә қилинди. ²⁴У чирақданни чедирдики муқәддәс җай ичидики җәнуп тәрәпкә, үстәл билән удул қилип қоюп, ²⁵Пәрвәрдигарниң һозуриға чирақни йеқип қойди. Бу Пәрвәрдигарниң Мусаға буйруғанлири бойичә қилинди. ²⁶У алтун исриқданни чедирниң ичигә, әң муқәддәс җайни айрип туридиған йопуқ пәрдисиниң алдиға қоюп, ²⁷исриқданда хушбой исриқни көйдүрди. Бу Пәрвәрдигарниң Мусаға буйруғанлири бойичә қилинди. ²⁸У чедир ағзиға пәрдә асти. ²⁹Пәрдиниң алдиға көйдүрмә қурванлиқ суписини ясап, үстигә көйдүрмә қурванлиқ вә буғдай нәзир-чириғини қойди. Бу Пәрвәрдигарниң Мусаға буйруғанлири бойичә қилинди.

³⁰Муса паклиниш десини ибадәт чедири — Пәрвәрдигар билән учришиш чедири билән қурванлиқ суписиниң арисиға қоюп, паклинишқа ишлитиш үчүн дасқа су толтуруп қойди. ^31-32Муса, Һарун вә униң оғуллири чедирға кириш яки қурванлиқ суписиниң йениға бериштин авал даста пут-қолини жуйидиған болди. Бу Пәрвәрдигарниң Мусаға буйруғини бойичә қилинди. ³³Муса чедир вә қурванлиқ суписиниң чөрисигә тосуқ пәрдә тартип, һойла қилди һәм униң кириш ағзиға пәрдә асти. Шундақ қилип, у пүтүн ишни тамамлиди.

Пәрвәрдигарниң парлақ нуриниң ибадәт чедирини қаплиши

³⁴У чағда Пәрвәрдигар билән учришиш чедирини булут қаплап, чедир Пәрвәрдигарниң парлақ нури билән толди. ³⁵Муса чедирға кирәлмиди. Чүнки булут чедир үстигә қонуп, чедир ичи Пәрвәрди­гарниң нури билән толған еди. ³⁶Булут чедирдин һәр бир көтирил­гәндә, исраилларға сәпәрни давамлаштуруш бәлгүсини берәтти. ³⁷Булут көтирилмисә, улар қараргаһтин қозғалматти. ³⁸Улар пүтүн сәпиридә, күндүзи Пәрвәрдигарниң булутини чедирниң үстидә көрәтти. Кечиси болса булут ичидә көйүватқан отни көрәтти.